Οι φοιτητές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΔΠΘ στα πλαίσια του μαθήματος “Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός και Νέες Τεχνολογίες ΙΙ”, του 6ου εξαμήνου με διδάσκουσα την κυρία Πολυξένη Μάντζου, ανέλαβαν να γράψουν μια σκέψη σχετικά με ό,τι συμβαίνει, στις παράξενες μέρες της καραντίνας μέσα από το πρίσμα της αρχιτεκτονικής. 

Όχι εδώ … τώρα!
Ο φοιτητές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στα πλαίσια του μαθήματος Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός και Νέες Τεχνολογίες ΙΙ, του 6ου εξαμήνου, ανέλαβαν να γράψουν μια σκέψη σχετικά με ό,τι συμβαίνει, στις παράξενες μέρες της καραντίνας, όπως το καταλαβαίνουν μέσα από το πρίσμα της αρχιτεκτονικής. Κάποιες σκέψεις είναι έντονα διαμεσολαβημένες από ανάλογα αναγνώσματα, άλλες λιγότερο.

Τα κείμενα περιγράφουν τις παράξενες μέρες, που αθόρυβα διαδέχονται η μία την άλλη και γίνονται λιγότερο παράξενες καθώς το αρχικό σοκ δίνει τη θέση του στην ανησυχία κι αυτή με τη σειρά της στην αμηχανία. Αμηχανία στο να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει, στο να διαχειριστούμε τις συχνά αντικρουόμενες πληροφορίες, στο να σκεφτούμε το μετά κι ακόμα περισσότερο, αμηχανία να παραδεχθούμε πόσο γρήγορα, ίσως κι εύκολα, προσαρμοστήκαμε.

Το σημειωματάριο αυτό καταγράφει την αμηχανία των νέων αρχιτεκτόνων όταν ο κοινός μας τόπος είναι το τώρα κι αυτό το τώρα μας συσχετίζει με τους άλλους περισσότερο από όσο το εδώ.


Για όλους τους μηχανικούς η αμηχανία είναι κόντρα ρόλος. Στα online μαθήματα των αρχιτεκτόνων συζητιέται μια ακόμα αμηχανία καθώς παραδοσιακά διαπραγματευόμαστε τη σχέση υποκειμένου και κόσμου, υποκειμένου και υποκειμένων, εσωτερικού κι εξωτερικού, ανοικτού και κλειστού, ιδιωτικού και δημόσιου, μικρών κόσμων και κόσμου, διαπραγματευόμαστε δηλαδή, όλα αυτά που ξαφνικά έχουν τώρα συντηχθεί σε μία αδιάλειπτη μονοτονία.

Από μακριά αλλά χωρίς απόσταση, άμεσα και σε λίγες ώρες, ετοιμάστηκε αυτό το συλλογικό σημειωματάριο. Όλα είναι εδώ τώρα. Ξαφνικά η αντίληψή μας έγινε σχεδόν τοπολογική και οπωσδήποτε ψηφιακά διαμεσολαβημένη. Οι αποστάσεις μεγάλωσαν, αλλά περισσότερο εξαερώθηκαν, όλα τα εδώ των άλλων είναι εξίσου μακριά. Ο χρόνος έγινε συνεχής, όλα είναι τώρα, ένα άλλο τώρα, που δε μοιάζει με το πριν και ούτε μας βοηθά να σκεφτούμε το μετά.

Το σημειωματάριο αυτό καταγράφει την αμηχανία των νέων αρχιτεκτόνων όταν ο κοινός μας τόπος είναι το τώρα κι αυτό το τώρα μας συσχετίζει με τους άλλους περισσότερο από όσο το εδώ.

– Πολυξένη Μάντζου

Προσθήσω τοῦ ἐπιβλέψαι 1

Ο Ιωνάς, μέσα στην κοιλιά του κήτους αναρωτιέται αν θα βγει ποτέ από εκεί που βρέθηκε 2 ως συνέπεια των πράξεών του. Στην ίδια κατάσταση βρίσκεται και ο Πινόκιο, μόνο που αντιδρά διαφορετικά. «Δεν έχουμε καιρό για χάσιμο. Πρέπει να σκεφτούμε αμέσως πώς θα φύγουμε» 3 λέει στον «συγκρατούμενό» του γερο- Τζεπέτο.
Οι δύο αυτές ιστορίες μας δείχνουν ότι παρά την κοινή κατάσταση στην οποία περιέρχονται, υπάρχουν διαφορές.

