Η παρούσα διπλωματική εργασία της Γκέκα Πολύμνιας προτείνει την επανένταξη του θερμαλισμού στην έκταση των ιαματικών λουτρών Θέρμης και τη συμμετοχή της τοπικής κοινότητας στο νέο λειτουργικό πρόγραμμα.
Πρόκειται για μία μεγάλη έκταση (500.000 τ.μ) ανατολικά της Θεσσαλονίκης, η οποία γνώρισε άνθιση στο παρελθόν, λόγω των ιαματικών νερών που δύναται να προσφέρει και έγινε πόλος έλξης για αρκετούς επισκέπτες και τουρίστες. Ωστόσο, το 2009 διακόπηκε η λειτουργία των εγκαταστάσεων και έκτοτε η έκταση έχει χρησιμοποιηθεί ως χώρος συγκέντρωσης μπάζων, ενώ οι κτιριολογικές μονάδες παραμένουν ανεκμετάλλευτες. Ο περίγυρός της απαρτίζεται κυρίως από ακαλλιέργητες εκτάσεις, μικροβιομηχανικά κτίρια και επιχειρήσεις λιανικής πώλησης. Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως τα λουτρά Θέρμης συνιστούν πνεύμονα για την περιοχή.
Κατά τον σχεδιασμό της νέας πρότασης, η έκταση χωρίζεται νοηματικά σε ορισμένα τμήματα, με στόχο την ομαλή μετάβαση των επισκεπτών από την βουή του δρόμου στην ομορφιά και γαλήνη του φυσικού τοπίου.
Έτσι, θα βιώνεται ένα ‘’σταδιακό ταξίδι’’ μέσα στην ‘’όαση’’ των λουτρών.
Tο πρόγραμμα εμπεριέχει λειτουργίες κοινωνικού, θεραπευτικού, εμπορικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα, εκ των οποίων οι περισσότερες εκτυλίσσονται εντός του πυκνού άλσους. Ορισμένες από τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις και ιδιαίτερα τα κτίρια των λουτρών, επαναλειτουργούν στεγάζοντας τις ίδιες δραστηριότητες με παλαιότερα. Παράλληλα, η πρόταση προσθέτει ορισμένες υπαίθριες κολυμβητικές δεξαμενές, ώστε να τονιστεί και να εκτιμηθεί το φυσικό τοπίο από τους επισκέπτες. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι, η πρόταση επαναφέρει τον θερμαλισμό σε δύο διαφορετικές μορφές, την θεραπευτική λουτροθεραπεία και τη λουτροθεραπεία αναψυχής και κοινωνικοποίησης.
Ως αποτέλεσμα, το ‘’THERM-al oasis’’ αποτελεί ένα μέρος αναζωογόνησης, χαλάρωσης και ανακούφισης όχι μόνο για άτομα με διάφορες παθήσεις, αλλά και για αρκετές άλλες κατηγορίες επισκεπτών. Προβλέπεται, λοιπόν, η αξιοποίηση της έκτασης και η προσαρμογή των προστιθέμενων λειτουργιών στα τοπικά δεδομένα, ώστε να ωφεληθούν από το αποτέλεσμα τόσο οι διερχόμενοι επισκέπτες, όσο και ο τοπικός πληθυσμός.
Φυσικό τοπίο-διαχείριση άλσους και τοπικής χλωρίδας
Το άλσος περιλαμβάνει αρκετά δέντρα, των οποίων η απομάκρυνση κρίνεται απαραίτητη για λόγους εξυγίανσης και προστασίας των υπολοίπων φυτών με πρωταρχικό στόχο την ελάχιστη δυνατή επέμβαση στο φυσικό τοπίο. Χρειάζεται να πραγματοποιηθεί αραίωση εντός της έκτασης (κυρίως στο βορινό τμήμα), με στόχο την διατήρηση και αναβάθμιση του άλσους κι έτσι, στο έργο πραγματοποιείται η κοπή και απομάκρυνση ξερών, γερασμένων και παρεμποδιστικών δέντρων και προτείνεται η προσθήκη νέων φυτών, όπου αυτό κρίνεται ωφέλιμο για το πρόγραμμα.
Η γεφύρωση βόρειου και νότιου τμήματος
Το πέρασμα των επισκεπτών από το ένα τμήμα της έκτασης των λουτρών στο άλλο, θα επιτυγχάνεται με την κατασκευή μίας φιδόσχημης γέφυρας που περνά πάνω από τον κεντρικό δρόμο Θεσσαλονίκης/Πολυγύρου, περίπου στα 5,50 μ. Πρόκειται για μία κατασκευή συνολικού μήκους περίπου 1200 μ., η οποία αποτελείται από μεταλλικό σκελετό και wpc (wood plastic composites) και θα προσφέρει στους επισκέπτες μία ασφαλή περιπλάνηση, αλλά και ποικιλία οπτικών γωνιών του χώρου και του προγράμματος. Επιπλέον, στηρίξεις της επιδιώκουν να μιμηθούν τις ακανόνιστες κλίσεις που έχουν και οι κορμοί των δέντρων εντός του άλσους, ούτως ώστε να υπάρχει μία οπτική συνέχεια.
Βοηθητικές κατασκευές και χώροι προγράμματος
Εντός της μελετούμενης έκτασης τοποθετούνται κάποιες κατασκευές με υποβοηθητικό ρόλο στο πρόγραμμα, οι οποίες και στεγάζουν ορισμένες λειτουργίες. Οι εν λόγω κατασκευές αποτελούνται από κτιριακούς όγκους 170 τ.μ και ύψους 3μ., με μεταλλικό φέροντα οργανισμό και επικάλυψη ξύλου πεύκης, οι οποίες διαμορφώνουν ορισμένους εσωτερικούς χώρους. Η στέγαση των εν λόγω όγκων επιτυγχάνεται με μεταλλικές κατασκευές ύψους 4μ. και περίπου 850 τ.μ., οι οποίες διαθέτουν μερικά καμπυλόσχημα ανοίγματα οροφής, ώστε να τις διαπερνούν οι κορμοί ορισμένων δέντρων και το ηλιακό φως. Οι στηρίξεις των στεγάστρων (φ=0,2μ.) τοποθετούνται άναρχα μέσα στην κάτοψη, με στόχο την αναπαράσταση των δέντρων του άλσους και την οπτική συνέχεια με αυτά. Το έδαφος υπό των στεγάστρων καλύπτεται με χαλίκι, ενώ οι έλευση των επισκεπτών από και προς τις παραπάνω κατασκευές, επιτυγχάνεται με καμπυλόσχημες διαδρομές από πέτρες Καρύστου ακανόνιστου σχήματος.
Τοποθέτηση διχτυών
Κύριοι στόχοι της τοποθέτησης ημιδιάτρητων σκιάστρων στις λειτουργίες, είναι η εξασφάλιση περιποιημένων υπαίθριων λουτρών και ο περιορισμός πτώσης φύλλων μέσα στις κολυμβητικές δεξαμενές. Επιπρόσθετα, οι συγκεκριμένες προσθήκες διατηρούν την φυσική σκιά που παρέχει το άλσος και, φυσικά, δεν παρεμποδίζουν την οπτική επαφή των λουόμενων με την περιβάλλουσα φύση.
Κήποι-νησίδες
Μέσα στην έκταση των λουτρών τοποθετούνται διαδοχικά δύο τυπολογίες κήπων-νησίδων που απομακρύνουν τον επισκέπτη από την απέραντη δασική έκταση και τον φέρνουν κοντά σε μία ακόμα όαση μικρότερης ωστόσο κλίμακας. Οι νησίδες προσφέρουν πολλές διαφορετικές οπτικές του περιβάλλοντα χώρου ενσωματώνοντας σε αυτές το υγρό στοιχείο. Το νερό που τις περιβάλλει δεν ξεπερνά τα 0,3μ. σε βάθος και ενισχύει την αίσθηση της δροσιάς και αρμονίας υπό τη σκιά των πυκνών δέντρων.
Μικρές κατασκευές στους κήπους και την έκταση
Οι κατασκευές μικρής κλίμακας που ενυπάρχουν τόσο στους κήπους-νησίδες, όσο και σε άλλα σημεία της έκτασης, προσδίδουν στην συνολική εμπειρία του επισκέπτη την αίσθηση ενός καταφυγίου εντός της φύσης. Πρόκειται για ξύλινες κατασκευές ύψους 2,50μ., οι οποίες είτε διαθέτουν λεπτές ξύλινες βέργες ως οροφή, είτε όχι. Η οροφή αντικαθίσταται από τη στέγαση που παρέχουν οι φυλλωσιές των δέντρων, ενώ οι ξύλινες βέργες συμπληρώνουν το παιχνίδισμα μεταξύ σκιάς και φωτός, που αποτυπώνεται στο έδαφος χάρη στην πυκνότητα των κλαδιών. Οι εν λόγω κατασκευές, αποτελούν σημεία-στάσεις χαλάρωσης και αφουγκρασμού της φύσης, ενώ τα βραχώδη στοιχεία που συμπεριλαμβάνονται σε αρκετές από αυτές, τονίζουν την άγρια ομορφιά της ακατέργαστης φύσης και μπορούν να λειτουργήσουν ως καθίσματα, στηρίγματα κτλ.
