H Λήδα Δεληγιάννη συνομίλησε με τον αρχιτέκτονα και urban designer, Δημήτρη Γροζόπουλο για τις επενδύσεις στον κλάδο του development αλλά και τις τάσεις που βάζουν την Ελλάδα «στο διεθνή επενδυτικό, τουριστικό και πολιτιστικό χάρτη», τα νέα δεδομένα που φέρνει η πανδημία στο urban design, τις λύσεις που μπορούν να μετουσιώσουν τον εκσυγχρονισμό του «γερασμένου κτιριακού αποθέματος» της Αθήνας και άλλων πόλεων σε ευκαιρίες.
“Οι εταιρείες development επενδύουν δυναμικά στους τομείς του τουρισμού, των γραφείων και των κατοικιών”.
Η πανδημία άλλαξε τα δεδομένα στο σχεδιασμό τόσο για τον ιδιωτικό όσο και για το δημόσιο χώρο ή – έστω- επέσπευσε αλλαγές. Ποιες είναι αυτές κατά τη γνώμη σας;
Η πανδημία του COVID-19 άλλαξε δραματικά τόσο τον τρόπο που ζούμε όσο και τον τρόπο που σκεφτόμαστε και προγραμματίζουμε το μέλλον και είναι σίγουρο πως θα αφήσει έντονο αποτύπωμα σε παγκόσμια κλίμακα.
Οι χωρικές επιπτώσεις της πανδημίας έγιναν γρήγορα αισθητές καθώς στους πρώτους μήνες οι πόλεις “ερήμωσαν”, η ατμόσφαιρα καθάρισε από ρύπους ενώ τα σπίτια “γέμιζαν ζωή” καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας.
Πόλεις όπως το Παρίσι ή η Βαρκελώνη υιοθέτησαν έκτακτα μέτρα και επιχείρησαν να κάνουν το δημόσιο χώρο και τα δίκτυα κυκλοφορίας φιλικότερα στους πεζούς και τους ποδηλάτες προκειμένου να αποφευχθεί ο συνωστισμός στα ΜΜΜ.
Παρόμοιες πρωτοβουλίες φαίνεται πως όχι μόνο θα προκύψουν και σε άλλες πόλεις ανά τον κόσμο αλλά μάλλον θα αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα όπως αποδεικνύουν διάφορες έρευνες, νέες μελέτες και νέα πολεοδομικά μοντέλα (π.χ η πόλη των 15’).
Σε επίπεδο ιδιωτικών χώρων (γραφεία, καταστήματα, κλπ) , μετά την αρχική κρίσιμη περίοδο όπου σταμάτησαν τη λειτουργία τους, φαίνεται πως θα επαναλειτουργήσουν υιοθετώντας ελάχιστο αριθμό χρηστών, ειδικές συνθήκες αερισμού αλλά και νέες τεχνολογίες (π.χ συσκευές καθαρισμού αέρα, θερμομέτρησης, κ.α).
Τέλος, η κατοικία, έπειτα από το διάστημα εγκλεισμού, θα αποκτήσει πλέον υβριδικό χαρακτήρα προκειμένου να μπορεί να φιλοξενήσει δυνητικά νέες χρήσεις (γραφείου, παιδότοπου, γυμναστηρίου, κα).
Ποια, λοιπόν, θα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των κτιρίων – και κτιριακών συγκροτημάτων- του μέλλοντος;
Oι ανάγκες των χρηστών και τα κριτήρια για την επιλογή των μελλοντικών χώρων εργασίας και κατοίκων θα επηρεαστούν διαμορφώνοντας συγκεκριμένες προτεραιότητες και προτιμήσεις για το “ιδανικό εργασιακό περιβάλλον” ή το “ιδανικό σπίτι”.
Ίσως πλέον ο φυσικός αερισμός, η θέα και η πρόσβαση σε χώρους πρασίνου να κυριαρχήσουν έναντι άλλων χαρακτηριστικών.
Μπορεί στο μέλλον οι πολυκατοικίες να ενσωματώσουν υποχρεωτικά κοινωφελείς υπηρεσίες (amenities), όπως γυμναστήριο, σινεμά, κ.α όπου οι κάτοικοί τους θα μοιράζονται χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθούν. Ταυτόχρονα, ο περιορισμός και η απαγόρευση των μετακινήσεων θα μας κάνει να επανεξετάσουμε συνολικότερα τις προσωπικές μας αξίες αλλά και τη σημασία των υλικών αγαθών.
Τι αξία έχει για παράδειγμα μια μεγάλη παραθεριστική κατοικία που δεν μπορείς να επισκεφθείς ή θα απαιτείται η διενέργεια πολλαπλών τεστ και καραντίνας;
Το μόνο σίγουρο είναι πως μπαίνοντας πλέον σε ένα χώρο ως υποψήφιοι χρήστες του θα αναρωτιόμαστε αν θα μπορούσαμε να ζήσουμε εκεί έγκλειστοι για μήνες.
