Το παρακάτω κείμενο αποτελεί συνένετευξη της αρχιτέκτων και αρχιτέκτων τοπίου Ξένιας Μαστοράκη στο το ιταλικό περιοδικό τέχνης και πολιτισμού PAC PaneAcquaCulture και την Gilda Tentorio.
Πρωτότυπη συνέντευξη στα ελληνικά. Μετάφραση στα ιταλικά από την Gilda Tentorio.
Επιμέλεια: Μαριάννα Τσαπέπα
Μιλάνο, 28 Αυγούστου 2020
Η Ξένια Μαστοράκη είναι Ελληνίδα στην καταγωγή, αλλά και πολίτης του κόσμου. Σπούδασε αρχιτεκτονική στην Αθήνα και αρχιτεκτονική τοπίου στη Φλωρεντία και το Λονδίνο, έχει εργαστεί σε Ελλάδα και Λευκωσία και από το 2017 ζει και εργάζεται στη Στοκχόλμη. Ίδρυσε την LandmArch. το 2012, ένα δυναμικό και δημιουργικό γραφείο που εδρεύει στην Αθήνα και ασχολείται με τον πολεοδομικό σχεδιασμό, την αρχιτεκτονική τοπίου και την αρχιτεκτονική, με ιδιαίτερη εμβάθυνση στις έννοιες της δημιουργίας τόπων ταυτότητας (place branding, placemaking) μέσω του σχεδιασμού στην κλίμακα του ανθρώπου, της κυκλικής οικονομίας, της προστασίας του περιβάλλοντος και της κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας. Στο έργο της συνδυάζει την τέχνη με την τεχνολογία, πιστεύει στα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από τη δημιουργική αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος και με σεβασμό πάντα στον χαρακτήρα του τόπου, το “genius loci”. Μια ενδιαφέρουσα φωνή για να καταλάβουμε εάν και πώς θα αλλάξει η σχέση μας με το περιβάλλον και τον χώρο γενικότερα.
Η σουηδική κυβέρνηση έχει επικριθεί έντονα στην Ευρώπη για την απόφασή της κατά τη διάρκεια της πανδημίας να επιτύχει αυτό που λέμε ”ανοσία της αγέλης”, αποκλείοντας γενικές απαγορεύσεις ή lock down. Πώς αντιμετωπίσατε την πανδημία στη Στοκχόλμη;
Από την πλευρά της κυβέρνησης δεν υπήρξαν απαγορεύσεις ή αυστηροί έλεγχοι, αλλά υποδείξεις, όπως κοινωνική αποστασιοποίηση, αποφυγή περιττών μετακινήσεων, ενίσχυση της τηλεργασίας. Σχολεία, καταστήματα και εθνικά σύνορα: όλα ανοιχτά, με μοναδική συμβουλή την αποφυγή έντονων συναθροίσεων. Η χρήση της μάσκας δεν έγινε ποτέ υποχρεωτική.
Τα ΜΜΕ σε αντίθεση με τα ιταλικά και τα ελληνικά, παρέχουν πληροφορίες με σαφή και άμεσο τρόπο, χωρίς υπερβολές ή έντονους συναισθηματισμούς. Πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι οι Σουηδοί είναι σε γενικές γραμμές ένας λαός που σέβεται τα θεσμικά όργανα, τα οποία από τη μεριά τους δεν ευνοούν τη χρήση υποχρεωτικών ή ¨τιμωρητικών¨ κοινωνικών μέτρων. Από τη φύση τους οι Σουηδοί δεν είναι ιδιαίτερα εξωστρεφείς και κοινωνικοί, κάτι που επίσης συνέβαλε στην αποφυγή της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι η Σουηδία είναι μια από τις πιο αραιοκατοικημένες χώρες της Ευρώπης, με μόνη εξαίρεση τη Στοκχόλμη, οδήγησε σε πιο ήπιες πρακτικές αντιμετώπισης του νέου ιού. Η τοπογραφία και η πυκνότητα του πληθυσμού ανά τ.μ. σίγουρα έπαιξε ρόλο στον τρόπο μετάδοσης της πανδημίας.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου προσπάθησα να μένω στο σπίτι όσο το δυνατόν περισσότερο, αποφεύγοντας μέσα μεταφοράς και επαφή με φίλους, ενώ η τηλεργασία έγινε βασικό μέρος της καθημερινής ζωής. Ήταν επίσης μια αφορμή να γνωρίσω εγώ, όπως και οι περισσότεροι εδώ, την ομορφιά της σουηδικής φύσης.