Ο Ιωνάς περιμένει τη λύτρωση στωικά, ενώ ο Πινόκιο ψάχνει να βρει τον τρόπο της εξόδου.

Ο πρώτος το αποδέχεται, ο δεύτερος αντιδρά. Ο πρώτος είναι μόνος, ο δεύτερος όχι. Ο στόχος όμως είναι κοινός, η έξοδος από την κοιλία του κήτους.

Κοινωνικό ον ο άνθρωπος και ο εγκλεισμός προσλαμβάνεται ως τιμωρία. Ο εγκλεισμός όμως φαίνεται να αντιμετωπίζεται με διαφορετικούς τρόπους. Ο όρος κελί για παράδειγμα από την μια δηλώνει το κελί της φυλακής, τον επιβεβλημένο σωφρονιστικό εγκλεισμό, ενώ ταυτόχρονα και το κελί του μοναχού, την εκούσια απομόνωση. Είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος Η κατάσταση του επιβεβλημένου Μέσα δεν είναι κάτι νέο. Είναι πρωτόγνωρη όμως για τις νέες γενιές, ειδικά στο βαθμό και την έκταση που εφαρμόζεται. Οι προεκτάσεις δε, δεν είναι μόνο χωρικές αλλά και νοητικές.
Παρόλα αυτά, στην εποχή που τα όρια φαίνεται να έχουν καταργηθεί και οι σχέσεις δίπολα να εξελίσσονται σε υβριδικές καταστάσεις και ενώ γίνεται η προσπάθεια με υβριδικούς τρόπους να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες, η αντιμετώπιση της κατάστασης από τον πληττόμενο πληθυσμό δείχνει να γίνεται με τον προαλφαβητικό τρόπο, με δίπολα καλού-κακού, μέσα-έξω, ελεύθερου-απαγορευμένου. Σαν στην έκτακτη ανάγκη να επιστρέφουμε στις απαρχές μας.
Ευρισκόμενοι σε αυτήν την κατάσταση, όλοι κάνουμε σκέψεις για την νέα συνθήκη και την επανεξέταση της σχέσης μας με το κάθε Μέσα. Είναι καιρός παρατήρησης, έρευνας ώστε μετά το πέρας να μπορέσουμε να εξάγουμε συμπεράσματα και ίσως να παράξουμε και προτάσεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτή η κατάσταση κάπου θα οδηγήσει. Ίσως τότε το άρα του Ιωνά να έχει ως απάντηση το «Πόσο χαζός ήμουν όταν ήμουν μαριονέτα! Και πόσο χαρούμενος είμαι τώρα που έγινα ένα σωστό παιδί!…» 4 του Πινόκιο.

– Ιωάννης Δέδες

1 Ιωνάς 2,5
2 ἆρα προσθήσω τοῦ ἐπιβλέψαι με πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου;
3 Κάρλο Κολλόντι, Οι περιπέτειες του Πινόκιο,η ιστοριά μιας μαριονέτας εκδ.
Σαΐτα σ. 132
4 Κάρλο Κολλόντι, Οι περιπέτειες του Πινόκιο,η ιστοριά μιας μαριονέτας σ.143

Σε παρένθεση

Η αρχιτεκτονική έπρεπε να γίνεται κατανοητή ως ο σχεδιασμός των ενδιάμεσων χώρων.
– Aldo van Eyck

Ο εγκλεισμός μίας φράσης στο χώρο της παρένθεσης είναι διαφορετικός από εκείνον της διπλής παύλας ή των εισαγωγικών. Ανάμεσα στα εισαγωγικά η φράση αναδεικνύεται αποκτώντας μία μεταφορική φύση ή αλλάζει φωνή με τα λόγια κάποιου άλλου. Το περιεχόμενο της διπλής παύλας είναι ίσως ένα πιο καθαρά οριοθετημένο κόμμα, που όμως γίνεται με μια πιο βαθιά ανάσα και πιο χαμηλό τόνο φωνής. Η παρένθεση απομονώνει ολοκληρωτικά τη φράση, με τις ψηλότερες από τα γράμματα αγκύλες να μην τους επιτρέπουν την οπτική επαφή με το υπόλοιπο κείμενο, παρά μόνο να συνυπάρχουν στο νόημα κρυφά από αυτό.
Τα σημεία αυτά, μεταξύ άλλων (./ ,/ :/ ! /?/…), αποτελούν τα σημεία στίξης του γραπτού λόγου. Η στίξη, σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, είναι ο καθρέπτης του ηχοχρώματος του προφορικού λόγου στο γραπτό, ενώ σύμφωνα με την αρχαία ελληνική γλώσσα το στίζω σημαίνει σημαδεύω με αιχμηρό εργαλείο, κάνω σχήματα-στιγμές στο σώμα με πυρακτωμένη βελόνα. Αυτά, μεταφορικά ορίζουν τη χωροταξική μορφή της αφήγησης στο λευκό χώρο που βρίσκεται ανάμεσα τους και τους επιτρέπει να υπάρχουν.

