Με οδηγό τις απόψεις, τις επιθυμίες, τις προσδοκίες και το κοινό όραμα για ένα βιώσιμο μέλλον για τον λόφο του Λυκαβηττού, ο δήμος Αθηναίων εκπόνησε το Πρόγραμμα Λυκαβηττός: το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας. Το Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων ανέλαβε την οργάνωση μιας καινοτόμου διαδικασίας συλλογικών διαβουλεύσεων, θέτοντας στο επίκεντρο την ενσωμάτωση των απόψεων και γνώσεων ενός ευρέος φάσματος ενδιαφερομένων εταίρων και κατοίκων, ώστε να διασφαλιστεί ότι το Πρόγραμμα θα ενσωματώνει τις ανάγκες και επιθυμίες τους παραμένοντας ταυτόχρονα ρεαλιστικό ως προς το όραμά του.
–κείμενο από τους δημιουργούς
Ο “δικός μας” Λυκαβηττός
Ανάμεσα στους Αθηναϊκούς λόφους, ο Λυκαβηττός ξεχωρίζει με την περίοπτη κορυφή του. Ορατός σχεδόν από όλα τα σημεία της πόλης, ο λόφος καταλαμβάνει κεντρική θέση στην τοπιογραφία της. Το σημαντικό αυτό αστικό δάσος χρησιμοποιείται τόσο από κατοίκους, όσο και από τουρίστες που προσπαθούν να αντιληφθούν από ψηλά την πόλη ή να ξεφύγουν από τους γρήγορους ρυθμούς της. Η καλαίσθητη εικόνα του, η ποικιλομορφία, και η ιστορία του συνθέτουν ένα ιδιαίτερο πλαίσιο δυνατοτήτων για την απόλαυσή του.
Αν η Ακρόπολη ανήκει στους τουρίστες της Αθήνας, ο Λυκαβηττός ανήκει αναμφίβολα στους κατοίκους της. Δύσκολα θα βρείτε κάτοικο αυτής της πόλης που δεν έχει ανέβει στον λόφο του Λυκαβηττού. Είτε για να κάνει έναν περίπατο, συνήθως νωρίς το πρωί, είτε για να θαυμάσει τη θέα της πόλης από ψηλά, είτε για να χαρεί με την παρέα του αγαπημένους καλλιτέχνες που φιλοξενούνται στο θέατρο του λόφου. Πάνω από όλα όμως αδιαμφισβήτητη παραμένει η περιβαλλοντική σημασία του Λυκαβηττού για την ανθεκτικότητα και βιωσιμότητας της Αθήνας.
Στρατηγική Ανθεκτικότητας της Αθήνας
Δράση A.1: Σχέδιο Δράσης για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή
Δράση A.2: Αρχή Διαχείρισης Μεγάλων Χώρων Πρασίνου
Δράση A.4: Πράσινοι και Πολιτιστικοί Διάδρομοι
Αξίες της ανθεκτικότητας
- Ανάπτυξη Συνεργειών με Εταίρους και Προώθηση της Συμμετοχής
- Ενίσχυση της Ταυτότητας της πόλης
- Προώθηση Βιώσιμης Διαχείρισης και Ανάπτυξης
- Υποστήριξη και Ενίσχυση του Φυσικού Περιβάλλοντος
- Μεγιστοποίηση των Περιουσιακών Στοιχείων της πόλης
Οι προκλήσεις του Λυκαβηττού αντανακλούν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Αθήνα
Σήμερα, ο λόφος πρέπει να αντιμετωπίσει μια σειρά από εντεινόμενες αστικές πιέσεις, οι οποίες αντανακλούν τις προκλήσεις ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας που βιώνει η Αθήνα εν γένει. Μερικές από αυτές είναι ο μετριασμός του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας, η διαχείριση των όμβριων υδάτων και των πλημμυρικών επεισοδίων όπως και η χρηστή και αποτελεσματική διαχείριση για την ποιοτική και βιώσιμη λειτουργία των μεγάλων χώρων αστικού πρασίνου.