Συνεχίστηκε ομαλά η πολιτιστική ζωή ή λήφθηκαν μέτρα σχετικά με αυτό;
Οι κινηματογράφοι και τα θέατρα συνέχισαν να λειτουργούν με περιορισμούς, όσον αφορά στον αριθμό των θεατών, τις απαιτούμενες αποστάσεις ασφαλείας κτλ., ενώ για άλλες εκδηλώσεις απαγορεύτηκε η συγκέντρωση περισσότερων από πενήντα ατόμων σε εσωτερικούς χώρους. Έκτοτε έχει προγραμματιστεί μια δόση οικονομικής βοήθειας πεντακοσίων εκατομμυρίων σουηδικών κορόνων για την υποστήριξη του πολιτισμού και του αθλητισμού.
Από την άνοιξη και έπειτα έγινε σύνηθες να βλέπουμε τον κόσμο σε πάρκα, πλατείες και παραλίες, προσπαθώντας να κρατήσει ζωντανές τις κοινωνικές του επαφές, μειώνοντας το ρίσκο μετάδοσης του ιού που θα ήταν ιδιαίτερα αυξημένος σε εσωτερικούς χώρους.
Τι έχουμε μάθει από την τραγωδία του Covid;
Αναγκαστήκαμε να κοιτάξουμε κατάματα τα προσωπικά μας όρια και τις ηθικές μας αξίες, ανακαλύπτοντας εκ νέου την αξία της αλληλεγγύης και της φιλίας, ακόμα κι από απόσταση. Δεν μπορούμε πλέον να αγνοήσουμε ότι η παγκοσμιοποίηση, η άγρια εκμετάλλευση του περιβάλλοντος και ο υπερπληθυσμός είναι ένα ηθικό πρόβλημα, που μας επηρεάζει όλους στην πραγματικότητα και σε καθημερινή βάση. Κατά τη διάρκεια της περιόδου επιβολής καραντίνας, όπου επήλθε αυτή, ο πλανήτης άρχισε να αναπνέει ξανά.
Αλλά ξεχνάμε, δυστυχώς, γρήγορα και αφήνουμε τη ζωή, τελικά, να επιστρέψει στον συνηθισμένο φρενήρη ρυθμό του παρελθόντος. Αντ ‘αυτού, θα έπρεπε ίσως να μάθουμε να κάνουμε περισσότερη άσκηση μνήμης …
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας στην Ιταλία, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στον ρόλο της ψηφιοποίησης. Στον τομέα εργασίας σας, την αρχιτεκτονική, πόσο σημαντική είναι η ψηφιακή πραγματικότητα;
Για την διαχείριση της αρχιτεκτονικής σκέψης και πράξης, η χρήση της τεχνολογίας αποτελεί ένα θεμελιώδες, πλέον, εργαλείο. Αυτήν την περίοδο, στον τομέα μου υπήρξε έντονη η ανάγκη μιας νέας, επαναστατικής θεώρησης της αρχιτεκτονικής ως εργαλείο αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπως για παράδειγμα ο επιβεβλημένος εγκλεισμός σε περιπτώσεις νέων πανδημιών, όπως ο COVID19. Έγιναν πολλές μελέτες που στοχεύουν στην ευελιξία του ανθρώπου ως μονάδα τόσο στον προσωπικό του χώρο, όσο και ως μέλος μιας μεγαλύτερης κοινότητας στον αστικό ιστό.
