Oι εμπνευστές και βασικοί συντελεστές του ντοκυμαντέρ Debtocracy μιλούν για το project toυς στην δημοσιοργάφο Άννα Ρούτση.

Ο Άρης και η Κατερίνα, δύο νέοι δημοσιογράφοι με εμπειρία στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά μέσα, έχουν μια πρόταση για την ανεξάρτητη παραγωγή διαφορετική απ’ ό,τι είχαμε συνηθίσει μέχρι σήμερα. Δημιούργησαν ένα ντοκιμαντέρ που χρηματοδοτήθηκε από ιδιώτες πολίτες, με όλα τα σχετικά στοιχεία διαφανή, προβάλλεται στο διαδίκτυο (www.debtocracy.gr) και διανέμεται ελεύθερα. Είναι εκπληκτική η διάδοση που έχει η ταινία μόλις κυκλοφόρησε την προηγούμενη εβδομάδα. Έχει ήδη συγκεντρώσει εκατοντάδες κριτικές, από πολύ θετικές μέχρι σκεπτικές για το ότι δεν παρουσιάζει και την αντίθετη άποψη. Είναι απορίας άξιο, τη στιγμή που έχουμε δει και ακούσει τόσες και τόσες ακραίες, μονόπλευρες, λογικές ή παράλογες απόψεις σχετικά με την κρίση και το χρέος, να μας ξενίζει η οπτική που εκφράστηκε στη συγκεκριμένη ταινία. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα καλογυρισμένο ντοκιμαντέρ, που ο τρόπος δημιουργίας του μας κάνει πιο αισιόδοξους για το μέλλον της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα.

ελc: Πώς αποφασίσατε να ξεκινήσετε μια τέτοια πρωτότυπη παραγωγή που να μοιάζει και με καμπάνια; Είναι κάτι που συνηθίζεται στο εξωτερικό;
Εμείς απλώς εξηγήσαμε στο κοινό ότι ετοιμάζουμε μια παραγωγή, στην οποία οικονομολόγοι που δεν ανήκουν στο χώρο των λεγόμενων ορθόδοξων οικονομικών θα εκφράσουν απόψεις που δεν ακούγονται στα νυχτερινά δελτία ειδήσεων. Δεν υπήρχε κάποιο τεράστιο τμήμα marketing να κάνει καμπάνιες. Απλώς είπαμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε να κάνουμε.
Στο εξωτερικό έχουν υπάρξει ντοκιμαντέρ, όπως το Corporation, που στηρίχθηκαν σε εισφορές πολιτών. Στην Ελλάδα βέβαια όλοι μας έλεγαν ότι το εγχείρημα θα αποτύχει και προς στιγμήν τους πιστέψαμε. Τελικά πέσαμε όλοι έξω.

ελc: Έβλεπα τα ονόματα των ανθρώπων που στήριξαν την παραγωγή και δεν αναγνώριζα γνωστά ονόματα από κινήματα ή από δημοσιογραφικούς κύκλους. Ποιος είναι όλος αυτός ο κόσμος, πώς επικοινωνήθηκε αυτό στον κόσμο και κέρδισε την εμπιστοσύνη του; Ποια η ανταπόκριση αυτών των «συμπαραγωγών»- υποστηρικτών και του κόσμου-θεατών;
Εκτός από ορισμένες συνδικαλιστικές ενώσεις και ενώσεις εργαζομένων, στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι «συμπαραγωγοί» μας είναι πολίτες που θέλησαν να στηρίξουν μια ανεξάρτητη παραγωγή. Σε αντίθεση με τους μεγάλους χορηγούς που ενίοτε παρεμβαίνουν άμεσα ή έμμεσα στη δημοσιογραφική δουλειά, οι δικοί μας χορηγοί δεν ζήτησαν τίποτα. Γι’ αυτό άλλωστε είχαμε ξεκαθαρίσει ότι δεν θα δεχθούμε χρήματα από εταιρείες ή κόμματα.
Ο κόσμος ενημερώθηκε κυρίως από το Ιντερνετ και από στόμα σε στόμα αλλά και από κάποια μέσα ενημέρωσης που είδαν με ενδιαφέρον το εγχείρημα, χωρίς να ξέρουν πού θα οδηγήσει.

ελc: Τι σας κόστισε η δημιουργία του ντοκιμαντέρ – οικονομικά και προσωπικά;
Προσωπικά μας κόστισε ατελείωτες ώρες γυρισμάτων, συνεντεύξεων και μοντάζ. Το βασικό κόστος παραγωγής, για το οποίο ζητήσαμε την βοήθεια του κόσμου κυμαίνεται κοντά στα 8.000 ευρώ (οι βασικοί συντελεστές, όπως και η εταιρεία BitsnBytes που ανέλαβε την παραγωγή, δουλέψαμε αφιλοκερδώς). Οι «συμπαραγωγοί» μας όμως συνέχισαν να μας ενισχύουν και για το κόστος διανομής. Όταν καλύφθηκαν και αυτά τα έξοδα εξηγήσαμε ότι δεν θα δεχθούμε άλλα χρήματα για τη συγκεκριμένη παραγωγή. Αν θέλουν μπορούν να ενισχύσουν επόμενες παραγωγές και αν αυτές δεν ανακοινωθούν σε διάστημα έξι μηνών θα λάβουν τα χρήματά τους πίσω.

ελc: Τα ηλεκτρονικά μέσα παράγουν μια νέα μορφή δημοσιογραφίας. Τα υπέρ και τα κατά της.
Η αποτυπωμένη σκέψη δεν αλλάζει από το αν εμφανίζεται σε χαρτί ή σε οθόνη. Προφανώς η τεχνολογία παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στο στάδιο της έρευνας όσο και της διάδοσης της πληροφορίας. Εάν όμως δεν υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο – δηλαδή αν δεν υπάρχουν χρήματα για ανεξάρτητη έρευνα και ελευθερία λόγου – το αποτέλεσμα θα είναι πάντα τραγικό.

ελc: Στην ταινία προβάλλεται η ανάγκη λογιστικού ελέγχου του χρέους της Ελλάδας και η κήρυξή του ως παράνομου. Ποιες πρακτικές συνέπειες θα υπήρχαν; Το θεωρείτε εφικτό στη χώρα μας και με τους πολιτικούς μας ηγέτες;
Εμείς λέμε ότι την απόφαση πρέπει να την πάρουν και να την επιβάλλουν οι πολίτες. Σε άλλες χώρες, όταν ο κόσμος πήρε αποφάσεις που έρχονταν σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των ξένων δανειστών οι κυβερνήσεις απλώς υπέκυψαν – όπως λ.χ στην Αργεντινή όπου μια κεντρώα κυβέρνηση, των Κίρχνερ, τόλμησε να τα βάλει με το ΔΝΤ γιατί αυτό ζητούσαν οι ψηφοφόροι της στους δρόμους.
Όταν μας λένε να σκεφτούμε τις αρνητικές συνέπειες μια τέτοιας κίνησης, γιατί δεν σκέφτονται τις ακόμη πιο αρνητικές συνέπειες της αδράνειας; Το κέντρο της Αθήνας, όπως αποδεικνύουν ξένες και ελληνικές ανθρωπιστικές οργανώσεις, αντιμετωπίζει άμεση ανθρωπιστική κρίση. Πόσους αστέγους πρέπει να βρούμε νεκρούς σε πάρκα και σε κάδους σκουπιδιών για να καταλάβουμε ότι οδηγούμαστε στην καταστροφή; Την ίδια ώρα με τα μέτρα της κυβέρνησης το χρέος γιγαντώνεται και η χώρα ξεπουλά και τα τελευταία της περιουσιακά στοιχεία.
Ιστορικά, όσες χώρες αμφισβήτησαν τα παράνομα αιτήματα των δανειστών τους γνώρισαν ταχύτατη ανάπτυξη και επέστρεψαν σε σύντομο χρονικό διάστημα στις αγορές. Εμείς που είμαστε ήδη εκτός αγορών γιατί πρέπει να μείνουμε αδρανείς;