Συγκεκριμένα για το λόφο του Λυκαβηττού κάποια από τα πλέον κρίσιμα ζητήματα που επηρεάζουν το παρόν και το μέλλον του είναι τα ακόλουθα:
- Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, και πώς αυτές θα μπορέσουν να μετριαστούν
- Οι αυξανόμενες ροές επισκεπτών στην Αθήνα – και ακολούθως στον Λυκαβηττό – και πώς αυτές μπορούν να τεθούν σε ισορροπία με τη χρήση και απόλαυση του λόφου από τους κατοίκους της πόλης
- Η διαχείριση των όμβριων υδάτων και της διάβρωσης του εδάφους
- Η δημιουργία ενός πρότυπου μοντέλου περιβαλλοντικής, πολιτιστικής και οικονομικής διαχείρισης και κοινωνικής συμμετοχής, ώστε ο λόφος να αποτελέσει ένα μοναδικό σημείο αναφοράς για την πόλη της Αθήνας και τις επόμενες γενιές
Βασικά Ερωτήματα
- Ποια είναι τα ενδιαφέροντα των διαφορετικών εταίρων και πώς μπορούμε να τα συνδυάσουμε;
- Πώς ο δήμος μπορεί να δημιουργήσει μια διαχειριστική δομή που θα διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του λόφου;
- Πώς ο δήμος μπορεί να δημιουργήσει ένα ανθεκτικό, μακροπρόθεσμο και βιώσιμο σχέδιο για την αναζωογόνηση και την διαχείριση του λόφου του Λυκαβηττού;
Ο λόφος του Λυκαβηττού ως πόλος ανθεκτικότητας
- Στρατηγική εμπλοκής ενδιαφερόμενων εταίρων που θα οδηγήσει σε κοινό όραμα, πρόταση διαχειριστικού φορέα και πλάνου βιώσιμης διαχείρισης (RBD, NJIT, UoA)
- Μελέτη βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων και εδάφους (κύριο θέμα ο περιορισμός της διάβρωσης του εδάφους)
- Οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας
- Μελέτη του οικοσυστήματος του Λυκαβηττού σε σχέση με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
Στρατηγικό Πλαίσιο Ανοικτών Χώρων
Σύνταξη ενός στρατηγικού πλαισίου ανοικτών χώρων και προτάσεις προτεραιότητας που βασίζονται σε τρεις πυλώνες:
- Η υπερτοπική σημασία του Λόφου ως κύριου τουριστικού προορισμού με άξονα τη θέα, χώρου πολιτισμού, αναψυχής και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης μητροπολιτικής σημασίας και εμβληματικού τοπόσημου ως μέρος της ιστορικής τοπιογραφίας της πόλης
- Η διάσταση της περιβαλλοντικής και οικολογικής σημασίας του λόφου ως πολύτιμου «φυσικού» πόρου που επηρεάζει θετικά τη βιοποικιλότητα, τη δημιουργία ενδιαιτημάτων και το κλίμα στο κέντρο της πόλης και ως εκ τούτων χρήζει προστασίας
- Η τοπική σημασία του λόφου ως χώρου πρασίνου που συνδιαλέγεται με την καθημερινότητα των κατοίκων και των διαφορετικών γειτονιών που τον περιβάλλουν
Συνεργάζονται για το Πρόγραμμα Λυκαβηττός
1.Δήμος Αθηναίων
Urban Lab
Αντιδημαρχία Πρασίνου, Αστικής Πανίδας, Ανθεκτικότητας και Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή του δήμου Αθηναίων
Αντιδημαρχία Αστικής Υποδομής, Κατασκευών και Κτιριακών Έργων του δήμου Αθηναίων
Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων
Εταίροι του Γραφείου Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων:
- 100 Resilient Cities – Pioneered by the Rockefeller Foundation
- Rebuild By Design | 100 Resilient Cities Platform Partner
- New Jersey Institute of Technology School of Architecture
- Interboro Partners
- ΔΠΜΣ Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική
- Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
- Σχολή Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
Μια μοναδική, καινοτόμος, ανοιχτή προσέγγιση στη διαβούλευση
Ο δήμος Αθηναίων, μέσα από το Πρόγραμμα «Λυκαβηττός: Το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας», ακολούθησε μια μοναδική, καινοτόμο, εξωστρεφή προσέγγιση στην αντιμετώπιση των παραπάνω κρίσιμων ζητημάτων για τον λόφο. Συνδέοντας τη διοίκηση με τους χώρους παραγωγής της γνώσης, τους πολίτες και τους εταίρους της πόλης, ο δήμος υλοποίησε, για πρώτη φορά σε τέτοιο βάθος και έκταση, ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα διαβούλευσης και μόχλευσης πληροφοριών, τεχνογνωσίας και προσδοκιών, για την διατύπωση ενός βιώσιμου οράματος και ενός πλάνου δράσης για τον λόφο με ορίζοντα υλοποίησης το 2030. Οι αρχές με βάση τις οποίες σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το συγκεκριμένο πρόγραμμα ενσωματώνουν τη Στρατηγική Ανθεκτικότητας για την Αθήνα του 2030 και επίσης αξιοποιούν την ευρύτερη τεχνογνωσία και την προηγούμενη εμπειρία του Δικτύου των 100 Ανθεκτικών Πόλεων του Ιδρύματος Rockefeller (100RC), μέλος του οποίου είναι και η Αθήνα από το 2014.
