Αρχιτεκτονική ποιητική - Κείμενα, 1959–2019 | Σουζάνα Αντωνακάκη

Ο Στέλιος Γιαμαρέλος (Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στην Bartlett School of Architecture, University College London και διευθυντής της σειράς των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης για την «Αρχιτεκτονική») επιμελείται τη συλλογή κειμένων από τις δημόσιες ομιλίες και διαλέξεις  έξι δεκαετιών (1959-2019) της σταδιοδρομίας της Σουζάνας Αντωνακάκη, που παρέμεναν έως σήμερα αδημοσίευτα ή δυσεύρετα, σε μια εξαιρετική έκδοση από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις της Κρήτης.

Η Μαρία Σουζάνα Κολοκυθά-Αντωνακάκη (1935–2020) είναι η πιο γνωστή Ελληνίδα αρχιτέκτονας της γενιάς της, εντός και εκτός των συνόρων της χώρας μας. Η ενεργή παρουσία της στην αρχιτεκτονική σκηνή για έξι δεκαετίες, από την ολοκλήρωση των σπουδών της στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο το 1959 μέχρι το τέλος της ζωής της το 2020, είναι από μόνη της εντυπωσιακή.

Μολαταύτα, τα περισσότερα κείμενα από τις δημόσιες ομιλίες και διαλέξεις των έξι αυτών δεκαετιών της σταδιοδρομίας της παρέμεναν έως σήμερα αδημοσίευτα ή δυσεύρετα. Πλέον κυκλοφορούν συγκεντρωμένα σε ένα τόμο 584 σελίδων που επιμελήθηκε ο Στέλιος Γιαμαρέλος για τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Τα κείμενα της Αντωνακάκη πλαισιώνουν η κατατοπιστική Εισαγωγή του επιμελητή της έκδοσης και τα επίμετρα των μακροχρόνιων συνεργάτιδών της στο Εργαστήριο 66, Μπούκης Μπαμπάλου-Νουκάκη και Ξένιας Τσιώνη. 

Ισορροπώντας ανάμεσα στις αναφορές της στους κόσμους της φιλοσοφίας και των καλών τεχνών, η Αντωνακάκη αποτελούσε η ίδια την ενσάρκωση της βαθιάς της πεποίθησης ότι η αρχιτεκτονική αποτελεί πολιτισμικό αγαθό.

Τα κείμενά της αναπτύσσονται γύρω από ζητήματα όπως: η ποιητική σύλληψη του κτισμένου περιβάλλοντος της καθημερινότητάς μας, η σημασία των ορίων, της κίνησης και των μεταβάσεων στην αρχιτεκτονική, η χρήση του χρώματος στην αρχιτεκτονική και στην πόλη, η θεατρικότητα και η κατοίκηση, οι σχέσεις χρόνου και χώρου στην αρχιτεκτονική, ο διάκοσμος και η ποιητική διάσταση των αντικειμένων της καθημερινής ζωής, η αρχιτεκτονική της πολυκατοικίας και η συσχέτιση της ελληνικής πόλης με τον τόπο και το φυσικό περιβάλλον.

Γράφοντας ανοιχτόκαρδα για την τέχνη της, με τη χαρακτηριστική της ευρυμάθεια και ευαισθησία, η Αντωνακάκη προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό τα κλειδιά που του χρειάζονται για να μάθει να κοιτάζει με οξύτερο, κριτικό βλέμμα το χώρο όπου ζει και κινείται καθημερινά.

Με την χαρακτηριστική ευρύτητα των αναφορών της, ο λόγος της Αντωνακάκη για την αρχιτεκτονική και την πόλη προσέγγισε και ακροατήρια πέραν του συνηθισμένου κοινού των συναδέλφων της, αποσπώντας πρόσφατα το Βραβείο Δοκιμίου 2023 του περιοδικού Χαρτης. 

Η Σουζάνα Αντωνακάκη (1935–2020), αρχιτέκτων σε μόνιμη συνεργασία με τον Δημήτρη Αντωνακάκη, ήταν ιδρυτικό μέλος του Εργαστηρίου 66. Το κοινό τους έργο απέσπασε πολυάριθμες βραβεύσεις σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και δημοσιεύτηκε επανειλημμένα σε σημαντικές εκδόσεις διεθνών ιστορικών της αρχιτεκτονικής. Διετέλεσε μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ, 1971–1972), πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ, 1980–1984), μέλος της Εθνικής Γραμματείας της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA, 1982–2002) και αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής (Académie d’Architecture, 1995–2020). Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας της δίδαξε σε πανεπιστημιακά σεμινάρια και έδωσε πολυάριθμες διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ο Στέλιος Γιαμαρέλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στην Bartlett School of Architecture, University College London και διευθυντής της σειράς των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης για την «Αρχιτεκτονική». Είναι ο συγγραφέας της μονογραφίας Resisting Postmodern Architecture: Critical Regionalism before Globalisation (Λονδίνο: UCL Press, 2022) και ο επιμελητής (με την E. Merrill) του αφιερώματος Resilience in Architectural History (Architectural Histories, 2019). Στις εκδόσεις του στα ελληνικά, συμπεριλαμβάνονται τα βιβλία: Για το μεταμοντέρνο στην αρχιτεκτονική (με τον Α. Μ. Κωτσιόπουλο, Αθήνα: Νεφέλη, 2018), Αχαρτογράφητα ρεύματα (με τον Τ. Μπίρη, Αθήνα: Μελάνι, 2014) και ATHENS by SOUND (επιμ. με τις Α. Καρανδεινού και Χ. Αχτύπη, Αθήνα: futura, 2008). 

Στοιχεία βιβλίου

Τίτλος βιβλίου: Αρχιτεκτονική ποιητική: Κείμενα, 1959–2019
Συγγραφέας: Σουζάνα Αντωνακάκη
Επιστημονική επιμέλεια – Εισαγωγή: Στέλιος Γιαμαρέλος
Επίμετρα: Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, Ξένια Τσιώνη
Φωτογραφία εξωφύλλου: Αλέκος Πολυχρονιάδης
Εκδότης: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Σχεδίαση εξωφύλλου: Ιάκωβος Ουρανός