Παρατηρώντας το Προφανές - Wajiro Kon - Atelier Bow Wow | Ερευνητική εργασία του Ξενοφώντα Ξανθόπουλου

Μελετώντας και συσχετίζοντας την έρευνα των Wajirō Kon και Atelier Bow-Wow για την πόλη του Τόκυο, ο Ξενοφών Ξανθόπουλος στην ερευνητική του εργασία με τίτλο “Παρατηρώντας το Προφανές – Wajiro Kon – Atelier Bow Wow” διερωτάται για τις προφανείς μα απαρατήρητες για το βλέμμα των αρχιτεκτόνων, στιγμές των ανθρώπων της πόλης. Πώς παρατηρεί κανείς και καταγράφει την διαρκώς εναλλασσόμενη καθημερινότητα της πόλης και ποια αρχιτεκτονική στεγάζει τις ζωές των κατοίκων της;

Η αρχιτεκτονική πηγάζει από τη καθημερινή ζωή. Ο χώρος μπορεί να ορισθεί ως το πεδίο μέσα στο οποίο πραγματοποιείται η ανθρώπινη δραστηριότητα, καθημερινές δράσεις που μπορεί να περάσουν απαρατήρητες από το βλέμμα των αρχιτεκτόνων. Η σχέση μεταξύ αρχιτεκτονικής και των χρηστών της αποτυπώνεται στο αυτονόητο, το προφανές, της καθημερινότητας.

Ένας νεαρός καλλιτέχνης, που διδάσκει αρχιτεκτονική στις αρχές του 20ου αιώνα, περιφέρεται στους δρόμους του Τόκυο, για να καταγράψει ακριβώς αυτό.

Με αφορμή τις απότομες αλλαγές στην Ιαπωνική κοινωνία, ο Wajirō Kon απεικονίζει τη νέα σχέση μεταξύ του ανθρώπου και του αστικού χώρου. Η έρευνα του καθημερινού συνοψίζεται σε ένα βιβλίο, το Modernologio, η οποία θα επηρεάσει και θα εμπνεύσει τους μελλοντικούς αρχιτέκτονες της Ιαπωνίας, και του εξωτερικού, που θα δημιουργήσουν μία σειρά καταγραφών.

Στα τέλη του ίδιου αιώνα, το αρχιτεκτονικό γραφείο Atelier Bow-Wow ερευνά ατέλειες του αστικού ιστού, προϊόντα της καθημερινής ζωής που εξυπηρετούν διάφορες κοινωνικές ανάγκες. Καταγράφουν και ερευνούν την καθημερινότητα της Ιαπωνικής πόλης, του Τόκυο, δημοσιεύοντας τα ευρήματα των ερευνών τους, σε μία σειρά από βιβλία, όπως το Post-Bubble City, το Behaviorology και το Made in Tokyo. Παράλληλα, μαθαίνουν από τις παρατηρήσεις τους, σχεδιάζοντας χώρους που ενθαρρύνουν ή αποθαρρύνουν συμπεριφορές, οι οποίες πηγάζουν από τη μελέτη της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Η παρούσα ερευνητική εργασία θέτει ως βασική επιδίωξη την ανίχνευση των σχέσεων των δύο αυτών ιστοριών, αναδεικνύοντας την σημασία που έχει η μελέτη της καθημερινής ζωής και των χώρων καθημερινής διαβίωσης, και πως η παρατήρηση αυτών των εκφάνσεων μπορεί να αποτελέσει αφορμή, επηρεάζοντας άμεσα το σχεδιασμό.

Οι Bow-Wow δεν αντιγράφουν ό,τι έκανε ο Kon. Παρ’ όλα αυτά, πράττουν όπως αυτός. Μελετούν τη καθημερινότητα της πόλης, κρατώντας παρόμοια στάση. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν πως συμμερίζονται την ίδια άποψη, ως προς την αξία του σημαντικού και του ασήμαντου, παρόλο που διαφοροποιούνται ως προς τον τρόπο αναπαράστασής της. 

Η έρευνα στοιχείων, δημιουργημένα από τα τυχαία γεγονότα εξέλιξης και μεταμόρφωσης της πόλης, μας υπενθυμίζει τον ατελείωτο πλούτο της καθημερινότητας. Οι ερευνητές μελετούν τον τρόπο με τον οποίο, το πρόσωπο της πόλης αλλάζει. Η αιτία, όμως, δεν βασίζεται σε σκόπιμες πράξεις αλλά σε ασήμαντες, καθημερινές δράσεις των ανθρώπων.

Η αξία της καλής αρχιτεκτονικής είναι αδιαμφησβήτητη και πρέπει να μαθαίνουμε από αυτή. Αλλά, σύμφωνα με τους Bow-Wow, η πόλη αποτελείται κυρίως από “τυχαίες στρώσεις διαφορετικών κτηρίων, τα οποία ανταποκρίνονται σε πολλαπλές κοινωνικές ανάγκες”, και λιγότερο από την επώνυμη αρχιτεκτονική.

Επομένως, η αξία της μη-καλής αρχιτεκτονικής κρύβει εξίσου σημαντικά στοιχεία, προς όφελος του αρχιτέκτονα. 