Η διαδικασία ξεκίνησε με τη διοργάνωση μιας συνάντησης με 30 συμμετέχοντες, εκπροσώπους σημαντικών δημοσίων, ακαδημαϊκών και μη κυβερνητικών οργανισμών, και στόχο τη δημιουργία μιας συλλογικής πρότασης για το όραμα του Λυκαβηττού όπως και τη διαμόρφωση βασικών κατευθυντήριων αρχών για το Πρόγραμμα.
Συνολικά, στη διαδικασία ανοιχτής διαβούλευσης, διαλόγου και ανατροφοδότησης ενσωματώθηκαν οι απόψεις και γνώσεις περισσότερων από 1.450 ατόμων, ενδιαφερόμενων εταίρων και κατοίκων της πόλης, ώστε το Πρόγραμμα που τελικά διαμορφώθηκε να παραμείνει ρεαλιστικό και επίκαιρο.
Μεταξύ άλλων, 1.200 άτομα ανταποκρίθηκαν στην έρευνα κοινής γνώμης που υλοποιήθηκε, περισσότερα από 250 συμμετείχαν σε εργαστήρια και δημιουργικές δράσεις διαβούλευσης, ενώ η κοινή ομάδα εργασίας των Πανεπιστημίων, του Γραφείου Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου και των 100 Ανθεκτικών Πόλεων αφιέρωσε περίπου ένα χρόνο στην εφαρμογή της καινοτόμου αυτής διαδικασίας διαλόγου και διαβούλευσης που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2018.
Η ανοιχτή διαδικασία διαβούλευσης που οργάνωσε το Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων δομήθηκε σε τρείς συνεχόμενες φάσεις:
- Απρίλιος – Ιούνιος 2018: Διαμόρφωση κεντρικού οράματος, αρχών και συλλογή δεδομένων
- Ιούνιος – Αύγουστος 2018: Συλλογή δεδομένων από κατοίκους, επισκέπτες και εταίρους
- Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2018: Αναγνώριση βραχυπρόθεσμων έργων και δημοσίευση στρατηγικού πλαισίου
Το κοινό όραμα
Το κοινό όραμα για τον λόφο του Λυκαβηττού, το οποίο διατυπώθηκε και έγινε αποδεκτό από όλους όσους ενεπλάκησαν στη μοναδική αυτή, ανοιχτή διαδικασία είναι το ακόλουθο:
«Το 2030, ο Λυκαβηττός θα αποτελέσει ένα μοναδικό σημείο αναφοράς και ένα παραδειγματικό μοντέλο περιβαλλοντικής, πολιτιστικής, οικονομικής διαχείρισης και κοινωνικής συμμετοχής».
Οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές στις οποίες στηρίζεται το “Πρόγραμμα Λυκαβηττός: Το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας” είναι οι ακόλουθες:
- Ο Λυκαβηττός θα αποτελεί ένα μοναδικό ορόσημο της αθηναϊκής ταυτότητας, κεντρικό στη συλλογική μνήμη
- Ο Λυκαβηττός θα αποτελεί μια καλή πρακτική ανθεκτικότητας και θα αναδειχθεί ως φυσική ανθεκτική υποδομή που ανταποκρίνεται στη μακροπρόθεσμη πρόκληση της κλιματικής αλλαγής για την πόλη, τον μετριασμό της αστικής θερμικής νησίδας, τις πλημμύρες και την ξηρασία
- Ο Λυκαβηττός θα παραμείνει προστατευμένος ως αστικό δάσος με καινοτόμες και αποτελεσματικές πρακτικές διαχείρισης του νερού, του εδάφους και της βιοποικιλότητας, για τη διατήρηση και την ενίσχυση της χλωρίδας και της πανίδας του
- Ο Λυκαβηττός θα είναι ένας εύκολα προσβάσιμος, προστατευμένος και ασφαλής χώρος για τους κατοίκους της Αθήνας και τους επισκέπτες όλων των ηλικιών
- Ο Λυκαβηττός θα προσφέρει ποικιλία και εύρος δραστηριοτήτων αναψυχής, με τους κατοίκους των γειτονικών περιοχών να μπορούν να συμμετέχουν στον προγραμματισμό των δράσεων
- Ο Λυκαβηττός θα έχει μια διαχειριστική δομή που θα εφαρμόσει ένα βιώσιμο οικονομικό σχεδιασμό και θα ενσωματώσει τις ανάγκες και επιθυμίες ενός φάσματος εταίρων κατά την υλοποίηση των στρατηγικών στόχων του.
Το καινοτόμο δίκτυο συνεργασιών που οργάνωσε το Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων έχει ως στόχο τη διαμόρφωση ενός πολυεπίπεδου και ολοκληρωμένου προγράμματος με πολλαπλά οφέλη, που συν τοις άλλοις θα ενσωματώνει τις ανάγκες και τις επιθυμίες κατοίκων και εταίρων στη διαδικασία σχεδιασμού του.
Τελικός στόχος είναι η βαθύτερη κατανόηση των πολλαπλών πολιτιστικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών δυνατοτήτων του λόφου, ο προσδιορισμός βραχυπρόθεσμων έργων προς άμεση υλοποίηση και η διαμόρφωση ενός μακροπρόθεσμου πλαισίου που θα ενισχύει τον χαρακτήρα και τις δυνατότητες του λόφου.
Rebuild By Design
Με την υποστήριξη των 100 Ανθεκτικών Πόλεων, το Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων συνεργάστηκε με τους Rebuild by Design με στόχο:
- Δημιουργία στρατηγικής εμπλοκής ενδιαφερόμενων εταίρων που θα οδηγήσει σε πρόταση διαχειριστικής δομής και πλάνου βιώσιμης διαχείρισης (RBD, NJIT, διεπιστημονικό ΠΜΣ)
- Στρατηγική εμπλοκής ενδιαφερόμενων κοινών με στοχευμένες δράσεις
NJIT & Interboro Partners
Το Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων συνεργάστηκε με το NJ Institute of Technology Studio σε συνεργασία με το αρχιτεκτονικό γραφείο Interboro, υπό την καθοδήγηση της Georgeen Theodore. Η συνεργασία υποστηρίχθηκε από το Διεπιστημονικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών “Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική”. Στόχοι της συνεργασίας ήταν:
- Ανάλυση ομάδων κοινού
- Δημιουργία πλαισίου εμπλοκής κοινού
- Δημιουργία ολοκληρωμένων στρατηγικών αστικού σχεδιασμού για την πρόσβαση, την κυκλοφορία, τις χρήσεις γης για διαφορετικές ομάδες κοινού
- Δημιουργία στοχευμένης στρατηγικής εμπλοκής κοινών
Δημόσιες δράσεις (Ιούνιος-Ιούλιος 2018)
- Δράσεις στις όμορες γειτονιές του λόφου (ερωτηματολόγια, συναντήσεις, δρώμενα κλπ.)
- “StreetTeam” από φοιτητές του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
- 1.000 απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο
- 12 τοποθεσίες και 100+ εμπλεκόμενοι
Στοιχεία έργου
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ/LYCABETTUS OUTREACH STRATEGIES
Συντονισμός Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας Δήμου Αθηναίων
Υπεύθυνη Συντονισμού και Επικοινωνίας Ανθή Χρήστου
Πρακτική άσκηση Δ. Κοντοδήμα, Ά. Μουρελάτου
Street Team Δήμητρα Κοντοδήμα, Ελένη Τόσκα, Μαρία Τεπερεκίδου, Χριστίνα Ανδρεοπούλου, Γιάννης Κοντός
Διαβάστε το δελτίο τύπου του Προγράμματος Λυκαβηττός: το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας, εδώ!
READ ALSO: Πρόγραμμα Λυκαβηττός: το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας