Το Computational Design μας κάνει πιο δημιουργικούς | Συνέντευξη με τη Μάρθα Τσίγκαρη και το Μάριο Τσιλιάκο, Foster + Partners

Με αφορμή την επικείμενη ομιλία τους στην 9η ημερίδα ΕΣΩ, μιλήσαμε με τη Μάρθα Τσίγκαρη και το Μάριο Τσιλιάκο, Partner και Associate Partner, αντίστοιχα, του Applied Research + Development (ARD) group στο γραφείο Foster + Partners, για τις δυνατότητες που ανοίγει η καινοτομία στην τεχνολογία και τον τρόπο που μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργικότητα του αρχιτέκτονα και designer. 

Στις 4 Φεβρουαρίου, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, οι δύο αρχιτέκτονες,  που εκπροσωπούν το γνωστό Βρετανικό γραφείο, μας καλούν «να πάρουμε το κόκκινο χάπι» και να κατέβουμε στη λαγουδότρυπα της νέας εποχής. Τίτλος της ομιλίας τους «Computational Design: Taking the Red Pill.:  Let’s go down the rabbit hole…». 

Τίνα Μαρινάκη: Πώς θα ορίζατε την ταυτότητα του γραφείου Foster + Partners;

Μάριος Τσιλιάκος: Το γραφείο μας ιδρύθηκε το 1967 από τον Λόρδο Norman Foster, οπότε και μετρά πάνω από 50 χρόνια. Είμαστε 1.500 άτομα παγκοσμίως, από τα οποία 1000 περίπου  άτομα βρίσκονται στα κεντρικά γραφεία του Λονδίνου και τα υπόλοιπα απασχολούνται στα γραφεία- δορυφόρους σε όλο τον κόσμο, όπως το Χονγκ Κονγκ, το Πεκίνο, το Σαν Φρανσίσκο και τη Νέα Υόρκη. Είμαστε ένα γραφείο διεθνούς βεληνεκούς.

Μάρθα Τσίγκαρη:  Βασικό στοιχείο της ταυτότητάς μας είναι η έμφαση στη βιωσιμότητα και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Από την ίδρυση του γραφείου μας μέχρι και σήμερα, ο βιοκλιματικός σχεδιασμός (sustainability) αποτελεί βασικό άξονα της σχεδιαστικής μας φιλοσοφίας σε όλες τις κλίμακες: από το κτίριο μέχρι την πόλη. Στoυς Foster + Partners  πιστεύουμε στην πολυπολιτισμικότητα, αυτήν τη στιγμή έχουμε υπαλλήλους με καταγωγή από 77 διαφορετικές χώρες. To γραφείο μας λειτουργεί ως Integrated Practice, έχοντας όχι μόνο αρχιτέκτονες, αλλά παράλληλα πολιτικούς μηχανικούς, μηχανολόγους, μηχανικούς περιβάλλοντος, sustainability experts, καθώς και μια πληθώρα από support groups, όπως το δικό μας, Applied Research + Development group, ομάδες αστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, αλλά και ομάδες product design, modelmaking, film, visualisation κλπ. Υποστηρίζουμε, επίσης, το δικό μας τυπογραφείο, αλλά και εργαστήριο 3D printing. Αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να μπορούμε να σχεδιάσουμε ολιστικά ένα έργο, από ένα πόμολο μέχρι μία πόλη!

Βασικό στοιχείο της ταυτότητάς μας είναι η έμφαση στη βιωσιμότητα και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό.

Τ.Μ.: Με τι ακριβώς ασχολείται το Applied Research + Development group των Foster + Partners?

Μάρθα Τσίγκαρη:  Η ομάδα μας μετράει περίπου 20 χρόνια και λειτουργεί υποστηρικτικά και συμβουλευτικά στα design studios του γραφείου. Η καθημερινή μας δουλειά κυμαίνεται από στοχευμένες επεμβάσεις μικρής διάρκειας (πχ. επίλυση κάποιου σχεδιαστικού προβλήματος) μέχρι μακροχρόνια συμμετοχή στη σχεδιαστική διαδικασία συγκεκριμένων έργων. Παράλληλα με την υποστήριξη των σχεδιαστικών project, εστιάζουμε στην έρευνα και ανάπτυξη ιδεών σε συνεργασία πολλές φορές με πανεπιστήμια, εξωτερικά ερευνητικά κέντρα και ιδρύματα ή εταιρείες. 