Για μια πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση του χώρου, της οικολογίας του και των χρήσεων αυτού από τους ανθρώπους που τον ορίζουν, χρησιμοποιούμε λογισμικό GIS (ψηφιακή χαρτογράφηση). Έτσι προκύπτει μια πρώτη προσέγγιση για την αναδιαμόρφωση των αστικών χώρων, που ιδανικά μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού (μέρος της γενικότερης αντιμετώπισης του placemaking), θα είναι σε θέση να συμβάλει σημαντικά στην αντιμετώπιση ενός από τα μεγάλα προβλήματα του μέλλοντος, δηλαδή της υπερβολικής αστικής πυκνότητας.
Στη μετα-Covid εποχή, θα πρέπει να επανεξετάσουμε την έννοια του χώρου. Κάτι αλλάζει ήδη στα πρόσωπα των πόλεων μας: μπαρ και εστιατόρια με τραπέζια έξω, θεατρικές παραστάσεις σε πάρκα και δημόσιους χώρους. Προς το παρόν πρόκειται για αυτοσχεδιασμούς. Πιστεύετε ότι η αρχιτεκτονική τοπίου μπορεί να μας βοηθήσει να σκεφτούμε και να ζήσουμε καλύτερα τις πόλεις μας;
Για δεκαετίες, αυτό που μονοπωλούσε το ενδιαφέρον των διάφορων παραγόντων λήψης αποφάσεων ήταν η αρχιτεκτονική κτηρίων, μέσω της οποίας στις περισσότερες περιπτώσεις οικοδομήθηκε και οργανώθηκε ο αστικός ιστός που βλέπουμε σήμερα. Το τελευταίο διάστημα, η αρχιτεκτονική τοπίου και ο αστικός σχεδιασμός, τόσο ως θεωρία, όσο και ως πράξη, αφυπνίζονται. Και αυτό ήταν αναπόφευκτο.
Έχουμε φτάσει σε μια μη βιώσιμη κατάσταση: σήμερα το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις και μελέτες λένε ότι έως το 2050 το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 68%, με όλα τα επακόλουθα μιας τέτοιας κατάστασης, όπως η αύξηση του κόστους κατοικίας, οι κακές συνθήκες υγιεινής, η αύξηση της εγκληματικότητας, η αύξηση προβλημάτων ψυχικής υγείας, η διευκόλυνση εξάπλωσης ασθενειών.
Σε όλα αυτά προστίθεται το γεγονός ότι εδώ και χρόνια δεν ήταν διαδεδομένα ρυθμιστικά σχέδια αστικού σχεδιασμού και επανασχεδιασμού και αστικού πράσινου σχεδιασμού στο σύνολό του. Είναι πλέον γνωστό ότι οι πράσινοι “πνεύμονες” μιας πόλης, εκτός από το ότι αποτελούν οάσεις βιοποικιλότητας, συμβάλλουν ταυτόχρονα στη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου, προσφέρουν δυνατότητες για μια βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων με θετικά αποτελέσματα για τον υδροφόρο ορίζοντα, ενώ δημιουργούν τις κατάλληλες εκείνες συνθήκες για την ψυχική και σωματική ευεξία του ανθρώπου μέσω του φιλτραρίσματος του αέρα, της διαχείρισης της ηχορύπανσης αλλά και της οπτικής ρύπανσης, προσφέροντας ταυτόχρονα όλα εκείνα τα απαραίτητα αισθητικά ερεθίσματα που επαναφέρουν, έως έναν βαθμό, την προγονική σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Μια θετική ώθηση προς την αναβίωση και επανεξέταση της αρχιτεκτονικής τοπίου και του αστικού σχεδιασμού, με βασικό άξονα την “πράσινη” διαχείριση του αστικού ιστού (επανεξέταση της αστικής κινητικότητας, ενός κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμου σχεδιασμού και τέλος ενός συμμετοχικού σχεδιασμού, μη αποκλεισμού κοινωνικά, ηλικιακά, με βάση το φύλλο ή το ποσοστό αναπηρίας) θα μπορούσε πιθανόν να προκύψει από την τρέχουσα κατάσταση και σε συνδιασμό με τους Βιώσιμους Στόχους Αναπτυξης (SDG) της Agenda 2030.
