Η παρούσα διπλωματική εργασία, από τη Μαργαρίτα Χατζημιχαήλ εστιάζει στην συγκρότηση πρότασης επανάχρησης και ενεργοποίησης του κτηρίου επί της οδού Λαγουμιτζή 15, όπως και της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του κτηρίου. Στον χώρο, φιλοξενούταν η φοιτητική εστία του Παντείου Πανεπιστημίου, από το 1986, οπότε και πέρασε στην ιδιοκτησία του, μέχρι και περίπου το 2001. Καθώς το Πάντειο Πανεπιστήμιο, εν τω παρόντι, δεν διαθέτει ενεργές φοιτητικές εστίες, η διπλωματική εστιάζει στην αξιοποίηση του ανενεργού κελύφους ως χώρο στέγασης των φοιτητών, αλλά και ως πεδίο δράσης, συνάντησης και αλληλεπίδρασης, διανοίγοντας το κτήριο προς το περιβάλλον του. Ταυτοχρόνως, αναγνωρίζοντας την αξία της υπόγειας διάβασης που βρίσκεται απέναντι από αυτό, προτείνεται ανάπλαση του δημόσιου χώρου όπου αυτή εδράζεται, με άξονες την δημιουργία ενός ευχάριστου περιβάλλοντος, όπως και την προσβασιμότητα. Η επεξεργασία του θέματος αφορά μια μετάβαση που διεκπεραιώνεται μέσω τεσσάρων πράξεων, με σημείο εκκίνησης την “κατάβαση”, και τελικό σταθμό την “ανύψωση”.
Κατά την εκπόνηση της εργασίας, εξετάστηκε, αρχικά, το ζήτημα της επανάχρησης ενός κτηριακού κελύφους, τόσο στα πλαίσια μιας νέας ανάγνωσης της Αθήνας και των δυναμικών που, εν δυνάμει, θα μπορούσε να προσφέρει, όσο και ως συνθετικό εργαλείο. Σε δεύτερο επίπεδο, ως σημαντική ανάγκη προς επίλυση, εντοπίστηκε το θέμα της φοιτητικής εστίας, που στη συνέχεια διερευνήθηκε, αναζητώντας τις βασικές αρχές σχεδιασμού που θα έπρεπε να ακολουθεί, εστιάζοντας, κυρίως, στη διαμόρφωση του φοιτητικού δωματίου.
Περνώντας στο υπό εξέταση κτήριο, επιχειρήθηκε η εις βάθος κατανόηση των δομικών αλλά και συνθετικών χαρακτηριστικών του, στοχεύοντας στην συγκρότηση μιας πρότασης που θα συνομιλεί αρμονικά με αυτό. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη διαχείριση του στατικού συστήματος, των περιορισμών και δυνατοτήτων που το διακατέχουν, αλλά και των σημείων που υφίστανται τις σημαντικότερες βλάβες. Μάλιστα, κατά την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασής του, ως μοναδικό ζωντανό του σημείο σημειώθηκε τμήμα του ισογείου, απ’ όπου πραγματοποιείται η είσοδος σε αυτό, και αφορά την ενεργή φοιτητική λέσχη.
Είσοδος, κίνηση, στατικότητα, πρόσβαση.
Αυτοί αποτέλεσαν τους κύριους άξονες που έθεσαν τις προβληματικές, εν ακολουθία των οποίων συντέθηκε ο αρχικός κορμός της πρότασης, ορίζοντας, ταυτοχρόνως, τα στοιχεία που επρόκειτο να διατηρηθούν, έναντι εκείνων που θα μεταβάλλονταν.
Έτσι, όσον αφορά την είσοδο, διατηρήθηκε η συνθετική χειρονομία δύο εισόδων, ως ενίσχυσης και ανάδειξης της αίσθησης ιδιωτικού και δημόσιου. Επιχειρώντας να επιλυθεί η κατακόρυφη κίνηση εντός του κτηρίου, παρέμεινε το ένα εκ των δύο υφιστάμενων κλιμακοστασίων, και δημιουργήθηκε ένα νέο, με στόχο την ισότιμη πρόσβαση και αρμονική περιήγηση εντός του κτηρίου. Περνώντας στην στατικότητα, καταργήθηκε το υφιστάμενο ασταθές δώμα, ενώ την θέση του πήρε ελαφριά κατασκευή. Τέλος, επιχειρώντας να επιλυθεί το ζήτημα της πρόσβασης, προτάθηκε η συρραφή της νησίδας και του οικοδομικού τετραγώνου όπου χωροθετείται το κτήριο, με την επικείμενη μετακίνηση του δρόμου, και τη δημιουργία πλατώματος και πλατύσκαλων, για την εξασφάλιση της ομαλής και ασφαλούς μετάβασης στην εστία.
