Ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας Ανδρέας Βεντουράκης – BETAPLAN Architects ο οποίος συμμετείχε ως ομιλητής στην εκδήλωση Size Matters: Architectural Stories For Growth From the USA and Greece, που οργάνωσε η εταιρεία παραγωγής Design Ambassador και η αρχιτεκτονική πλατφόρμα ΑRCHISEARCH.gr, μας περιγράφει την οπτική του σχετικά με επίκαιρα θέματα που αφορούν την αρχιτεκτονική, τις διεθνείς συνεργασίες και μεγαλόπνοα αρχιτεκτονικά έργα μεγάλης κλίμακας όπως το ΚΠΙΣΝ.
Ο Ανδρέας Βεντουράκης γεννήθηκε το 1984 στην Αθήνα. Έχει σπουδάσει αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) και τον Ιούλιο του 2018 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών Διοίκησης Επιχειρήσεων (MBA) του INSEAD. Ξεκίνησε τη καριέρα του το 2010 στο αρχιτεκτονικό γραφείο BETAPLAN, συνεργάτη του Santiago Calatrava για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και του Renzo Piano για το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).
Για 7 χρόνια διετέλεσε βασικό μέλος της αρχιτεκτονικής ομάδας RPBW/BETAPLAN του ΚΠΙΣΝ, παρακολουθώντας την εξέλιξη του έργου από την μελέτη ως και την παράδοση του στο ελληνικό δημόσιο. Αυτήν την περίοδο διερευνά την δυνατότητα εφαρμογής νέων επιχειρηματικών μοντέλων στον αρχιτεκτονικό και κατασκευαστικό κλάδο.
Στην εισαγωγική του εισήγηση ο κ. Λαέρτης Βασιλείου αναφέρει πως “από τις βασικές αρχές του American dream είναι το Big is Beautiful”. Με τους ίδιους όρους, ποια θεωρείτε ότι είναι ή πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά της ελληνικής αρχιτεκτονικής παραγωγής, τοποθετημένης στην πραγματικότητα της οικονομικής και κοινωνικής ύφεσης που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια;
Κατά την γνώμη μου, στην Ελλάδα το αν ένα έργο είναι μικρής ή μεγάλης κλίμακας δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Νομίζω ότι πιο σημαντικό είναι να εξετάζουμε εγκαίρως εάν ένα έργο, μικρό ή μεγάλο, δημιουργείται για να καλύψει πραγματικές ανάγκες των κοινωνικών ομάδων στις οποίες αναφέρεται ή πλασματικές. Ακριβώς επειδή η Ελλάδα βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση, δεν έχουμε πλέον την πολυτέλεια να σπαταλάμε πόρους και ενέργεια για έργα τα οποία αφού κατασκευαστούν συνειδητοποιούμε ότι τελικά δεν χρειαζόντουσαν.
Προφανώς σε μία περίοδο κρίσης είναι πιο εφικτό να επικεντρωνόμαστε σε πιο μικρά έργα, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως τα μεγαλόπνοα έργα, όπως αυτό το ΚΠΙΣΝ, είναι εκτός πραγματικότητας. Το αντίθετο θα έλεγα. Με το παράδειγμα του ΚΠΙΣΝ αποδείχτηκε το πόσο μεγάλη ανάγκη και δίψα υπήρχε στην κοινωνία εν μέσω κρίσης για ένα μεγάλο έργο με όραμα και στόχο.
Οπότε στο “Size Matters” του event θα αντιτείνω το “Objective Matters”.
Προσωπικά πιστεύω πως η διαμόρφωση του στόχου ενός έργου είναι το πρώτο, κρίσιμο βήμα που θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία ή αποτυχία του έργου αυτού. Συνήθως προσπερνάμε αυτό το πρώτο στάδιο αντιμετωπίζοντας το ως πάρεργο, και τρέχουμε να δημιουργήσουμε «λύσεις» σε προβλήματα που δεν υπάρχουν ή είναι ασήμαντα.
Δυστυχώς, σε αυτή τη διαδικασία οι αρχιτέκτονες – ειδικά στην Ελλάδα – έχουμε βρεθεί σταδιακά απόντες και οι σημαντικές αποφάσεις ενός έργου, για το μέγεθος, το πρόγραμμα, τη τοποθεσία, έχουν παρθεί πριν καν εμείς μπούμε στο έργο. Έχουμε απομακρυνθεί λοιπόν από τα κέντρα λήψης κρίσιμων αποφάσεων, όπου οι ικανότητες μας θα ήταν εξαιρετικά πολύτιμες για την βιώσιμη επιτυχία μίας επενδυτικής προσπάθειας. Πρέπει να επανέλθουμε σε αυτόν τον ρόλο και είμαι πεπεισμένος ότι διαθέτουμε τα εργαλεία για να προσθέσουμε σημαντική αξία στα έργα που αναλαμβάνουμε.
Δραστηριοποιείστε σε ένα γραφείο που χαρακτηρίζεται από διεθνείς συνεργασίες. Ποιες διαφορές εντοπίζετε στη νοοτροπία και τις διαδικασίες σε σχέση με την Ελλάδα;
Μέσα στη 40χρόνη ιστορία της, η ΒΕΤΑΠΛΑΝ είχε και έχει όντως την τύχη να συνεργάζεται με διεθνή σχήματα και πελάτες παγκόσμιας εμβέλειας, όπως την RPBW, το γραφείο Calatrava, την Qatar Rail κ.α. Αν και κάθε συνεργασία ήταν κατά κάποιο τρόπο μοναδική, πάντα υπήρχε ο κοινός παρονομαστής που δεν είναι άλλος από την προσήλωση όλων των μελών σε αυτό που ονομάζουμε πρότυπα.