Για παράδειγμα, στο παρελθόν, το Central Park στη Νέα Υόρκη γεννήθηκε από μια ιδέα του ”πατέρα” της αμερικάνικης αρχιτεκτονικής τοπίου, Frederick Law Olmsted, για την αντιμετώπιση της επιδημίας της χολέρας. Ο στόχος για την αντιμετώπιση του ίδου προβλήματος οδήγησε στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των μεγάλων πάρκων σε Λονδίνο και Παρίσι.
Στη πορεία, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα, οι πολεοδόμοι και οι αρχιτέκτονες τοπίου εστιάζουν την προσοχή τους στην επίλυση άμεσων και μελλοντικών προβλημάτων, όπως αυτού της πυκνότητας του πληθυσμού και της αστικής κινητικότητας, ακολουθώντας ορισμένες αρχές όπως αυτές της προστασίας του οικοσυστήματος για την αποφυγή μετανάστευσης ζωικών ειδών, κάτι που θα οδηγούσε στην εμφάνιση και εξάπλωση νέων ιών, αλλά και την ενίσχυση του μέσω προσπαθειών αναβίωσης των αστικών και περιαστικών βιοτόπων (”μπλε” και ”πράσινοι” βιότοποι). Σημαντική είναι επίσης η ανάπτυξη μιας οικολογικά βιώσιμη γεωργίας (permaculture),η εισαγωγής μικρών αστικών πάρκων ¨τσέπης¨ (pocket parks) καθώς και η ”πράσινη” διασύνδεσή τους. Βασικό στοιχείο αποτελεί ο επανασχεδιασμός των συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης σε υποβαθμισμένες περιοχές αλλά και η δημιουργία πόλεων φιλικών προς τους πεζούς και τους ποδηλάτες, με ενισχυμένα δίκτυα ΜΜΜ.
Κατά τη διάρκεια του lockdown, η χρήση αυτοκινήτων απαγορεύτηκε σε πολλές περιοχές. Αυτό ευνόησε την μετακίνηση με τα πόδια: πολλοί εξερεύνησαν την πόλη τους περπατώντας, για πρώτη φορά. Και ενώ μέχρι τότε εκτιμούσαν την ύπαρξη των πλατειών ή των πάρκων, κατάλαβαν τώρα περισσότερο από ποτέ τη σημασία που διαδραματίζει ο ρόλος των αρχιτεκτόνων τοπίου στον σχεδιασμό για την ευημερία της ζωής των χρηστών στην πόλη. Ελπίζω ότι όλα αυτά θα οδηγήσουν σε ένα ευνοϊκότερο κλίμα για έναν συλλογικό διάλογο και νέα αστικά έργα φιλικά στην κλίμακα του ανθρώπου και το περιβάλλον.
