"Σε επίπεδο καινοτομίας δεν υπάρχει πάντα δικαιοσύνη" | Ο Peter Murray συζητάει με το Θανάση Διαμαντόπουλο

Μαζί με την καρδιά του Peter Murray χτυπάει κι αυτή του αρχιτεκτονικού Λονδίνου. Σε τέτοιο βαθμό που θα λέγαμε δεν μπορείς να βγάλεις το Λονδίνο από τον Murray ούτε τον 77χρονο πλέον, Murray από το Λονδίνο.

-από τον Θανάση Διαμαντόπουλο

“Ο Λόγος  του Βασιλιά (της Αρχιτεκτονικής)”
Τον συνάντησα στο περιθώριο του “Architect show” το οποίο γινόταν υπό τη δημιουργική διεύθυνση και επιμέλεια του Βασίλη Μπαρτζώκα και της Design Ambassador στο Μετροπόλιταν έξπο κοντά στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος. Καθήσαμε ο ένας απέναντι στον άλλον, στο καφέ της έκθεσης και η συζήτηση με ταξίδεψε κάνοντας με να νιώσω ότι βρισκόμασταν στη μπάρα ενός Λονδρέζικού pub. Παρότι σύμβουλος του Μπόρις Τζόνσον και του δημάρχου του Λονδίνου Σάντικ Καν, ενώ χρίστηκε ιππότης από τη βασίλισσα Ελισσάβετ το 2021, ο σνομπισμός εξακολουθούσε να είναι “αυτός ο άγνωστος” για τον ίδιο, αφού δεν είχε καμία ψυχολογική απόσταση με τον συνομιλητή του. Σε έκανε να ξεχνάς ότι μιλάς μαζί του σε μια ξένη γλώσσα ακόμα κι αν είναι τα αγγλικά.

Η ενασχόληση του με την αρχιτεκτονική δημοσιογραφία ξεκίνησε από μια αντικροούμενη επιθυμία που είχε νέος: από τη μία ήθελε να σπουδάσει αγγλικά και να γίνει γραφιάς και από την άλλη ήθελε να γίνει αρχιτέκτονας. Αργότερα, κατάφερε να συνδυάσει και τα δύο. “Θυμάμαι πως ήθελα να σπουδάσω αρχιτεκτονική γιατί είχα εμπνευστεί από έναν λέκτορα με το όνομα Τομ Μπένετ ο οποίος έκανε μια σειρά ομιλιών τα Χριστούγεννα (κάποιας χρονιάς) με το θέμα “γιατί βρίσκει την αρχιτεκτονική τόσο συναρπαστική” στις οποίες πήγα κατά τύχη κι έτσι εμπνεύστηκα πολύ. Αυτό με έκανε μετά τα Αγγλικά να σπουδάσω αρχιτεκτονική”.

Κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων άρχισε να εκδηλώνει το εκδοτικό μικρόβιο που τον είχε καταλάβει, πάντα στον τομέα της αρχιτεκτονικής. Έτσι, κυκλοφορούσε πανεπιστημιακά περιοδικά που έμοιαζαν περισσότερο με fanzine. “Το ένα λεγόταν “Μegascope” και το άλλο “Clipkit” στο οποίο δώσαμε αυτήν την ονομασία γιατί ήταν σαν kit στο οποίο μέσα στο μήνα κάναμε updating προσθέτοντας σελίδες με καινούργια άρθρα“.

“είμαι πολύ χαρούμενος που ο Peter Murray πήρε τον δρόμο της επικοινωνίας γιατί με αυτόν τον τρόπο θα βρει τη μακροπρόθεσμη έννοια του αντικειμένου του και θα αποχωριστεί από οτιδήποτε το βαρετό σχετίζεται με αυτή”. Σερ Πίτερ Κούκ, ιδρυτικό στέλεχος της ιστορικής ομάδας Archigram (Architecture+Telegram) και του ομώνυμου περιοδικού αρχιτεκτονικής.

Ο ίδιος ο Peter Murray μου είπε: “Είχε δίκιο επέλεξα την ταχύτητα (και εναλλαγή θεμάτων) της δημοσιογραφίας αντί να ασχολούμαι με το ίδιο κτίριο ακόμα και για σαράντα χρόνια. Κι αν έχεις κάνει λάθος, φεύγει με την έκδοση της τελευταίας εβδομάδας (γέλια)”!

Οικολόγος πριν γίνει μόδα

Το γράψιμο, η αρχιτεκτονική και ο ακτιβισμός ήταν και παραμένουν τα τρία πράγματα που καθόρισαν την καριέρα του. “Βρήκα πιο ενδιαφέρον να γράφω κείμενα που θα τα διαβάζει το εξειδικευμένο κοινό των αρχιτεκτόνων ή αυτών που αγαπούν την αρχιτεκτονική. Έτσι ξεκίνησα να εργάζομαι για ειδικά περιοδικά. Με ενδιέφερε το θέμα της κλιματικής κρίσης πολύ πριν εμφανιστεί το πρόβλημα με τις εκπομπές CO2, τότε που είχε εμφανιστεί το θέμα της ενεργειακής κρίσης και συγκεκριμένα τότε που υπήρχε ο φόβος ότι θα μείνουμε από πετρέλαιο στη δεκαετία του ’70″.

