Η επιτυχία του Liknon, έργου που σαρώνει τα βραβεία αρχιτεκτονικής, εξηγείται μέσα από δύο φράσεις των ιδρυτών του αρχιτεκτονικού γραφείου Κ-Studio, που το συνέθεσε. Η φράση “αγαπήσαμε το project” του Γιώργου Καραμπατάκη στην απονομή των Grail awards και αυτή “έπρεπε να μπει χώμα στα νύχια μας” του Δημήτρη Καραμπατάκη στη συνέντευξη του στον Θανάση Διαμαντόπουλο.
Η παρακάτω συνέντευξη έγινε με αφορμή το Χρυσό βραβείο Αρχιτεκτονικής που έλαβε το γραφείο των Κ-Studio στα GRAIL 2024.
To έργο Metaxa Liknon, έχει προκριθεί στα υπό βράβευση έργα (shortlisted) των European Union Prize for Contemporary Architecture – Mies van der Rohe Awards 2024. Έχει λάβει, μεταξύ άλλων, το βραβείο του περιοδικού Archello 2023, το A+ του Architizer 2023.
-γράφει ο Θανάσης Διαμαντόπουλος
Το Liknon βρίσκεται στην πατρίδα του brand Metaxa στη Σάμο σε έναν αμπελώνα με παραπάνω από ένα αιώνα ιστορίας.
Το ότι είναι branded μουσείο, ναι υπακούει σε μια τάση της εποχής, αλλά επιστρέφοντας τη μάρκα στις ρίζες της. Σε αυτές, που μαζί με την ιστορία του Metaxa, μαθαίνεις να σέβεσαι και το φυσικό περιβάλλον που την πλαισίωσε. Ο Δημήτρης Καραμπατάκης συν-ιδρυτικό στέλεχος του K-studio και επικεφαλής αρχιτέκτονας του έργου μας είπε πώς πρέπει να συνυπάρχουν τα branded μουσεία με τα μουσεία που όλοι ξέρουμε, το ένα προσφέρει κάθετη ανάλυση ενώ το άλλο “οριζόντια”. Κάθετη με την έννοια ότι στέκεις σε ένα σημείο, το brand και διεισδύεις σε αυτό, την ιστορία του.
Αλλά η κουβέντα μας ξεκίνησε από την αρχή του εγχειρήματος: “Πριν από 5 χρόνια μας προσέγγισε η εταιρεία Metaxa προκειμένου να συμμετέχουμε σε διαγωνισμό για τη σχεδίαση ενός κτιρίου που να λέει την ιστορία του brand Metaxa. Μετά την απόκτηση του ελληνικού brand από τη Remy Cointreau το 1991, η προσπάθεια του “καινούργιου” αγοραστή ήταν να τοποθετήσει το Metaxa παγκοσμίως ως ένα ποτό ιδιαίτερης ποιότητας. Το οποίο και είναι, αν και στην Ελλάδα το θεωρούμε λίγο δεδομένο. Είναι ιδιαίτερο το craftamnship που χρησιμοποιείται για να παραχθεί αυτό το ποτό, είτε είναι μια σειρά premium όπως το δωδεκάστερο, ή το reserve ή το M. Μέσα σε αυτό ήθελαν να εξελίξουν το προιόν αλλά και να εμβαθύνουν στις ρίζες του στην ιστορία”.
Πάνω σε αυτό, εκτός από την “Ακαδημία”, όπως την ονομάζουν, της εταιρείας στο εργοστάσιο στην Κηφισιά, ήθελαν να κάνουν ένα βήμα ακόμα πιο πίσω, για να πουν κάτι ακόμα πιο μοναδικό ότι αυτή η μορφή του “κονιάκ”(που δεν είναι στην ουσία) προέρχεται από ένα είδος κρασιού που είναι το Σαμιώτικο μοσχάτο που δίνει μια ιδιαίτερη γλυκιά γεύση και το κρατά “ζωντανό” στο πέρασμα του χρόνου. Άρα δεν έχει γλυκαντικά ή ζάχαρη, αλλά κάτι “ζωντανό”, το σταφύλι.
Αυτό ενώνει το θρυλικό απόσταγμα από την αρχή που ξεκίνησε ο Σπύρος Μεταξάς στα τέλη του 19ου αιώνα με τη Σάμο και με τον οργανισμό αμπελουργών της Σάμου. Κι αυτό δημιούργησε μια βαθειά σχέση του brand με το νησί της Σάμου. Και σαν παραγωγή και σε επίπεδο κοινότητας αφού όλοι οι αμπελουργοί που παράγουν σταφύλια για το κρασί του Metaxa έχουν μια ιστορία πολλών ετών.
Ο Δημήτρης Καραμπατάκης συμπλήρωσε “To επιπλέον ενδιαφέρον που ανακαλύψαμε πηγαίνοντας στη Σάμο είναι ότι ήταν ένα απίστευτο μέρος το οποίο βρίσκεται κάτω από την χωριό των Βουρλιωτών, είναι ένας αμπελώνας του Metaxa που είναι πιστοποιημένα οργανικός και ηλικίας που ξεπερνά τα εκατό χρόνια και έχει παλιές ρίζες, ενώ είναι σε ύψος 800 μέτρων από τη θάλασσα το οποίο είναι ιδανικό για να έρχεται το βοριαδάκι που ευνοεί την μοναδική αυτή καλλιέργεια”. Όλα αυτά τους τα είπε η Metaxa στην πρώτη τους επίσκεψη “κι εγώ δέθηκα συναισθηματικά όχι μόνο με το προιόν αλλά και με το μέρος” συμπλήρωσε ο Έλληνας αρχιτέκτονας.