ελc: Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει ένα τέτοιο κίνημα πολιτών, ικανό μάλιστα να παραλληλιστεί με αυτό της Αργεντινής, όπως υπαινίσσεται και η τελευταία σκηνή; Εσείς θα συμμετέχετε;
Αν ρωτήσετε τον κόσμο στο δρόμο θα σας πούν ότι δεν κινείται τίποτα και πως οι πολίτες είναι έτοιμοι να δεχθούν τα πάντα. Απλώς δεν συνειδητοποιούν ότι κάθονται επάνω σε μια ωρολογιακή βόμβα. Το σημερινό πολιτικό σκηνικό είναι ολοκληρωτικά απονομιμοποιημένο στα μάτια του κόσμου – και αυτό αποδεικνύεται από τα καθημερινά «γιαουρτώματα» (λεκτικά και μη) των πολιτικών. Το πρόβλημα είναι ότι δεν ακούγονται εναλλακτικές προτάσεις ώστε αυτή η οργή να λάβει και πολιτική στόχευση. Αυτό που λένε… δώσε τρόπο στην οργή.
Στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ δεν έγινε λόγος για το ρόλο των media επί κρίσεως. Ποια η άποψή σας σε αυτό;
Υπάρχει η αναφορά του Μανώλη Γλέζου για τα «παπαγαλάκια που πληρώνονται αδρά» για να υπηρετούν την κυβέρνηση. Τα media έδειξαν το πραγματικό τους πρόσωπο σε αυτή την κρίση. Έδειξαν ότι ανήκουν στις ίδιες οικονομικές ελίτ για λογαρισμό των οποίων εργάζεται η κυβέρνηση και η τρόικα. Και ίσως για πρώτη φορά έπεσαν τόσο ξεκάθαρα οι μάσκες. Αυτό όμως είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα… ίσως για ένα άλλο ντοκιμαντέρ.
Το Debtocracy είχα αμέσως τεράστια απήχηση. Πώς θα αξιοποιήσετε περαιτέρω την επιτυχία αυτή;
Η αλήθεια είναι ότι μας αιφνιδίασε και εμάς. Άλλα έχουμε ήδη ξεκινήσει τις ιδέες για επόμενα ντοκιμαντέρ.

ελc: Πόσο ελεύθερος μπορεί να νιώθει ένας δημοσιογράφος δουλεύοντας συχνά για εργοδότες-εργολάβους; Εσείς έχετε νιώσει να αυτοπεριορίζεστε;
Σε περιόδους σχετικής ευημερίας (ακόμη και αν αυτή είναι αποτέλεσμα μιας φούσκας) τα μεγάλα ΜΜΕ αφήνουν μικρές σχισμές για να ακουστούν και διαφορετικές απόψεις. Άλλοτε γιατί λειτουργούν σαν άλλοθι και σαν βαλβίδες εκτόνωσης και άλλοτε για καθαρά εμπορικούς λόγους. Σε στιγμές κρίσης όμως, όταν δηλαδή διακυβεύονται τα συμφέροντα των ιδιοκτητών και των μετόχων των ΜΜΕ, επιχειρείται να επιβληθεί απόλυτος έλεγχος. Σε μια τέτοια κατάσταση ζούμε και σήμερα. Γενικότερα στις στιγμές κοινωνική ηρεμίας πρέπει να αυτολογοκρίνεσαι, ενώ σε περιόδους κοινωνικής σύγκρουσης το κάνουν άλλοι για εσένα. Εμείς έχουμε το προνόμιο να εργαζόμαστε και σε μέσα όπως το tvxs.gr και το thepressproject.gr που δεν ζούμε αυτή την καθημερινή πίεση. Αυτό όμως είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας.

ελc: Η προβολή του ντοκιμαντέρ συμπίπτει χρονικά με μια απόλυση (σ.σ. του Άρη). Σημείο των καιρών ή το τίμημα για κάτι;Το ντοκιμαντέρ εκφράζει εκείνες τις απόψεις για τις οποίες έγινε και η απόλυση. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ίδιο το ντοκιμαντέρ προκάλεσε αναγκαστικά την απόλυση.

ελc: Αυτό που μόλις ξεκινήσατε σαν δημοσιογραφική καινοτομία, μπορεί να εξελιχθεί ακόμα παραπέρα; Άλλα σχέδια για το μέλλον; Tο Debtocracy ήταν το πρώτο στάδιο ενός μεγάλου πειράματος για την εύρεση ανεξάρτητων πηγών χρηματοδότησης. Μην ξεχνάτε όμως ότι οι βασικοί συντελεστές εργάστηκαν αφιλοκερδώς. Σε επόμενο στάδιο θα πρέπει να δούμε εάν μπορεί να υπάρξει μια παραγωγή που θα εξασφαλίζει και ένα στοιχειώδες εισόδημα για τους δημοσιογράφους. Μόνο τότε θα μπορούμε να πούμε ότι επαγγελματίες δημοσιογράφοι μπορούν να δουλέψουν με αποκλειστικό παραγωγό το κοινό.

Debtocracy

READ ALSO: Yale University Studio Review