Η ημερίδα ΕΣΩ επιστρέφει στις 15 Ιουνίου 2022 στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, με τίτλο “Crossing Territories”, ως ο καταλύτης των εμπειριών που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια προς μια αυξανόμενη κοινωνική, πολιτιστική, πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα. Η αρχιτέκτονας Ήβη Διαμαντοπούλου και ο designer Jaffer Kold, το ιδρυτικό δίδυμο του γραφείου New Affiliates με έδρα τη Νέα Υόρκη, θα συμμετάσχουν ως ομιλητές στο πάνελ “New Lives”. Tο Archisearch μίλησε με την Ήβη Διαμαντοπούλου για τις σπουδές και την επαγγελματική της διαδρομή στη Νέα Υόρκη, τη σχεδιαστική φιλοσοφία των New Affiliates σε διαφορετικές κλίμακες και πεδία καθώς και την αντίληψη του γραφείου για έννοιες όπως η επανάχρηση, η αισθητική και η διαχρονικότητα του αρχιτεκτονικού έργου.
-συνέντευξη στην Τίνα Μαρινάκη
Η Ήβη Διαμαντοπούλου είναι αρχιτέκτων και εκπαιδευτικός με έδρα τη Νέα Υόρκη και συνιδρύτρια του γραφείου New Affiliates. Πριν φοιτήσει στο πανεπιστήμιο Princeton – όπου έλαβε την τιμητική διάκριση Suzanne Kolarik Underwood Prize for excellence in design καθώς και την στήριξη του Stanley J Seeger Fellowship – και εργασθεί στη Νέα Υόρκη, είχε φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο Πατρών και εργασθεί στην Αθήνα. Αυτήν την περίοδο διδάσκει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Columbia, ενώ στο παρελθόν έχει διδάξει στο Princeton, Syracuse, Sarah Lawrence College.
Διατηρεί, με τον Jaffer Kold, το γραφείο New Affiliates στη Νέα Υόρκη, με πολυάριθμες διακρίσεις όπως το Architectural League Prize, και τα βραβεία New York New Practices και Next Progressives. Το έργο της έχει δημοσιευθεί σε εκδόσεις και περιοδικά όπως το Log, T Magazine, Metropolis, Dwell, Die Zeit, and Architect Magazine, Wallpaper μεταξύ άλλων.
Πώς ξεκίνησε η καριέρα σου στη Νέα Υόρκη και ποιοι είναι οι New Affiliates;
Ήρθα στις ΗΠΑ πριν από λίγο παραπάνω από δέκα χρόνια με αφορμή ένα μεταπτυχιακό στην αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο Princeton, μετά από ένα χρονικό διάστημα που είχα δουλέψει στην Ελλάδα μετά την αποφοίτησή μου από την Αρχιτεκτονική Σχολή της Πάτρας.
Εκείνη την περίοδο, είχα ανάγκη να σταματήσω για λίγο την πράξη και να σκεφτώ κατά ένα τρόπο τι έχω κάνει, τι θέλω να κάνω και τι ήταν σημαντικό για μένα στην αρχιτεκτονική.
Αποφάσισα να μείνω μετά την αποφοίτησή μου από το Princeton ακόμη ένα χρόνο, και κάθε χρόνο έλεγα θα μείνω ακόμη ένα χρόνο. Έτσι, εργάστηκα στη Νέα Υόρκη μέχρι το 2016, όταν μαζί με τον Jaffer – που γνωριζόμασταν και ήμασταν συμφοιτητές στη σχολή – αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε το γραφείο. Ένας σημαντικός λόγος που ξεκινήσαμε το γραφείο μαζί, πέρα από τα κοινά μας ενδιαφέροντα και αξίες, είναι ότι προσεγγίζουμε το κάθε πρόβλημα με διαφορετικές οπτικές, εγώ με ένα πιο αρχιτεκτονικό background, έχοντας εμπειρία στην κατασκευή, τη μελέτη και ο Jaffer με μία σειρά σπουδών Τέχνης, Κινηματογράφου, και Πολεοδομίας, με αποτέλεσμα ο ένας να συμπληρώνει τον άλλον.