Εμβαθύνοντας στην συγκρότηση της πρότασης, επιπλέον στοιχεία που λειτούργησαν ως κατευθυντήριες οδοί ήταν η εμφάνιση του φέροντος οργανισμού, η δημιουργία ενός “γενναιότερου” ανοίγματος του κτηρίου προς το αίθριο, η αξιοποίηση μεταλλικών στοιχείων, αλλά και η αποκάλυψη του υπογείου. Μέσω της ανάδειξης του στατικού συστήματος του κτηρίου, στοχεύθηκε η αίσθηση “ανακούφισης” του πυκνοδομημένου αστικού ιστού, δημιουργώντας μια σχέση αντιστικτική, αλλά ταυτοχρόνως συμπληρωματική με τα γύρω κτήρια. Καθώς το κτήριο καταλαμβάνει μεγάλο ποσοστό κάλυψης του οικοπέδου όπου εδράζεται, προτάθηκε η αύξηση της εγκοπής που ήδη διαθέτει στην πίσω όψη του, με στόχο την δημιουργία ενός μεγαλύτερου, ενοποιημένου ακάλυπτου χώρου, σε συνδυασμό με αυτόν της πολυκατοικίας με την οποία εφάπτεται.
Η επιλογή του μετάλλου στις προσθήκες έγινε για την επίτευξη σχεδιασμού ενός όγκου φαινομενικά αιωρούμενου, λειτουργώντας, ως νέο σύστημα, πάνω από αυτό του υφιστάμενου σκυροδέματος, συνομιλώντας με τα δίπολα της “συμπαγότητας” και της “ελαφρότητας”, του “υπάρχοντος” και του “νέου”, της “εσωστρέφειας” και της “εξωστρέφειας”, στα πλαίσια σύνθεσης που χαρακτηρίζεται από μια νοητή βάση, κορμό και στέψη. Τέλος, η διάνοιξη, και τελικά εμφάνιση της πλευράς του υπογείου που εξελίσσεται κάτω από την κεντρική όψη του οικοδομήματος, αποσκοπεί στην παραγωγή νέων δυναμικών αναφορικά με την διαμόρφωση και αξιοποίηση του χώρου.
Το κτηριολογικό πρόγραμμα, αλλά και η εμπειρία περιήγησης στο κτίριο, οργανώνονται με γνώμονα τέσσερις πράξεις, οι οποίες τελικά ορίζουν μια συνολική διαδικασία μετάβασης.
Έτσι, στην πρώτη, όπου πραγματοποιείται η “κατάβαση” στο υπόγειο, ο επισκέπτης του κτηρίου συναντάει το πρώτο επίπεδο του εστιατορίου, την κουζίνα και το αμφιθέατρο. Εν συνεχεία, καθώς εκτελείται η πράξη της “μετάβασης”, η οποία αφορά δύο επίπεδα του κτηρίου, το ισόγειο και τον ημιώροφο, συναντώνται αρχικά η είσοδος της εστίας και το δεύτερο επίπεδο του εστιατορίου, και μετέπειτα το αναγνωστήριο.
Ακολουθεί η πράξη της “στάσης”, που αναπτύσσεται από τον πρώτο μέχρι και τον πέμπτο όροφο, αποτελώντας έδρα των χώρων διαμονής φοιτητών. Η διαδικασία της μετάβασης ολοκληρώνεται με την “ανύψωση”, που εκτυλίσσεται σε δύο επίπεδα. Εκεί, σχεδιάζεται κέντρο εκγύμνασης, ενώ στον τελευταίο όροφο βρίσκονται πολυλειτουργικός και πολυμορφικός χώρος δραστηριοτήτων, καθιστικό και αναψυκτήριο.