Είμαστε μια μικρή ομάδα σε σχέση με το μέγεθος του γραφείο, μόλις 11 άτομα. Είμαστε όλοι είτε αρχιτέκτονες είτε μηχανικοί είτε και τα δύο, με μέλη της ομάδας μας να έχουν, επίσης, background σε μαθηματικά, φυσική, τέχνη, ή computer science. Κοινό μας παρονομαστής είναι η ιδιότητά μας ως προγραμματιστές: όλοι μας γράφουμε κώδικα. Μεταξύ μας γνωρίζουμε γύρω στις 15 γλώσσες προγραμματισμού. Αυτό σημαίνει ότι αν κάτι δεν υπάρχει από άποψης λογισμικού, εμείς μπορούμε να το δημιουργήσουμε. Έχουμε ένα ευρύ φάσμα εξειδίκευσης.  Ξεκινήσαμε από πολύπλοκες γεωμετρίες, με παραμετρικό σχεδιασμό και ανάλυση – γράφοντας ακόμα και τους δικούς μας προσομοιωτές – , αλλά έχουμε επεκταθεί στο να ασχολούμαστε εδώ και πολλά χρόνια με optimisation και την τεχνητή νοημοσύνη (AI), επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα (Augmented and Virtual Reality), διαδραστικές εγκαταστάσεις, σένσορες και το Διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of things), καθώς και με ρομποτική και distributed computing.

Μάριος Τσιλιάκος: Είναι σημαντικό, επίσης, να τονίσουμε ότι ενώ και τα 11 μέλη της ομάδας έχουμε μία θεμελιώδη και συγκροτημένη γνώση στο computational design, καθένας κατέχει και μία περαιτέρω εξειδίκευση. Αυτή για παράδειγμα μπορεί να είναι στοχευμένη σε structural engineering ή AR/ VR, ανάλογα με το background του καθένα μας. Η γενικότερη αντίληψη είναι να μπορει να εστιάζει ο καθένας από εμάς πιο ελεύθερα στο αντικείμενο ενδιαφέροντός του, έχοντας πλήρη επίγνωση του state of the art στο συγκεκριμένο τομέα. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε πιο εύκολα να μετατρέψουμε σε γνώση που μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα στα έργα του γραφείου.

Τ.Μ.:  Ποια η σημασία του computational design και πώς έχει αλλάξει τη σχεδιαστική διαδικασία;

Μάριος Τσιλιάκος: Τα design studios του γραφείου έρχονται σε εμάς σε διάφορες φάσεις της σχεδιαστικής διαδικασίας. Τελευταία μάλιστα βλέπουμε μια τάση ενσωμάτωσης του computational design από τα πρώτα ακόμη στάδια του σχεδιασμού, καθώς βοηθάει να επιλύονται τα προβλήματα που θα προκύψουν στη διαδικασία πολύ πιο εύκολα και γρήγορα. Αλλά κύριος στόχος του computational design δεν είναι μόνο η επίλυση προβλημάτων. Χάρη στο computational design και στα οφέλη που προσφέρει στον τομέα της δημιουργιας content  και της αυτοματοποίησης, αυξάνεται η παραγωγικότητα και η δημιουργικότητα των σχεδιαστών, καθώς έχουν περισσότερο χρόνο να αναπτύξουν τις ιδέες τους και λιγότερο για troubleshooting. 

Μάρθα Τσίγκαρη: Ο ρόλος του computational design είναι να ενισχύσει τη δημιουργικότητα των αρχιτεκτόνων και σχεδιαστών. Μέσω της αυτοματοποίησης ή απλοποίησης συγκεκριμένων διαδικασιών, αλλά ακόμη και μέσω των νέων δυνατοτήτων που προσφέρει, μας επιτρέπει να είμαστε πιο δημιουργικοί και να καταλαβαίνουν καλύτερα την απόδοση των κτιρίων που σχεδιάζουμε – ακόμα και σε πραγματικό χρόνο (real-time performance evaluation) και μάλιστα από τα αρχικά στάδια του έργου. 