Σχετικά με τη σχέση αρχιτεκτονικής και πολιτισμού, αυτή η πρόταση του Renzo Piano με εντυπωσίασε: «Ως αρχιτέκτονας, στις 10 το πρωί πρέπει να είσαι ποιητής, σίγουρα, αλλά στα 11 πρέπει να γίνεις ανθρωπιστής, διαφορετικά θα χάσεις την κατεύθυνσή σου. Και το μεσημέρι, το μεσημέρι πρέπει σίγουρα να γίνεις οικοδόμος. Πρέπει να είσαι σε θέση να χτίσεις ένα κτίριο, επειδή η αρχιτεκτονική, στο τέλος-τέλος, είναι η τέχνη της οικοδόμησης κτιρίων. Η αρχιτεκτονική είναι η τέχνη της δημιουργίας καταφυγίου για τον άνθρωπο. Τέλος. Και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Είναι φανταστικό”. Τι πιστεύετε για αυτό;
Ο Renzo Piano είναι ένας λαμπρός αρχιτέκτονας, ιδιαίτερης ευαισθησίας. Διατήρησε την ταπεινοφροσύνη του ακριβώς επειδή είναι σκεπτόμενος: στα έργα του φιλτράρει την σκέψη, τον πολιτισμό, την μηχανική και την ηθική ευθύνη που θα οδηγήσουν στο να δημιουργηθεί ένα προϊόν που βοηθά τον άνθρωπο να απαλλαγεί από τους περιορισμούς του. Κατά τη γνώμη μου, η δύναμη της αρχιτεκτονικής είναι ακριβώς αυτή: η δημιουργία συνθηκών που θα οδηγήσουν σε αποτελέσματα – υπέροχα ή καταστροφικά, εξαρτάται από εμάς – τόσο στην καθημερινή μας ζωή, όσο και στην κοινωνική μας συμπεριφορά, στην ψυχική υγεία και στη σχέση μας με το περιβάλλον και το οικοσύστημά από το οποίο χαρακτηρίζεται, προωθώντας μια πιο δημοκρατική κοινωνία τόσο από κοινωνική όσο και από οικονομική άποψη.
Τα τελευταία χρόνια έκανε έντονα την παρουσία του το φαινόμενο των star architects, που σχεδιάζουν όλο και πιο εντυπωσιακά και κολοσσιαία κτίρια. Τι πιστεύετε για αυτό; Αντ ‘αυτού, ο τρόπος που έχετε επιλέξει να αντιμετωπίζετε τα έργα σας είναι να συνδυάσετε την παράδοση με την καινοτομία. Γιατί?
Οι αρχιτέκτονες, από την αρχαιότητα, υπήρξαν οι εμπνευστές και δημιουργοί έργων που θα επηρέαζαν ορατά τη διαμόρφωση του πολιτισμού και της κοινωνικής ταυτότητας ενός τόπου, ένα εργαλείο δύναμης της ¨ελίτ¨ σε πολλές περιπτώσεις. Σήμερα είναι αλήθεια, πολλοί επιδιώκουν τον δρόμο της δημοτικότητας για τη δημοτικότητα καθ’ αυτή: όσο πιο κολοσσιαίο είναι το έργο και όσο μεγαλύτερες είναι οι δυνατότητες (οικονομικές, τεχνικές, αισθητικές) πειραματισμού, τόσο μεγαλύτερη είναι και η φήμη που ακολουθεί. Κατά τον 21ο αιώνα ορισμένα έργα αρχιτεκτονικής έχουν γίνει σημεία αναφοράς, έχουν αναδειχθεί σε μνημεία συλλογικής μνήμης, έχουν μεταμορφώσει το πρόσωπο των πόλεων: η ορολογία αυτού του φαινομένου είναι γνωστή και ως το φαινόμενο του Μπιλμπάο (the Bilbao effect).
Η προσέγγισή μου στην αρχιτεκτονική είναι διαφορετική: Πάντα πίστευα ότι ένα ποιοτικό έργο δεν απευθύνεται αποκλειστικά και μόνο στην ελίτ, αλλά σε ολόκληρη την κοινωνία. Είναι αποτέλεσμα ενός ποιοτικού και συμμετοχικού διαλόγου με ανθρώπους, οι οποίοι θα έρθουν σε επαφή με την έννοια της «ομορφιάς» ως πηγή έμπνευσης και εκπαίδευσης.