Στοιχεία έργου
Τίτλος εργασίας THERM-al oasis: επανένταξη του θερμαλισμού στη ζωή της τοπικής κοινότητας Θέρμης
Τυπολογία Διπλωματική εργασία
Εξεταστική περίοδος Ιούλιος 2023
Φοιτήτρια Γκέκα Πολύμνια
Επιβλέπων Fabiano Micocci
Σχολή Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
This thesis by Polymnia Gkeka proposes the reintegration of thermalism in the area of Thermi’s thermal baths and the participation of the local community in the new operational program.
It is a large area on the east side of Thessaloniki, which flourished in the past, due to the thermal waters that it can offer and it became an appealing attraction for many visitors and tourists. Nonetheless, in 2009 the operation of the facilities stopped, and the area has been used as a collection point for mortars ever since, while the building units remain unused. Its surroundings consist mainly of uncultivated land, micro-industrial buildings and retail businesses. Thus, it can be seen that ‘’Thermi’s thermal baths’’ are the lung of the region.
During the proposal’s designing process, the area was meaningfully divided into certain sections, with the aim of a creating a smooth transition from the noisy street to the beauty and the peace of the natural landscape.
Thus, one will experience a “gradual journey” through the “oasis” of the baths. Furthermore, the program includes functions of a social, therapeutic, commercial and educational character, most of which take place within the dense grove. In the proposal, some of the existing facilities, especially the bath buildings, will re-open, housing the same activities as before. At the same time, some outdoor swimming pools will be added, so the visitor can appreciate the natural landscape. Moreover, thermalism will be re-established in two different forms, the therapeutic thermal baths and the and socializing thermal baths. As an outcome of the above, ‘’THERM-al oasis’’ is a place of rejuvenation, relaxation and relief not only for people with various ailments, but also for several other categories of visitors. In conclusion, it is planned to utilize the area and adapt the added functions according the local conditions and needs, so that both passing visitors and the local population can benefit from the results.
Natural Landscape – Grove Management and Local Flora
The grove includes several trees, some of which need to be removed for sanitation reasons and to protect the remaining plants, with the primary goal being minimal intervention in the natural landscape. Thinning is required within the area (mainly in the northern section) to preserve and upgrade the grove. The project involves cutting and removing dry, aged, and obstructive trees, while also recommending the addition of new plants where it benefits the program.
Bridging the Northern and Southern Sections
Visitor access from one section of the thermal baths to the other will be achieved through the construction of a snake-shaped bridge passing over the main Thessaloniki/Polygyros road, approximately 5.50 meters high. This structure, spanning about 1200 meters in total length, will consist of a metal frame and wood-plastic composites (WPC). It will offer visitors a safe path and a variety of visual perspectives of the site and its features. Additionally, the bridge supports aim to imitate the irregular slopes of the tree trunks within the grove, creating visual continuity.
Auxiliary Structures and Program Spaces
Within the studied area, several auxiliary structures will support the program and house certain functions. These implementations consist of volumes of 170 square meters and 3 meters in height, with a metal supporting frame and pinewood cladding, shaping some interior spaces. These constructions are sheltered by 4-meter-high metal additions covering around 850 square meters. They feature several curved roof openings to allow tree trunks and sunlight to pass through. The roof supports (diameter of 0.2 meters) are implemented irregularly on the floor plan, aiming to replicate the trees in the grove and maintain visual continuity with them. The ground under the shelters is covered with gravel, while access to and from these structures is facilitated by curving pathways made of irregularly shaped Karystos stones.
Net Installation
The primary goals of installing semi-perforated shades over the facilities are to maintain well-kept outdoor thermal baths and limit the fall of leaves into the swimming pools. Additionally, they preserve the natural shade provided by the grove and, of course, do not obstruct the bathers’ visual connection with the surrounding nature.
Gardens-Islands
Within the thermal springs area, two types of garden-islands are arranged sequentially. These islands remove the visitor from the vast forested expanse, bringing them closer to another oasis of a smaller scale. The islands offer many different views of the surrounding environment, incorporating water features. The water surrounding them is no deeper than 0.3 meters, enhancing the sense of coolness and harmony under the shade of dense trees.
Small Constructions in the Gardens and the Area
The small-scale constructions found both in the garden-islands and elsewhere in the area enhance the visitor’s overall experience by evoking the feeling of a nature refuge. These wooden structures are 2.50 meters tall and either have thin wooden rods as a roof or nothing at all, with the tree canopies providing shelter. The wooden rods complement the interplay between shadow and light, reflected on the ground due to the dense tree branches. These constructions serve as resting spots for relaxation and immersion in nature. The rocky elements included in many of them highlight the raw beauty of untamed nature and can serve as seats, supports, etc.
Facts & Credits
Project title THERM-al oasis: reintegration of thermalism in the life of Thermi’s local community
Typology Diploma Thesis
Academic semester July 2023
Student Polymnia Gkeka
Supervisor Fabiano Micocci
Institution Architecture School, University of Thessaly
READ ALSO: Μεγάλη βρύση | Μια διπλωματική εργασία του Λάμπρου Πετσάβα