Δεν είναι τυχαίο το ότι μέσα σε λιγότερα από 20 χρόνια περάσαμε από το μολύβι και το ραπιδογράφο στην απόλυτη χρήση Η/Υ για την παραγωγή αρχιτεκτονικών σχεδίων – και αυτό είναι μόνο η αρχή. Το computational design καθιστά προσβάσιμες στο χρήστη τρομερές δυνατότητες που αφορούν όχι μόνο την αυτοματοποίηση, αλλά και τη δυνατότητα μιας πληθώρας μορφολογικών αναζητήσεων. Αυτό φυσικά για εμάς δε σημαίνει ότι επειδή υπάρχει η δυνατότητα θα πρέπει και να σχεδιάζουμε πιο πολύπλοκες κτιριακές μορφολογίες, αλλά ότι έχουμε στη διάθεσή μας ένα μεγάλο αριθμό νέων εργαλείων που μας επιτρέπουν πλέον να δημιουργούμε πιο εύκολα ό,τι κάποτε μόνο ονειρευόμασταν. 

Με μία φράση, το computational design μας κάνει πιο δημιουργικούς.

Τ.Μ.:  Ποιο έργο που έχετε συμμετάσχει στη σχεδιαστική ομάδα ξεχωρίζετε και γιατί;

Μάριος Τσιλιάκος: Πρόσφατα δούλευα για περίπου 6-7 μήνες σχεδόν καθημερινά με μία σχεδιαστική ομάδα για ένα μεγάλο high-rise έργο στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, το οποίο θα κατασκευαστεί μέσα στα επόμενα 3-4 χρόνια. Από την αρχή μέχρι και το τέλος της σχεδιαστικής διαδικασίας, το computational design ήταν ενσωματωμένο στο σχεδιασμό. Πολλά από τα μέλη της σχεδιαστικής ομάδας αντιλήφθηκαν τη δύναμη της εύκολης ανταλλαγής πληροφοριών, της αυτοματοποίησης διαδικασιών και της αλλαγής παραμέτρων. Για παράδειγμα έχοντας πλήρη έλεγχο του εμβαδού του κτηρίου σου, να μπορείς να δημιουργείς σχεδον σε πραγματικο χρονο την επένδυση της όψης του κτηρίου χωρίς να χρειάζεται να το ξανασχεδιάσεις τρισδιάστατα από την αρχή. Αυτό το project ήταν μία μεγάλη πρόκληση για μένα καθώς το χρονοδιάγραμμα ήταν πολύ μικρό. Η χρήση των ψηφιακών σχεδιαστικών εργαλείων που δημιουργήσαμε, καθώς και οι διαδικασίες αυτοματοποίησης έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ολοκλήρωσή του στο υψηλό επίπεδο που στοχεύουμε πάντα σαν Foster + Partners.

Μάρθα Τσίγκαρη:  Έχοντας συμμετάσχει σε  εκατοντάδες έργα, είναι πάντα δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιο,  αλλά σίγουρα το πρόσφατο έργο για το νέο αεροδρόμιο στο Μεξικό αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Η πρόταση αφορούσε μία εντελώς νέα προσέγγιση στο σχεδιασμό ενός σύγχρονου αεροδρομίου. Η ιδέα βασιζόταν στη δημιουργία ενός ενιαίου χωροδικτυώματος μήκους 1.6χλμ, το οποίο θα έπρεπε να λειτουργεί ως μια πάρα πολύ ελαφριά και συνεχής κατασκευή. Προσπαθούσαμε δηλαδή να σχεδιάσουμε ένα ομοιoγενές περίβλημα για όλο το αεροδρόμιο, με συνεχή ροή μεταξύ τοίχων, στατικών στοιχείων και οροφής. Η δυσκολία δεν ήταν όμως μόνο σε αυτό καθ’ αυτό το σχεδιασμό, αλλά και στο γεγονός ότι το περίβλημα αυτό θα έπρεπε να λαμβάνει υπόψη μια σειρά κατασκευαστικών περιορισμών και δυσκολιών. Επίσης, καθότι η περιβαλλοντική βιωσιμότητα αποτελεί κύριο άξονα σχεδιασμού στο γραφείο μας, το κέλυφος θα έπρεπε, επίσης, να ενσωματώνει χαρακτηριστικά που θα ενίσχυαν όχι μόνο τη δομική του απόδοση, αλλά, επίσης, τη θερμική του απόδοση, τον φυσικό αερισμό και φωτισμό, καθώς και βέλτιστη θέα. 

Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι όλος ο σχεδιασμός έγινε μέσω ενός πολύ μεγάλου αριθμού ψηφιακών εργαλείων που δημιουργήσαμε κατεξοχήν για το συγκεκριμένο έργο. Αυτά συμπεριελάμβαναν κι έναν αριθμό προσομοιωτών, των οποίων τα αποτελέσματα επιδρούσαν σε πραγματικό χρόνο στο σχήμα και τη δομή του χωροδικτυώματος. Μιλάμε, δηλαδή, για ένα πραγματικά μεγάλο και καινοτόμο έργο από κάθε άποψη.

Τ.Μ.: Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τη συνεργασία του γραφείου με την Apple;

Μάρθα Τσίγκαρη: Η Apple είναι από τους χαρισματικούς πελάτες, διότι επενδύουν ιδιαίτερα στην καινοτομία, αναζητώντας να επαναπροσδιορίσουν την τέχνη του δυνατού. Το Apple Park στην καρδιά της Santa Clara Valley αποτελεί ζωντανό παράδειγμα αυτής της πρακτικής.

Κατασκευαστικά, τα πανέλα από γυαλί που βρίσκονται στο κεντρικό κτήριο είναι τα μεγαλύτερα κομμάτια καμπυλωτού γυαλιού που έχουν κατασκευαστεί ποτέ. Στο εστιατόριο υπάρχουν δύο αυτόματα ανοιγόμενες γυάλινες πόρτες με ύψος 15 μέτρα – τα μεγαλύτερα κομμάτια επίπεδου γυαλιού που κατασκευάστηκαν ποτέ. Κάθε πόρτα αποτελείται από 1.750 τ.μ. γυαλιού και ζυγίζει 182 τόνους. Παρ’ όλα αυτά ανοίγουν αυτόματα μέσα σε 8 λεπτά με επίπεδο θορύβου λιγότερα από 40 dB.  Αντίστοιχα, το κατασκευαστικό σύστημα του Steve Jobs Theatre βασίζεται σε μόλις 44 κομμάτια φέροντος γυαλιού.  Πάνω σε αυτά στηρίζεται η μεγαλύτερη οροφή από ίνες άνθρακα που έχει δημιουργηθεί ποτέ. Είναι τόσο μεγάλη που μπορεί να καλύψει ένα Boeing 757. Από τους παραπάνω αριθμούς μπορείτε να καταλάβετε τις δυνατότητες όταν σε συνεργασία με τον πελάτη προσπαθεί κάποιος να ξεπεράσει τα όρια του δυνατού. 

ΤΜ: Τι έχει αλλάξει στην κοινωνία τα τελευταία 15 χρόνια που να επηρεάζει τη δουλειά του αρχιτέκτονα και κατά πώς έχει διαμορφωθεί η ανάγκη για οικολογική συνείδηση σήμερα;

Μάριος Τσιλιάκος: Πάντα οι αλλαγές επηρεάζουν τη δουλειά του αρχιτέκτονα, όπως η ύφεση που πέρασε τα τελευταία χρόνια το Λονδίνο ή και παγκοσμίως. Ωστόσο αλλάζει και ο τρόπος που οι άνθρωποι δουλεύουν, ο τρόπος που επικοινωνούν. Για παράδειγμα, σήμερα δε χρειαζόμαστε τόσα κτήρια γραφείων, διότι μεγάλο μέρος των εργαζομένων δουλεύει από το σπίτι ή σε κοινόχρηστους χώρους γραφείων. Ο κόσμος μεταβάλλεται και οι αλλαγές αυτές είναι ακόμα πιο ραγδαίες λόγω της τεχνολογίας. Εμείς  προσπαθούμε να ακολουθούμε στενά όλες τις αλλαγές οι οποίες μπορεί να επηρεάζουν την οικονομία ή την πολιτική σε σχέση με την τεχνολογια και να προσαρμόζουμε τα σχέδιά μας, πάντα βασιζόμενα όμως στην ιδέα της βιωσιμότητας και το οικολογικό αποτύπωμα. Έργα φιλικά προς τον άνθρωπο που θα κατοικήσει ή θα εργαστεί σε αυτά. Ευθύνη του γραφείου μας είναι να δημιουργεί σχεδιαστικές προτάσεις που να είναι λειτουργικές, κοινωνικά ευσυνείδητες και ενεργειακά άνετες για τον εκάστοτε χρήστη.