Ξεκινήσαμε μαζί με τον Jaffer Kolb το γραφείο μας, τους New Affiliates στη Νέα Υόρκη το 2016 αρκετά οργανικά, με ένα έργο και μετά ένα ακόμη και μέσω αυτών πολύ γρήγορα εστιάσαμε στην ίδια τη διαδικασία του πώς η αρχιτεκτονική χτίζεται, διαχειρίζεται, διαπραγματεύται και αλληλεπιδρά στα πλαίσια της συγκεκριμένης πόλης. Μέσα σε αυτά τα πέντε χρόνια και με λίγη τύχη είχαμε μια συλλογή από έργα, από μουσειακές εκθέσεις και μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις στο χώρο της τέχνης μέχρι κατοικίες, ή πιο μικρά ιδιωτικά ή εμπορικά έργα.
Έτσι ξεκίνησε μία σειρά από πιο πειραματικά ή ερευνητικά έργα τα οποία προτείνουμε εμείς και έχουν ως βάση τη λογική της επανάχρησης και των υλικών. Μας ενδιαφέρει η γκρι ζώνη μεταξύ του τρόπου που αλληλεπιδράμε επαγγελματικά με άλλους κλάδους και επαγγελματίες, η ελαστική ζώνη που ενυπάρχει ανάμεσα στα καθορισμένα όρια του κάθε κλάδου.
Πείτε μας λίγα λόγια για τα Τestbeds και τη συνεργασία σας με το New York City Department of Parks and Recreation.
Το Testbeds αποτελεί ένα έργο του γραφείου μας σε συνεργασία με τον Samuel Stewart-Halevy από το Πανεπιστήμιο Columbia, ο οποίος είναι ιστορικός αρχιτεκτονικής. Ξεκίνησε σαν μία απλή παρατήρηση ότι στον κόσμο της αρχιτεκτονικής και της μεγάλης κλίμακας κατασκευής υπάρχουν αυτά τα κομμάτια κτηρίων που λέγονται mockups και φτιάχνονται με σκοπό να γίνει έλεγχος της ποιότητας και των υλικών. Αποτελεί θα μπορούσαμε να πούμε μία μεγάλης κλίμακας μακέτα, η οποία όμως έχει κατασκευαστεί με τα ακριβή υλικά και προδιαγραφές του κτηρίου, μπορεί να κοστίζει 200-300.000 δολλάρια και αντιπροσωπεύει μία πολύ μεγάλη επένδυση, όχι μόνο υλικών, αλλά και χρόνου, εργασίας, χρήματος και ενέργειας.
Το πιο σοκαριστικό είναι πως στην πλειοψηφία τους αυτές τις κατασκευές αφού τις ελέγξουν τις «πετάνε».
Έχουν με άλλα λόγια δυσανάλογο χρόνο ζωής σε σχέση με την ποιότητα και την αξία που αντιπροσωπεύουν. Και όπως συζητούσαμε και πριν το ερώτημα είναι σε ποιανού τη δικαιοδοσία καταλήγει μια τέτοια απόφαση – δεν είναι του αρχιτέκτονα, του κατασκευαστή ή του επενδυτή. Είναι αυτή η γκρι ζώνη, στην οποία συνέχεια επιστρέφουμε.
Ως εκ τούτου σκεφτήκαμε ότι ίσως θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε μία συζήτηση σχετικά με αυτά τα mock ups και να ζητήσουμε αν μπορούν να μας τα διαθέσουν πριν τα «πετάξουν». Κάναμε κάποιες επισκέψεις σε ειδικές εγκαταστάσεις, στις οποίες τα κατασκευάζουν και τα μελετάνε και ζητήσαμε αν μπορούμε να πάρουμε ένα. Αυτό που ήταν εντυπωσιακό ήταν ότι όλοι έχουν δεχτεί. Έχει συμβεί και με άλλα παρόμοια έργα αντίστοιχου ενδιαφέροντος, όταν ζητάμε να πάρουμε ένα υποπροϊόν (by-product) από κάποιον που δε το χρειάζεται όλοι μας λένε ότι σκέφτονται πάντα πόσο κρίμα είναι αλλά κανείς δεν έχει σκεφτεί να κάνει κάτι για αυτό. Καθώς λοιπόν δεν ανήκουν σε κανέναν, είναι πολύ ακριβά και μας επέτρεπαν να τα πάρουμε, αρχίσαμε να σκεφτόμαστε πού μπορούμε να τα πάμε και πώς μπορούμε να τα επαναχρησιμοποιήσουμε.