Στοιχεία έργου
Τίτλος Έργου: Μετάβαση σε τέσσερις πράξεις: Επανάχρηση κτηρίου πρώην Φοιτητικής Εστίας Παντείου Πανεπιστημίου
Τύπος Έργου: Διπλωματική Εργασία
Πανεπιστημιακό ίδρυμα: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Εξεταστική περίοδος: Φεβρουάριος 2024
Σπουδάστρια: Μαργαρίτα Χατζημιχαήλ
Επιβλέπων καθηγητής: Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος
Κείμενο: Από τη δημιουργό
Σύμβουλος: Μαρίνα Μωρέττη
The present diploma thesis project by Margarita Chatzimichail focuses on formulating a proposal for the reuse and reactivation of the building located at 15 Lagoumitzi Street, as well as the shaping of the building’s surrounding environment. This space used to host the student dormitory of Panteion University from 1986, when it came under its ownership, up until around 2001. As Panteion University currently does not have active student dormitories, the thesis concentrates on utilizing the inactive structure as a housing space for students, alongside a field for action, meeting, and interaction, thereby opening the building to its surroundings. At the same time, acknowledging the value of the underground passage situated opposite it, a redevelopment of the public space where it is situated is proposed, with focal points being the creation of a pleasant environment and its accessibility. The processing of the subject involves a transition carried out through four acts, starting with “descent”, and ending with the act of “ascent”.
In the initial stages of the thesis, the issue of reusing a building shell was examined, both in the context of a new interpretation of Athens and the potential dynamics it could offer, as well as a compositional tool. Secondly, the pressing issue of student housing was identified and further explored, focusing on the fundamental design principles that should be followed, with a particular emphasis on the design of the student room.
Regarding the building under study, a thorough understanding of its structural and compositional characteristics was sought, aiming to create a proposal that would harmoniously interact with it. Special emphasis was placed on managing the building’s static system, its constraints, and possibilities, as well as the areas suffering the most significant damage. In fact, during the documentation of its current state, the only active part identified was a section of the ground floor, where the entrance to the building is located, which houses the still-functioning student dining hall.
Entry, movement, stability, access.
These were the main axes that set the key issues, which in turn shaped the core of the proposal, defining the elements to be preserved and those that would be altered.
Regarding entry, the compositional gesture of two entrances was preserved, enhancing, and highlighting the sense of private versus public. To resolve vertical movement within the building, one of the two existing staircases was retained, and a new one was created, aiming for equal access and harmonious circulation within the structure. Concerning stability, the existing unstable roof was removed, replaced by a lightweight structure. Finally, to address access, the connection between the traffic island and the city block where the building is located was proposed, including the relocation of the road, and the creation of platforms and stairways to ensure smooth and safe access to the dormitory.
Delving into the proposal’s composition, additional elements that guided the design included the visibility of the load-bearing structure, the creation of a larger opening towards the atrium, the utilization of metal elements, and the exposure of the basement. By highlighting the building’s static system, the aim was to evoke a sense of “relief” in the dense urban fabric, establishing a relationship that is contrasting yet complementary to the surrounding buildings. Since the building occupies a large portion of the plot where it is situated, the proposal included increasing the existing recess at the rear of the building, aiming to create a larger, unified uncovered area, in conjunction with the adjoining apartment building.
The choice of metal for the additions was made to design a volume that appears to float, functioning as a new system atop the existing concrete structure, engaging in a dialogue between “solidity” and “lightness,” the “existing” and the “new,” “introversion” and “extroversion,” within a composition characterized by an implicit base, core, and crown. Lastly, the exposure and eventual revelation of the basement beneath the building’s main facade aims to generate new dynamics regarding the design and use of the space.
The building program and the visitor experience within the building are organized around four acts, ultimately defining a complete process of transition.
In the first act, where the “descent” to the basement takes place, the visitor encounters the first level of the dining hall, the kitchen, and the auditorium. Next, in the act of “transition,” which spans two levels of the building (the ground floor and the mezzanine), the dormitory entrance and the second level of the dining hall are found, followed by the study room. The act of “stay” follows, spanning from the first to the fifth floor, housing the student living spaces. The process of transition concludes with the “ascent,” unfolding over two levels. There, a fitness center is designed, while the top floor hosts a multifunctional activity space, a lounge, and a refreshment area.
Plans
Facts & Credits
Project title: Transition in four acts: Reusing the former Student Dormitory of Panteion University building
Project type: Diploma Thesis project
University: National Technical University of Athens, Department of Architectural Engineering
Examination period: February 2024
Student: Margarita Chatzimichail
Supervisor professor: Tilemachos Andrianopoulos
Text: Provided by the author
Consultant: Marina Moretti
READ ALSO: Mid Terrace Dream | by Collective Works