Το λευκό κενό, που μοιάζει με το τίποτα, βρίσκεται και στα αρχιτεκτονικά σχέδια ανάμεσα στις γραμμές, ανάμεσα στα κτίρια, που στην πραγματικότητα συμβαίνει η ζωή και η καθημερινότητα.

Ο άμορφος κενός χώρος επιτρέπει να υπάρξουν οι συλλογικές αφηγήσεις και άρα επιτρέπει στον άνθρωπο να ζει, αφού εκείνος υπάρχει μόνο στη σχέση του με τους άλλους. Έτσι, ο περιορισμός της πρόσβασης στο δημόσιο χώρο οδηγεί στο αίσθημα της ανυπαρξίας και του κενού που κυριαρχεί στην ακραία σημερινή συνθήκη COVID-19.
Η ποιότητα στην κατοίκηση της ακραίας αυτής κατάστασης – που έχει βάλει τη ζωή σε ένα παρενθετικό χώρο – φαίνεται να είναι ανάλογη με την έκταση αυτού του κενού αλλά και την έλλειψη ή μη των ενδιάμεσων χώρων, εκείνων που καταφέρνουν να διατηρήσουν την απαιτούμενη απόσταση της επαφής αλλά επιτρέπουν την επικοινωνία: μπαλκόνια, παράθυρα, κατώφλια, διάδρομοι, σκάλες και μαύροι καθρέπτες του ψηφιακού κόσμου. Αν η αρχιτεκτονική σκέψη μπορεί να προσφέρει στη ποιοτικότερη κατοίκηση του ακραίου, ίσως πρέπει να στραφεί στη
μελέτη των οξύμωρων χώρων, που είναι ικανοί να φιλοξενήσουν το καθημερινό και το ακραίο την ίδια στιγμή. Να κατακτήσει δηλαδή τους αμφίσημους και υβριδικούς χώρους, συχνά α- όριστους και για αυτό ευέλικτους, αφού η α-οριστία τους επιτρέπει την αλλαγή των ορίων τους και άρα της λειτουργίας τους σύμφωνα με τις ανάγκες των καταστάσεων.
Ίσως, την κατάκτηση της αρχιτεκτονικής σκέψης που κοιτάει όχι αυτό που τα πράγματα είναι, αλλά αυτό που υπάρχει ανάμεσα τους, να ευνοεί η πιο μελετημένη παράσταση του ηχοχρωματισμού της φωνής στη διάρκεια της αφήγησης, δηλαδή η μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι στα σημεία στίξης που είναι ο καθρέπτης της. Τα εισαγωγικά μοιάζουν με σκάλες και κατώφλια, η διπλή παύλα με αυλές, η διπλή τελεία έχει την απότομη τομή των μπαλκονιών και των παράθυρων, ενώ οι αγκύλες της παρένθεσης με μορφές είτε από κρύσταλλα, τοιχία ή μαύρους καθρέπτες απομονώνουν και συνδέουν την ταυτότητα με την ετερότητα. Ο εγκλεισμός δεν είναι κάτι καινούριο για τη καθημερινότητα, αφού η ζωή πάντα σε ένα παρενθετικό χώρο εξελίσσεται: δίπλα στο όνομά μας, ανάμεσα στις στιγμές της γέννησης και του θανάτου, με ένα σημείο στίξης στο λευκό κενό, πάντα μέσα σε παρένθεση.