Η Αθήνα αλλά και άλλες πόλεις έχουν ένα αρκετά μεγάλο «κτιριακό απόθεμα», κτιρίων που όμως δεν πληρούν πιθανόν τα σύγχρονα κριτήρια. Πιστεύετε ότι μπορούν – με τις σχετικές παρεμβάσεις- τα κτίρια αυτά να «αναστηθούν» και να αποκτήσουν νέες χρήσεις; Και ποιες είναι οι παρεμβάσεις αυτές; Ο παράγοντας «βιοασφάλεια» τι ρόλο θα παίξει στα μελλοντικά έργα;
Οι ελληνικές πόλεις στην πλειοψηφία τους πάσχουν κυρίως από έλλειψη χώρων πρασίνου ενώ τα ελληνικά αστικά τετράγωνα δε σχεδιάστηκαν με λειτουργικούς ακάλυπτους χώρους που θα μπορούσαν να προσφέρουν διέξοδο σε αυτό το πρόβλημα, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στη Βαρκελώνη.
Αυτή η πυκνότητα του αστικού ιστού σε συνδυασμό με το “γερασμένο” κτιριακό απόθεμα δημιουργούν μια ιδιαίτερη συνθήκη στο πώς βιώνει κανείς τον εγκλεισμό σε σχέση και με άλλες χώρες.
Ωστόσο, θα πρέπει να δούμε αυτή τη συνθήκη ως ευκαιρία για τις πόλεις και τα κτίρια προκειμένου να αναβαθμιστούν, να γίνουν πιο ανθεκτικά (resilient) σε μελλοντικές έκτακτες συνθήκες, είτε υγειονομικού είτε περιβαλλοντικού χαρακτήρα.
Οι σύγχρονες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις (όπως π.χ. προτείνονται και με τα προγράμματα “Εξοικονομώ”) αποδεικνύουν πως υπάρχουν λύσεις για τον εκσυγχρονισμό των κτιρίων που ωστόσο θα πρέπει να οργανωθούν σε μεγαλύτερη κλίμακα και να επεκταθούν σε πολλές κτιριακές κατηγορίες και πέραν του κελύφους προκειμένου να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο. Παράλληλα, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών (IoT, sensors, κλπ) στα κτίρια θα προσφέρει νέες δυνατότητες τόσο στη βελτίωση της καθημερινότητας όσο και στον έλεγχο και περιορισμό αντίστοιχων επιδημιών στο μέλλον.
Πιστεύω λοιπόν, πως αν δούμε αυτή την κρίση ως ευκαιρία και συνεργαστούμε ουσιαστικά (πολιτεία, επιστήμη-καινοτομία, μηχανικοί) τότε μπορούμε όντως να μιλάμε για ουσιαστική αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος.
Πως βλέπετε το χώρο του development στην Ελλάδα; Πώς πιστεύετε πως θα επηρεάσει η πανδημία το χώρο αυτό;
Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως ανακάμπτει ο κατασκευαστικός τομέας και το real estate ενώ πολλές εταιρείες development επενδύουν δυναμικά στους τομείς του τουρισμού, των γραφείων αλλά και των κατοικιών.
Κυρίαρχη θέση στο χώρο έχει φυσικά η επένδυση του Ελληνικού η οποία αναμένεται να επηρεάσει καθοριστικά την οικονομία της χώρας τοποθετώντας την στο διεθνή επενδυτικό, τουριστικό και πολιτιστικό χάρτη.
Παράλληλα, με αφορμή την πανδημία φαίνεται πως αναδύονται και δυο ακόμα τάσεις. Η πρώτη είναι αυτή των ψηφιακών νομάδων, εργαζομένων από όλο τον κόσμο που εργάζονται εξ’ αποστάσεως και επιλέγουν την Ελλάδα σαν χώρα διαμονής.
Αυτή η συνθήκη, αν εδραιωθεί και υποστηριχθεί με κίνητρα και οργανωμένο πλαίσιο από την πολιτεία μπορεί να αυξήσει τη ζήτηση στην αγορά της κατοικίας με συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια και απαιτήσεις, πράγμα που θα “ωθήσει” την αρχιτεκτονική και την κατασκευή.
Μια άλλη ενισχυόμενη τάση είναι αυτή της δημιουργίας χώρων γραφείων, (co-working spaces, hubs, κέντρα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, κλπ). Μεγάλες ελληνικές αλλά και πολυεθνικές εταιρείες επιλέγουν την Ελλάδα ως χώρα για την εγκατάσταση τμημάτων ή κεντρικών γραφείων (Headquarters) εκμεταλλευόμενοι τις καλές κλιματολογικές συνθήκες αλλά και τη μετάβαση της χώρας στην ψηφιακή εποχή, που επιταχύνθηκε λόγω της πανδημίας. Βλέπουμε λοιπόν να κατασκευάζονται νέα κτίρια γραφείων και campuses υψηλών προδιαγραφών, σχεδιασμένα με υψηλή αισθητική και ποιότητα στη λεπτομέρεια και την κατασκευή, προσαρμοσμένα στα διεθνή πρότυπα (περιβαλλοντικά, αρχιτεκτονικά, κλπ). Όλα τα παραπάνω αποτελούν ισχυρές ενδείξεις πως ο τομέας του development ενισχύεται δυναμικά δημιουργώντας έτσι νέες ευκαιρίες σε όλους τους συναφείς κλάδους.
*O Δημήτρης Γροζόπουλος είναι μέλος της Επιτροπής Αξιολόγησης των Property Awards 2021, των μεγαλύτερων βραβείων για το property & development στην Ελλάδα που διοργανώνει η BOUSSIAS με την στρατηγική συνεργασία του Archisearch
READ ALSO: Νέα Γενιά Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων | Amalgama Architects - Αγγελική Αυδή & Ελίνα Μήτση