Μάρθα Τσίγκαρη: Τα τελευταία χρόνια η οικολογική συνείδηση του κόσμου και η σκέψη των επιπτώσεων στο περιβάλλον έχει ευτυχώς αυξηθεί, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό (κάποιες φορές και θεσμοθετημένα πλέον) τον κατασκευαστικό τομέα. Αυτό βέβαια είναι κάτι που μας χαροποιεί ιδιαίτερα ως γραφείο, καθώς όπως σας είπαμε το sustainability ήταν βασικό στοιχείο της σχεδιαστικής ατζέντας μας από την ίδρυσή μας ακόμη. Τις αλλαγές αυτές τις βλέπουμε παντού: από το τι κατασκευάζουμε, τον τρόπο που το κατασκευάζουμε μέχρι και τι υλικά χρησιμοποιούμε Για παράδειγμα, από εκεί που το σιδηροπαγές σκυρόδεμα ή η μεταλλική κατασκευή είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο ως στατικά στοιχεία,  πλέον βλέπουμε μια στροφή στην έρευνα πιο περιβαλλοντικά βιώσιμων υλικών κατασκευής – όπως το ξύλο. Η όξυνση της οικολογικής συνείδησης έχει ως συνέπεια την επιδίωξη τόσο από τη μεριά του πελάτη για επίτευξη πιο περιβαλλοντικά βιώσιμων λύσεων, αλλά  και από την μεριά της πολιτείας λήψης νομοθετικών μέτρων, αλλά και κινήτρων με γνώμονα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Μάριος Τσιλιάκος: Οι θεσμοί ευτυχώς δούλεψαν με το μέρος μας. Πράγματα που ήταν δύσκολο να υποστηρίξουμε από οικονομικής άποψης, τώρα είναι θεσμοθετημένα με ένα μακροχρόνιο όφελος για τον πελάτη.

Μάρθα Τσίγκαρη: Δίνονται, επίσης, πολλά οικονομικά εναύσματα σε τεχνολογικό επίπεδο. Πολλές φορές και η πολιτεία προωθεί καινοτόμες τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει ειδικό πλαίσιο στήριξης για επαγγελματίες για την ενσωμάτωση και εφαρμογή BIM.

Τ.Μ.:  Ποιος ο ρόλος του ανθρώπου στο σχεδιασμό σας και ποια η σχέση του γραφείου με τη βιωσιμότητα και το βιοκλιματικό σχεδιασμό;

Μάρθα Τσίγκαρη: Για τους Foster + Partners ο άνθρωπος αποτελεί πάντα το κέντρο της σχεδιαστικής μας διαδικασίας. Κύριος στόχος του γραφείου είναι η βιωσιμότητα και ο βιοκλιματικός σχεδιασμός– ένα κτίριο πρέπει πάντα να λειτουργεί με βάση τον τόπο στον οποίο χτίζεται, συμπεριλαμβανομένου του κλίματος, των χρήσεων αλλά και τον κοινωνικοπολιτικών δομών. Ένα  συγκρότημα κατοικιών που θα κατασκευαστεί για το τροπικό κλίμα της Ταϋλάνδης δεν μπορεί – και δεν πρέπει – να είναι το ίδιο με έναν πύργο στη Νέα Υόρκη, γιατί οι περιβαλλοντικές συνθήκες, η ζωή και οι ανάγκες των κατοίκων είναι τελείως διαφορετικές. Σε πολύ θερμά και ξηρά κλίματα για παράδειγμα – σαν αυτά της Μέσης Ανατολής – αναζητούμε έμπνευση από τις γηγενείς κατασκευές, μελετώντας την τοπική αρχιτεκτονική και βλέποντας ποιές τεχνικές θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε, προσαρμόζοντας τες στις νέες τεχνολογίες.  Όλες αυτές οι παράμετροι μελετούνται στο γραφείο από την αρχή της σχεδιαστικής διαδικασίας. Σημαντικό στοιχείο, επίσης, είναι η αίσθηση του χώρου για το χρήστη – το human comfort αποτελεί βασικό παράγοντα επιτυχούς αρχιτεκτονικής.