Στην πραγματικότητα τα πρότυπα δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία κοινή γλώσσα για να συνεννοούμαστε όλες οι διαφορετικές ειδικότητες του κλάδου μας. Ειδικά στην σημερινή εποχή όπου η συνεργασία ετερόκλητων ειδικοτήτων, ακόμα και για μεσαίας κλίμακας έργα, είναι απαραίτητη, είναι πολύ συχνό να πέφτουμε στην παγίδα αυτού που ονομάζουμε «ψευδαίσθηση της διαφάνειας» (Illusion of Transparency). Ότι δηλαδή, επειδή εμείς κατανοούμε το μήνυμα που στέλνουμε, οι συνεργάτες μας το καταλαβαίνουν με τον ίδιο τρόπο.
Η λέξη κλειδί είναι διαφάνεια. Διαφάνεια στις διαδικασίες, διαφάνεια, στις προδιαγραφές, διαφάνεια στις ευθύνες και στις αρμοδιότητες.
Ωστόσο, θα ήθελα να υπενθυμίσω εδώ ότι τα πρότυπα δεν είναι αυτοσκοπός. Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα ανά τον κόσμο όπου τα πρότυπα τηρήθηκαν απαρέγκλιτα και το τελικό αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό, είτε για τον επενδυτή είτε για την κοινωνία. Το μεγάλο όφελος των προτύπων, είναι να επιφέρουν επαρκή διαφάνεια στην συνεργασία, έτσι ώστε αφού αυτή εξασφαλιστεί, να μπορούμε να αφοσιωθούμε στο σημαντικό κομμάτι της εργασίας μας, που είναι ο σχεδιασμός του έργου.
Γιατί στο σχεδιασμό θα κριθεί το τελικό αποτέλεσμα εν τέλει.
Πείτε μας λίγα λόγια για την συμμετοχή σας στην υλοποίηση του SNFCC. Τι αρχικούς στόχους είχε ένα τέτοιο έργο μεγάλης κλίμακας και πως αυτοί επιτεύχθηκαν; Ποιοι λόγοι πιστεύετε οδήγησαν στην επιτυχία του SNFCC ως ενεργού δημόσιου χώρου;
Η συμμετοχή μου στο SNFCC ξεκίνησε to μακρινό 2010, και ήταν μόλις το πρώτο έργο στο οποίο συμμετείχα ως επαγγελματίας αρχιτέκτονας. Βρέθηκα σε ένα περιβάλλον μοναδικό για την Ελλάδα εκείνης της περιόδου, όπου αρχιτέκτονες, μηχανικοί, project managers, επιστήμονες, και εκατοντάδες άλλοι συνάδελφοι από όλον τον κόσμο, σε ένα εξαιρετικό περιβάλλον συνεργασίας, όλοι μαζί συμβάλλαμε, ο καθένας από την θέση του, στην επίτευξη του στόχου του έργου.
Ο βασικός στόχος ήταν φαινομενικά απλός: Να παραδώσουμε το νέο σπίτι της Νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης και της εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Δημόσιο, και άρα στους πολίτες. Το πρώτο σκέλος περιγράφει τη πράξη, περιγράφει το αντικείμενο.
Το δεύτερο σκέλος, όμως, αυτό το «και ΑΡΑ στους πολίτες» ήταν που έκανε όλη τη διαφορά και άλλαξε οριστικά το DNA του έργου αυτού, και το μετέτρεψε από απλό έργο υποδομής σε εθνικό συμβάν.
Πολύ σύντομα, το μικρόβιο της συνεργασίας και η προσήλωση στον κοινό στόχο επεκτάθηκε και σε άλλους φορείς που δεν αφορούσαν άμεσα την κατασκευή. Για παράδειγμα, οι δημόσιοι οργανισμοί και οι πολιτικοί φορείς, συμμέτοχοι από την αρχή στη διαδικασία και έχοντας υψηλό αίσθημα ευθύνης, θέσανε και οι ίδιοι φιλόδοξους στόχους ώστε να ανταποκριθούν στην πρόκληση. Επίσης, η εξαιρετική ομάδα των events του SNFCC, ήδη από τη πρώτα χρόνια της κατασκευής, φροντίζει με μεγάλο μεράκι να κάνει πράξη το «άνοιγμα του SNFCC” στους πολίτες, ενεργοποιώντας με απαράμιλλο τρόπο τους δημόσιους χώρους του SFNCC.
Και ο αρχιτέκτονας; Ο αρχιτέκτονας μετουσίωσε όλα τα παραπάνω σε ένα όραμα, σε μία μεγάλη ιδέα.
Συνέλαβε ένα έργο που δεν απαντά μόνο στο άμεσο περιβάλλον, αλλά απαντά και στις ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που περιβάλλον το έργο, δημιουργώντας τον «Τόπο» που θέλουν οι πολίτες.
Διαβάστε τον απολογισμό του event, SIZE MATTERS: Architectural Stories for Growth from the USA and Greece, εδώ!
READ ALSO: 10’ με τον Σωτήρη Ανυφαντή των A2 Architects