Οι πρακτικές των παραπάνω αρχιτεκτόνων εγείρουν ερωτήματα. Τι επιλέγεις να παρατηρήσεις και να καταγράψεις;

Ο Kon απαντάει στο ερώτημα αυτό με τη Μοντερνολογία, αλλά σταματάει εκεί. Δίνει έμφαση στη σχέση της αρχιτεκτονικής με τη συμπεριφορά των χρηστών της, παρ’ όλα αυτά η ματιά του δεν διατυπώνεται σχεδιαστικά με πρόταση για  κάποιο νέο κτήριο.

 Η απουσία υλοποιημένου αρχιτεκτονικού έργου αποτελεί την ειδοποιό διαφορά μεταξύ του Kon και των Bow-Wow. Για τον Tsukamoto και τη Kaijima, τα ευρήματα των ερευνών τους αξιοποιούνται για τη διαμόρφωση ενός αρχιτεκτονικού λεξιλογίου, το οποίο επεξηγεί και ενοποιεί όλα τους τα έργα.

Χωρίς να μιμούνται το ύφος, αποδέχονται την ουσία της ματιάς του, επιχειρώντας ταυτόχρονα να μεταγράψουν τον τρόπο αυτό σκέψης, σε απτές σχεδιαστικές πρακτικές, επιβεβαιώνοντας πως οι Kaijima και Tsukamoto είναι πνευματικοί “απόγονοι” του Wajirō Kon. 

Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Παρατηρώντας το Προφανές – Wajiro Kon – Atelier Bow Wow
Τύπος έργου Ερευνητική Διπλωματική εργασία
Φοιτητής Ξενοφών Ξανθόπουλος
Επιβλέπων καθηγητής Λεωνίδας Κουτσουμπός
Ημερομηνία παρουσίασης Ιούνιος 2024
Πανεπιστημιακό ίδρυμα Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, E.Μ.Π
Κείμενο από τον δημιουργό

Through the study of Wajirō Kon and Atelier Bow-Wow’s research on the city of Tokyo, Xenophon Xanthopoulos in his research thesis entitled “Observing the Obvious – Wajiro Kon – Atelier Bow Wow” questions the obvious but unnoticed by the architects’ gaze, moments of the people of the city. How does one observe and record the constantly changing everyday life of the city and which architecture houses the lives of its residents?

Architecture stems from everyday life. Space can be defined as the field in which human activity takes place, daily actions that may go unnoticed by the gaze of architects. The relationship between architecture and its users is reflected in the self-evident, the obvious, of everyday life.

A young artist teaching architecture in the early 20th century wanders the streets of Tokyo to capture just that.

On the occasion of the sudden changes in Japanese society, Wajirō Kon depicts the new relationship between man and urban space. Every day’s research is summarized in a book, Modernologio, which will influence and inspire future architects in Japan, and abroad, to create a series of fieldworks.

At the end of the same century, the architectural office Atelier Bow-Wow investigates imperfections of the urban fabric, products of everyday life that serve various social needs. They record and research the daily life of the Japanese city, Tokyo, publishing the findings of their research in a series of books, such as Post-Bubble City, Behaviorology and Made in Tokyo. At the same time, they learn from their observations, designing spaces that encourage or discourage behaviors, which stem from the study of human activity.

This research thesis sets as a basic pursuit the detection of the relationships of these two stories, highlighting the importance of the study of everyday life and everyday living spaces, and how the observation of these manifestations can be an occasion, directly affecting architectural design.

Bow-Wow aren’t copying what Kon did. Nevertheless, they act like him. They study the everyday life of the city, keeping a similar attitude Some researchers argue that they share the same point of view, regarding the value of the important and the insignificant, although they differ in the way of its representation.

The research of elements, created by the random events of evolution and transformation of the city, reminds us of the endless richness of everyday life. Researchers are studying how the face of the city is changing. The cause, however, is not based on intentional actions but on trivial, everyday actions of people.

The value of good architecture is undeniable and we must learn from it. But, according to Bow-Wow, the city consists mainly of “random layers of different buildings, which respond to multiple social needs”, and less of branded architecture.

Therefore, the value of non-good architecture hides equally important elements, to the benefit of the architect.

The practices of the above architects raise questions. What do you choose to observe and record?

Kon answers this question with Modernology, but stops there. He emphasizes the relationship between architecture and the behavior of its users. However, his view is not formulated in architectural.

The absence of a realized architectural project is the telling difference between Kon and Bow-Wow. For Tsukamoto and Kaijima, the findings of their research are used to form an architectural vocabulary, that explains and unifies all their projects.

Without imitating his style, they have accepted the essence of his perspective, while attempting to transcribe this way of thinking into tangible design practices, confirming that Kaijima and Tsukamoto are spiritual “descendants” of Wajirō Kon.

Facts & Credits
Project title Observing The Obvious_Wajiro Kon_Atelier Bow Wow
Type Research Diploma Thesis
Student Xenophon Xanthopoulos
Supervisor Leonidas Koutsoumpos
Presentation date June 2024
University National Technical University of Athens, Department of Architecture
Text by the author