Τ.Μ.: Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το σχεδιασμό του master plan για το Ελληνικό από το γραφείο Foster + Partners  και το όραμα για το έργο; Ποια κριτήρια και τι χαρακτηριστικά  θα πρέπει να τηρεί μία ανάπλαση τέτοιο μεγέθους;

Μάρθα Τσίγκαρη: Το γραφείο μας σχεδίασε το master plan για το Ελληνικό, για το οποίο είμαστε εξαιρετικά χαρούμενοι, καθώς αποτελεί ένα έργο καινοτομίας και ανάπτυξης σε ευρωπαϊκή κλίμακα για την Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή αποτελεί το μεγαλύτερο πολεοδομικό έργο ανάπλασης στην Ευρώπη. Εργαστήκαμε πολύ στενά με την εταιρεία Lamda και τους Έλληνες συναδέλφους, οι οποίοι ήταν εκπληκτικοί, προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα πολεοδομικό σχέδιο που ουσιαστικά επενδύει στο περιβάλλον, την καινοτομία, τον πολιτισμό και τις επιχειρήσεις.

Το master plan του Ελληνικού είναι απόλυτα ανθρωποκεντρικό και performance driven. Βασικά στοιχεία για το έργο ήταν η μεγιστοποίηση του φυσικού φωτός στα οικοδομικά τεμάχια και η βελτιστοποίηση της θέας προς το πάρκο και τη θάλασσα. Το master plan, που σχεδιάσαμε δεν καθόριζε απλά το οδικό δίκτυο και τα τεμάχια γης, αλλά προσπαθεί να ενσωματώσει  όλες τις γειτονιές που βρίσκονται γύρω του. Συγκεκριμένα, από όλες τις περιοχές που σχεδιάσαμε σαν γειτονιές, το 50% θα δοθεί πίσω στην τοπική κοινότητα για να υποστηρίξει δημόσιες εγκαταστάσεις και υποδομές.
Επιθυμία μας, επίσης, ήταν η δημιουργία μίας αίσθησης  συνδεσιμότητας, προκειμένου να διασφαλιστεί η πρόσβαση και οι οπτικοί διάδρομοι τόσο στη θάλασσα όσο και στο πάρκο – το οποίο είναι σχεδόν όσο μεγάλο είναι το Hyde Park. Με 2 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα σε έκταση θα αυξήσει δραματικά τον ανοιχτό χώρο αναλογικα για κάθε άτομο στην Αττική. Το έργο αυτό αποτελεί για εμάς μία μεγάλη πρόκληση τόσο από άποψη κλίμακας όσο και από άποψη επιρροής στην κοινωνία και ευχόμαστε να υλοποιηθεί σύντομα.

____________________________________________

Η Μάρθα Τσίγκαρη και ο Μάριος Τσιλιάκος, Partner και Associate Partner, αντίστοιχα, στο Applied Research + Development (ARD) group των  Foster + Partners, θα μιλήσουν στις 4 Φεβρουαρίου στο πλαίσιο της Ημερίδας για το design ΕΣΩ, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. 

H ΕΣΩ είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο event για την αρχιτεκτονική και το design στην Ελλάδα. Διοργανώνεται για 9η συνεχόμενη χρονιά από την Design Ambassador και το Archisearch.gr σε συνεργασία με το +DESIGN Magazine.

Τα προηγούμενα 8 χρόνια, η ΕΣΩ είχε περισσότερους από 60 ομιλητές, 6000 συμμετέχοντες, 200 εθελοντές και πάνω από 300 χορηγούς και δημιουργικούς συνεργάτες. 

Διαβάστε περισσότερα για τη φετινή ΕΣΩ εδώ!