Μεταξύ των έργων μου, είμαι ιδιαίτερα περήφανη για τη μελέτη της ανα-ταυτοποίησης του αστικού κέντρου της Νεμέας, ενός έργου όπου εκτέθηκε σε δημόσιο διάλογο με τις τότε δημοτικές αρχές, την αντιπολίτευση, δημοσιογράφους, αλλά και μέλη της τοπικής κοινότητας, και αποτελεί ένα προϊόν τόσο σύγχρονης όσο και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
Η ομάδα μου πρότεινε τη χρήση τοπικών σκληρών υλικών και χλωρίδας, τοπικού εργατικού δυναμικού, τοπικής χρωματικής παλέτας για την ενίσχυσης της εμπορικής εικόνας του έργου, μαζί με επαναστατικές τεχνολογίες πορώδους σκυροδέματος για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, αλλά και ως εργαλείο αντιπλημμυρικής προστασίας σε μεγάλο βαθμό, αντιολισθητικά, θερμαινόμενα, τμήματα εδάφους για ασφαλή προσβασιμότητα σε περιόδους παγετού, LED συστήματα αστικού φωτισμού και αστικό εξοπλισμό με ενσωματωμένα φωτοβολταϊκά συστήματα (BIPV), κήπους βροχής (rain gardens) με βιοφίλτρα για τον καθαρισμό του βρόχινου νερού προτού αυτό επιστρέψει στον υδροφόρο ορίζοντα και τεχνικές μεθόδους για την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος με τρόπο ικανό ώστε να αποφευχθεί η κατολίσθηση του εδάφους σε περιοχές με έντονη τοπογραφία.
Το έργο αυτό βραβεύτηκε στην Ελλάδα (Tourism Awards 2016) και έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια, μεταξύ άλλων και στην Ιταλία, στο Expo Milano 2015 (“Agritecture & Landscape Awards”).
Είμαι επίσης πολύ ικανοποιημένη με το κτιριολογικό έργο που αναλάβαμε στον Τυρό Αρκαδίας και αφορά στη μετατροπή ενός εγκαταλειμμένου, τουριστικού θέρετρου σε μια υπερσύγχρονη μονάδα τουριστικών καταλυμάτων, που σεβάστηκε την αισθητική του επανένταξη στο τοπικό χαρακτήρα της περιοχής και το οποίο τιμήθηκε με τα βραβεία BigSee Tourism Awards 2019 και BigSEE Interior Design Awards 2019. Το έργο αυτό χαρακτηρίζεται από την ικανότητα του να δημιουργήσει τρεις ξεχωριστές μονάδες κατοίκησης σε περιορισμένη έκταση (27, 27 και 54 τ.μ. έκαστη), χωρίς να κάνει έκπτωση στην έννοιες της άνεσης και της ασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα προωθήθηκαν τακτικές βιώσιμου σχεδιασμού και υλοποίησης, πράγμα που πρόσφατα το ενέταξε στην οικογένεια της EarthChech , ως EarthCheck Evaluate member.
Η Σουηδία είναι το προνομιακό σας παρατηρητήριο. Έχει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό η προσέγγιση των σουηδών αρχιτεκτόνων στο έργο που παράγουν;
Η ψυχή του σουηδικού λαού, από αυτό που αντιλαμβάνομαι, χαρακτηρίζεται από μια τριπλή μορφή σεβασμού: για τον συνάνθρωπο, τους θεσμούς και το περιβάλλον. Οι αρχιτέκτονες δείχνουν ιδιαίτερο βάρος στην αυστηρή τήρηση των πολεοδομικών κανονισμών, κάτι που πολύ συχνά οδηγεί στην αυστηρή επανάληψη των μορφών και του αρχιτεκτονικού λεξιλόγιού γενικότερα. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί στην περιορισμένη ανάγκη για πειραματισμό, σε αντίθεση με τη γειτονική Δανία, όπου η ανάγκη για πειραματισμό είναι περισσότερο μέρος της σύγχρονης κουλτούρας της και συνοδεύεται από ένα πολύ οργανωμένο θεσμικό σύστημα.