“Καθώς περπατάγαμε στο οικόπεδο, διασχίζωντας το κι ακούγοντας την όλη ιστορία, διαπιστώσαμε την ανάγκη ύπαρξης ενός κτιρίου που να αφηγείται την ιστορία της περιοχής και του brand στους επισκέπτες.”
“Καθώς περπατάγαμε στο οικόπεδο με την υπεύθυνη marketing κυρία Χουίτη Κωνσταντινίδου και τον master of Metaxa Κωνσταντίνο Ράπτη (κάθε “master of Metaxa” κάνει τις σοδειές του Metaxa που διαλέγει τα κρασιά και το απόσταγμα) διασχίζωντας το κι ακούγοντας την όλη ιστορία, διαπιστώσαμε την ανάγκη ύπαρξης ενός κτιρίου που να αφηγείται την ιστορία της περιοχής και του brand στους επισκέπτες. Μέσα από τη διαδικασία του διαγωνισμού διατυπώσαμε μια αρχιτεκτονική πρόταση που λάμβανε υπόψη την ιστορία του αμπελιού, την κοιλάδα, τους Βουρλιώτες από πάνω, τη σχέση του brand με τον οργανισμό αμπελουργών του νησιού”.
Ένα κτίριο ενταγμένο στο περιβάλλον του
Το γραφείο ήθελε να κάνει ένα κτίριο που θα “γιορτάζει” το ίδιο το αμπέλι. Οι αρχιτέκτονες του, πόνταραν στην εμπειρία και τα συναισθήματα που θα προκαλούσε το κτίριο.
“Να είναι κάτι σαν ένας περίπατος γύρω από το αμπέλι”
K-Studio.
Έπρεπε να αποδίδεται έστω και με μια σουρεαλιστική αίσθηση αυτός ο ξεχωριστός χαρακτήρας του αμπελιού που η παλαιότητα του κάνει το κρασί τόσο σύνθετο και το Metaxa, τόσο ξεχωριστό. “Θα όφειλε να τον εξερευνήσει κάποιος με ακόμα πιο ιδιαίτερο τρόπο, να περπατήσει κάτω από τα αμπέλια, να δει τη σύνθεση του χώματος που τα παράγει. Με αυτήν την ποιητική όρεξη θέλαμε να φτιάξουμε μια ιστορία που να λέει για το αμπέλι και για την όρεξη της οικογένειας Μεταξά να αναδείξει την αξία του σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και μέσα σε αυτήν τη διαδρομή αρχίσαμε να τοποθετούμε πρώτον τον τόπο, το terroir, που πρέπει να τον δείξουμε με έναν όχι κλασσικό μουσειακό τρόπο, με ταμπέλες, αλλά δημιουργώντας συναίσθημα και εμπειρία στον επισκέπτη” λέει το ιδρυτικό στέλεχος του γραφείου.
Έπειτα προσκαλούν τον επισκέπτη να φτάσει σε ένα επίπεδο από όπου φαίνεται μέσω τζαμαρίας (έξι επί τρία μέτρα που παρασκευάστηκε στην Ιταλία, γιατί στην Ελλάδα δεν μπορούν να παράγουν τόσο μεγάλο σε μέγεθος τζάμι) το χώμα, τον άργιλο και το χαλίκι που έχουν τις ρίζες τους τα αμπέλια. “Μετά ξαναβγαίνεις στο αμπέλι, συνεχίζει ο Δημήτρης. Αν είναι και η κατάλληλη εποχή παίρνεις και μια ρόγα και γεύεσαι την αρχή όλων.
Ο επόμενος χώρος είναι εστιασμένος στον χρόνο: πρόκειται για ένα ζωντανό εργαστήρι που παίρνει το Σαμιώτικο κρασί, το βάζουν για πολλά χρόνια και φτιάχνουν διάφορα τεστ και αποστάγματα. Εκεί ο επισκέπτης μπορεί να γευτεί το χρόνο. Εκεί διαπιστώνουμε πως ο χρόνος μαλακώνει τα πάντα. Τα γλυκαίνει, τα ωριμάζει και τους δίνει χαρακτήρα και την κατάλληλη πολυπλοκότητα. Ο χρόνος κάνει να αναδειχτούν όλες οι γευστικές νότες. Υπάρχουν και ποτά που μπορεί να μην δεις το αποτέλεσμα τους αφού η διαδικασία ωρίμανση τους μπορεί να κρατά και πάνω από σαράντα χρόνια. Κι αυτό σου δημιουργεί μια απίστευτη αίσθηση σεμνότητας. Σε ενώνει με το παρελθόν”.
Ο χρόνος που χρειάζεται να ετοιμαστεί ένα καλό απόσταγμα, είναι λοιπόν από μόνος του, δάσκαλος. Το πρώτο μάθημα που δίνει, σύμφωνα με τον Δημήτρη Καραμπατάκη είναι η ταπεινοφροσύνη. Είμαστε μικροί μπροστά στο πέρασμα του χρόνου.
READ ALSO: "Η αρχιτεκτονική αλληλεπιδρά με την πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική σφαίρα γι’ αυτό το πως ορίζεται η αρχιτεκτονική στο έργο του εκάστοτε αρχιτέκτονα και του εκάστοτε θεσμικού ή ιστορικού πλαισίου αλλάζει." | Συνέντευξη με την Μαριάννα Χαριτωνίδου