– Έφη Γιαννοπούλου

Πάντα εύθραυστο και άφθαρτο

“ἀποθέσθαι … τον παλαιον ἄνθρωπον τον φθειρόμενον … ἀνανεοῦσθαι δὲ … καὶ
ἐνδύσασθαι τον καινον ἄνθρωπον…”

Προς Ἐφεσίους 4:22-24

Έχει ειπωθεί, ότι ίσως οι πιο ενδιαφέρουσες περίοδοι της ιστορίας είναι αυτές που σηματοδοτούν το πέρασμα, την μετάβαση από έναν τρόπο ζωής σε άλλον.
Περίοδοι-κατώφλια, όπου η παλιά κατάσταση ετοιμοθάνατη αντιστέκεται και η νέα συνθήκη δεν έχει ακόμη ολοκληρωτικά θριαμβέυσει. Μια τέτοια στιγμή βιώνουμε. Μια στιγμή γενικευμένης κρίσης η οποία, όπως κάθε αλλαγή παραδείγματος, προκαλεί κρίση ταυτότητας, τόσο ατομική όσο και συλλογική, δημιουργώντας συνθήκες ανασφάλειας και θέληση για περιχαράκωση των ορίων, ενδυνάμωση των διχοτομήσεων και διατήρηση των κεκτημένων.
Είναι βέβαιο ότι παρατηρούμε τις αλλαγές στην κοινωνία, βιώνουμε τις αβεβαιότητες για το μέλλον, αισθανόμαστε τον φόβο που το νέο άγνωστο και οι λαθραίοι, σκοτεινοί παράγοντες του επιφέρουν στην καθημερινότητα και σε οτιδήποτε συνιστά και καθορίζει την διαγωγή και τις πεποιθήσεις μας, ωστόσο δεν θεωρώ ότι αντιλαμβανόμαστε (τουλάχιστον οι περισσότεροι) τη σημασία της ιστορικής επιτάχυνσης των χρόνων, ούτε τις επιπτώσεις στις μελλοντικές μορφές της πολιτισμικής και κοινωνικής ζωής. Κι αυτό, διότι είμαστε εμβυθισμένοι στην παρούσα συνθήκη, δεν έχουμε την κατάλληλη απόσταση (πέραν της κοινωνικής) προκειμένου να την αξιολογήσουμε σαν αντικειμενικοί παρατηρητές.
Μια εποχή σύγχυσης, μια εποχή ανθρώπων με αντικρουώμενα και αμφιλεγόμενα συναισθήματα, μια εποχή που οι σταθερές μας καταρρέουν, έρμαια στην αμηχανία των καιρών, περιμένοντας, αδύναμα το τέλος του γνωστού. Είναι η εποχή της απάθειας και της ακρισίας που σηματοδοτεί την μετάβαση σε ένα νέο πολιτισμικό μοντέλο, μια εποχή που ο παλιός τρόπος ζωής δεν έχει εγκαταληφθεί πλήρως, αλλά ένας άγνωστος καινός αρχίζει να χαράζει. Οι άνθρωποι καθ’όλη την ιστορική τους διαδρομή τείνουν να στηρίζονται στις βεβαιότητες του παρελθόντος, ως απόρροια της αβεβαιότητας του παρόντος και της ανασφάλειας το μέλλοντος.

Το αίσθημα του τέλους μιας εποχής, πάντα προκαλεί ένα ψυχολογικό σοκ, ένα πνευματικό τραύμα και σχίσμα.


Ωστόσο, οι εποχές κρίσεις πάντοτε οδηγούν, σε παρόμοιες περιπτώσεις και συνθήκες, σε παρόμοια φαινόμενα. Νέα ενδιαφέροντα, νέες συνθήκες διαβίωσης, νέες προοπτικές θα αναδυθούν. Ένα νέο είδος ανθρώπου θα γεννηθεί. Η αναζήτηση μιας νέας ταυτότητας θα είναι η νέα εμπειρία και ο νέος στόχος για τους ανθρώπους της εποχής μας. Η ερώτηση “ποιός είμαι” θα είναι μια γενικευμένη προσωπική εμπειρία.
Το ανθρώπινο είδος σε όλη την ιστορική του πορεία συχνά βρέθηκε αντιμέτωπο με ιδιαίτερες προκλήσεις και σημαντικές αλλαγές. Ωστόσο πάντα κατόρθωνε να μένει σε πορεία, δεν θα πω προς καλύτερη ή χειρότερη κατεύθυνση, απλά προς
διαφορετική. Πάντα εύθραυστο και άφθαρτο.

– Αναστάσης Φλώρος

___________________________________________________

Για να διαβάσετε όλα τα κείμενα πατήστε εδώ.


RELATED ARTICLES