Λίγο πιο πριν είχε συναντήσει τον Μπάκμινστερ Φούλερ ο οποίος είχε προτείνει στη Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων το 1961 την “World Design Science Decade” και που πίστευε ότι θα μπορούσε να διοχετεύσει την ενέργεια των αρχιτεκτόνων προς τη δημιουργία πόρων για όλο τον πλανήτη. Ο Φούλερ υποστήριξε συγκεκριμένα την επανάσταση της επιστήμης της “σύνθεσης” (η αντίστοιχη ελληνική λέξη για το design) ως εναλλακτική στην πολιτική, επιδιώκοντας να βελτιστοποιήσει τους πλανητικούς πόρους προς όφελος του 100% της ανθρωπότητας. Συγκέντρωνε δεδομένα για το πως λειτουργεί το “διαστημόπλοιο γη” όπως έλεγε χαρακτηριστικά, θέλοντας να δείξει ότι ο πλανήτης μας αποτελεί ένα κλειστό σύστημα μέσα στο οποίο ότι συμβαίνει μας αφορά και για αυτό πρέπει να είναι βιώσιμο.  Αυτό το διατύπωσε στις αρχές του ’60 μια εποχή που η “κλιματική κρίση” ήταν δύο άγνωστες λέξεις.

Από τότε έλεγε ότι κάθε τι που χρησιμοποιούμε σε οποιοδήποτε σημείο της γης πρέπει να το μοιραστούμε με τις επόμενες γενιές.

“Ως φοιτητής ήμουν στην ομάδα του Μπάκμινστερ Φούλερ και ασχολούμασταν με θέματα όπως το πετρέλαιο, το κόστος του, ενεργειακή κρίση. Κι από τότε που σπούδαζα αρχιτεκτονική διατύπωνα απόψεις για τη χρήση από πλευράς αρχιτεκτόνων, ανακυκλούμενων υλικών, όλα τα θέματα που αφορούν τη μελέτη βιώσιμων κτιρίων και τα οποία θεωρούνται ως προφανή σήμερα. Στη Μεγάλη Βρετανία βρήκαν πετρέλαιο στη Βόρεια θάλασσα και έτσι η προσοχή του κοινού στράφηκε αλλού, πέρα από την ενεργειακή κρίση. Έπαψαν αυτά τα θέματα να βρίσκονται στην εθνική ατζέντα, σε αντίθεση με χώρες όπως η Σουηδία η οποία τώρα βρίσκεται μπροστά από μας σε θέματα αειφορίας. Πάντως, ο τρόπος με τον οποίο η δουλειά των αρχιτεκτόνων επιδρά στο περιβάλλον δεν άλλαξε. Και οι ιδέες του Μπακμινστερ Φούλερ ήταν μια καθοριστική επιρροή για τη μετέπειτα δουλειά μου”.

Από το Blueprint ως το Wallpaper

Η καριέρα του Peter Murray συνεχίστηκε στο εβδομαδιαίο “Building design” και εν συνεχεία στη RIBA journal στην οποία έγινε διευθύνων σύμβουλος. “Εκεί έμαθα πως να πουλάς διαφημιστικό χώρο του περιοδικού σε πελάτες και γενικότερα την επιχειρηματική πλευρά της δουλειάς πέρα από το γράψιμο” λέει ο ίδιος.

Μετά εξέδωσε το δικό του περιοδικό που πήρε το όνομα Blueprint και σκοπός του ήταν φυσικά να προωθήσει την αρχιτεκτονική και το design αλλά και να αναφέρει το αποτύπωμα των άλλων πολιτιστικών επιρροών πάνω τους, μέχρι και της μόδας.
“To Wallpaper του Τάιλερ Μπριλέ ήταν μια αντιγραφή του Blueprint. Aλλά σε εμπορικό επίπεδο έκανε καλύτερη δουλειά από εμένα. Ίσως επίσης να ήμουν πιο τεχνικός από αυτόν, αφού η αρχιτεκτονική ήταν το αντικείμενο των σπουδών μου. Αλλά θέλαμε ένα ευρύτερο κοινό πέρα από τον τεχνικό και κατασκευαστικό τομέα. Κάτι που δεν πετύχαμε τόσο καλά όσο ο Τάιλερ ο οποίος αρχικά ήθελε να αγοράσει το Blueprint. Αλλά αντέγραψε το μοντέλο του περιοδικού  μου με πολύ έξυπνο τρόπο καλύπτοντας με πετυχημένο τρόπο τη μόδα”. Αυτή ήταν η σχέση που συνέδεσε τον Πίτερ Μάρεϊ με τον γνωστό εκδότη Τάιλερ Μπριλέ.

“Σε επίπεδο καινοτομίας δεν υπάρχει πάντα δικαιοσύνη, γιατί μπορεί κάποιος να κάνει κάτι και να μην τα καταφέρνει εμπορικά και να έρχεται ο δεύτερος ο οποίος μπορεί να ξέρει να πουλάει καλύτερα και να είναι πιο επικοινωνιακός. Η επιτυχία του Blueprint ήταν ότι έγινε πολύ επιδραστικό σε μια ομάδα ανθρώπων και στους δημοσιογράφους. Δηλαδή αυτοί που εργάζονταν στα μεγάλα εθνικά μέσα περίμεναν το Blueprint για να δουν τι είναι αυτό που ακολουθεί στις τάσεις. Ήταν ένα περιοδικό – trendsetter” συμπληρώνει ο “ΟΒΕ” Πίτερ Μάρεϊ.

Ο Πίτερ Μάρεϊ είναι επικεφαλής και ιδρυτής της ομάδας σκέψης New London Architecture. Ξεκίνησε επίσης το φεστιβάλ αρχιτεκτονικής του Λονδίνου το οποίο διοργανώνει με το ίδιο πάθος μέχρι και σήμερα.