Στη Σουηδία παρατηρώ ένα κλίμα συντηρητισμού που, σε συνδυασμό με την αισθητική του ”lagom” (παν μέτρον άριστον) που τους χαρακτηρίζει σε κάθε έκφραση της ζωής, προσωπικής και κοινωνικής, οδηγεί σε περισσότερο αξιοπρεπή και χρηστικά αρχιτεκτονικά αποτελέσματα, παρά σε έργα με έντονες εκφραστικές χειρονομίες.
Είστε Ελληνίδα και έχετε αποφασίσει να φύγετε από τη χώρα σας, παρόλο που τα έργα σας βρίσκονται στην Ελλάδα. Τι σας λείπει / δεν σας λείπει από την Ελλάδα και πού βλέπετε το μέλλον σας;
Είναι αλήθεια ότι είμαι Ελληνίδα αλλά πιστεύω ότι δεν ανήκω μόνο στην Ελλάδα. Από τα 22 μου, αποφάσισα να εξερευνήσω νέες «πατρίδες», πρώτες απ’ όλες την Ιταλία και την αγαπημένη μου Φλωρεντία. Παρεμπιπτόντως, χρησιμοποιώ τη λέξη “πατρίδα” με την έννοια του συναισθηματικού δεσμού για τον τόπο, τον πολιτισμό και τους κατοίκους. Από αυτές μου τις εμπειρίες έμαθα ότι από πολιτιστική και συναισθηματική άποψη, δεν έχει νόημα να μιλάμε για γεωγραφικά «σύνορα».
Αποφάσισα να αφήσω τη χώρα μου από περιέργεια να ανακαλύψω εμπειρίες που μια χώρα μόνο δεν θα μπορούσε ποτέ να μου προσφέρει. Παρόλα αυτά, ο δεσμός μου με την Ελλάδα παραμένει ισχυρός, επιστρέφω συχνά στην «Ιθάκη» μου και αυτός ο δεσμός μεγαλώνει από χρόνο σε χρόνο.
Σε σύγκριση με τους Σουηδούς, εμείς οι Έλληνες δεν έχουμε σεβασμό για τους θεσμούς και το σύστημα, το οποίο από την άλλη πλευρά δεν παρέχει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ενός δεσμού που βασίζεται στην εμπιστοσύνη και τον σεβασμό. Είμαστε εξωστρεφείς αλλά και εγωκεντρικοί. Και αυτό εμφανίζεται στο ελληνικό αρχιτεκτονικό τοπίο: ισχυρό μονοπώλιο, αδιαφορία συν-εργατικότητας και διαφθορά που εξακολουθεί να πρωτοστατεί κυρίως στα δημόσια έργα, από τα οποία λείπει ο δημόσιος διάλογος.
Αυτό που μου λείπει από την Ελλάδα είναι η εφευρετικότητα που μας χαρακτηρίζει σαν λαό και η προθυμία μας να ξεπεράσουμε το ”εγώ” μας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Δεν μου λείπει η αλαζονεία και ο ατομικισμός, τα παιχνίδια εξουσίας και η πεποίθηση ότι τα κενά στην νομοθεσία είναι μια «υγιής κατάσταση» που μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά βούληση, χωρίς τιμωρία. Έχουμε περάσει τη δεκαετία της έντονης οικονομικής κρίσης και μια πρώτη ανάκαμψη φαίνεται ορατή, αλλά δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να αναπτύξουμε μια υπεύθυνη συνείδηση, τη συνειδητοποίηση ότι είμαστε πολίτες του κόσμου.
Βλέπω το μέλλον μου οπουδήποτε μπορούν να μου δοθούν δυνατότητες προσωπικής και επαγγελματικής έκφρασης χωρίς συναισθηματικές εκπτώσεις.
READ ALSO: Archisearch Talks: Costandis Kizis - Podcast Recap