Εκεί ήρθε το δεύτερο κομμάτι αυτού το έργου που για εμάς είναι πολύ σημαντικό και έχει να κάνει με την αειφορία, όχι απαραίτητα σε οικολογικό ή αποτύπωμα άνθρακα, αλλά σε πολιτιστικό επίπεδο.
Η ιδέα βασίστηκε στο κοινό που αυτού του είδους η αρχιτεκτονική αγγίζει άμεσα και σε αντίθεση με ένα μεγάλο ποσοστό της πόλης που αποκλείεται ή έχει περιορισμένη πρόσβαση σε αυτη, σε επίπεδο καθημερινότητας. Σκεφτήκαμε ότι αν μπορούμε να πάρουμε το skyline της πόλης και να το φέρουμε πίσω ως αστικό εξοπλισμό στους δημοτικούς και κοινοτικούς χώρους, τότε όχι μόνο εκτρέπουμε μία μεγάλη μάζα από τις χωματερές, αλλά δημιουργούμε και μία νέα αλληλεπίδραση μεταξύ χρηστών και κτηρίων που είναι αναγνωρίσιμα ή υψηλών προδιαγραφών.
‘Ετσι αποφασίσαμε να τα χρησιμοποιήσουμε σαν κατασκευές στους κοινοτικούς κήπους και με μερικές εικόνες πιθανών χρήσεων χτυπήσαμε την πόρτα του New York City Department of Parks and Recreation, όπου μας δέχτηκαν, μας άκουσαν, μας έφεραν σε επαφή με τα διάφορα δίκτυα ανθρώπων που ασχολούνται με τη φροντίδα των κήπων και μας στήριξαν.
Αυτοί οι κήποι απευθύνονται σε ανθρώπους που διατρέφονται μέσα από την καλλιέργειά τους και είναι πολύ σημαντικό κομμάτι για πολλές ομάδες πληθυσμών. Δώσαμε προσοχή στην ιδέα της ανακύκλωσης και μεταφοράς, αλλά ο σχεδιασμός ήταν πάντα σε συζήτηση και συνεργασία με τους κατοίκους (bottom-up).
Έχουμε σημειώσει τι ανάγκες έχει ο κάθε κήπος, τι διαθέσιμα mock ups υπάρχουν, για παράδειγμα υπόστεγα, θερμοκήπια, κατασκευές σκίασης για να αποκτήσουν χρήση στις γειτονιές που έχουν ανάγκη. Δουλεύουμε εδώ και τρία χρόνια αυτό το έργο και σύντομα θα ξεκινήσει η κατασκευή ενός πιλοτικού έργου στο Queens.
Το Mock up λειτουργεί ως εικόνα, αλλά και ως εφαλτήριο για αλλαγή και διάλογο. Αποτελεί ένα πολύ καλό ποιοτικά υλικό αρχιτεκτονικής, αλλά είναι και μία ευκαιρία να ανακατανείμουμε τους πόρους που στη Νέα Υόρκη είναι πολύ άνισα κατανεμημένοι.
Πως ορίζετε στο γραφείο σας την αειφορία; Ποια μπορεί να είναι η συμβολή της αρχιτεκτονικής στην κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα;
Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε την αειφορία είναι πολιτιστικός και πολιτισμικός.
Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι πώς, ως αρχιτέκτονες, μπορούμε να διαμορφώσουμε μία νέα αειφορία μέσα από την υλικότητα, την κατασκευή, την πρόσβαση, το χρόνο ζωής των πραγμάτων. Είναι ένα πρόβλημα σχεδιαστικό και αρχιτεκτονικό και το βλέπουμε ιδιαίτερα εδώ με την ιδέα της εφήμερης αρχιτεκτονικής.
Υπάρχει μία προσδοκία ότι τα πράγματα φαίνονται μόνιμα, αλλά δε λειτουργούν ως μόνιμα. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα μικρής χρονικής διάρκειας έργα είναι σοκαριστικός, από τις κατοικίες μέχρι τα μουσεία. Αυτό μας έκανε να δίνουμε μεγάλη σημασία στο ζήτημα του χρόνου και πώς ο τρόπος που σχεδιάζουμε ανταποκρίνεται σε αυτό. Ειδικά στα μουσεία σχεδιάζει κανείς κάτι επί ένα χρόνο, δύο εβδομάδες κατασκευάζεται και μετά από οκτώ εβδομάδες καταλήγει στα απορρίμματα.
Το design μπορεί να βοηθήσει όχι μόνο στην επιλογή των υλικών – για παράδειγμα να διαλέξουμε υλικά που δεν έρχονται από την άλλη άκρη του κόσμου και έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής – αλλά και ο τρόπος που θα χρησιμοποιήσουμε τα υλικά, ώστε να δημιουργούν λιγότερα απορρίμματα και να δημιουργήσουν ένα νέο παράδειγμα που είναι το ίδιο ελκυστικό όσο ο κατάλευκος κύβος που έχουμε συνηθίσει να ζούμε. Για παράδειγμα η λογική του κενού, ότι όλα τα πράγματα πρέπει να είναι ορθογώνια και λευκά έχει πολύ μεγάλο αντίκτυπο.
Θα πρέπει ως αρχιτέκτονες να προτείνουμε ένα καινούριο αισθητικό παράδειγμα που χρησιμοποιεί τα υλικά διαφορετικά, όχι με διδακτικό τρόπο αλλά, παράγοντας ένα νέο αισθητικό αποτέλεσμα το οποίο κάνει λίγη ασυμμετρία ή λίγους αρμούς παραπάνω ελκυστικούς.
Η ιδέα της ενορχήστρωσης, τέλος, βοηθάει στην αειφορία. Να καταλάβουμε την αρχιτεκτονική όχι ως μόνο το δικό μας πεδίο μπροστά από τον υπολογιστή μας, αλλά ως ένα μεγαλύτερο δίκτυο ανθρώπων, πόρων, και τεχνολογιών. Μία διευρυμένη συνεργασία με διαφορετικές ειδικότητες μπορεί να παράξει ένα διαφορετικό αποτύπωμα ενέργειας. Είμαστε, όλοι, καλοί σε αυτό εξ’ορισμού. Ο αρχιτέκτονας είναι ο ενορχηστρωτής διαφορετικών ειδικοτήτων.
Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της επανάχρησης;
Στο μακροχρόνιο έργο μας Museums Remuddled μας απασχολεί η χρονικότητα των εκθέσεων που σχεδιάζουμε.
Εργαζόμαστε με κάποια από τα μεγαλύτερα μουσεία της Νέας Υόρκης και πάντα, αφού παρουσιάζουμε την πρόταση, τους ζητάμε ότι θέλουμε να σκεφτούμε και το πριν και το μετά της έκθεσης και όχι μόνο τη διάρκειά της.
Πριν σχεδιάσουμε την έκθεση Leonard Cohen: A Crack in Everything στο Εβραϊκό Μουσείο απευθυνθήκαμε στο Department of Sanitation («Τμήμα Υγιεινής») της Νέας Υόρκης και προσπαθήσαμε σε συνεννόηση μαζί τους να χρησιμοποιήσουμε υλικά που μετά την έκθεση θα μπορούσαν να τα διανέμουν εκ νέου σε άλλους και αυτό είχε αισθητικό αντίκτυπο στην έκθεση. Για παράδειγμα δε χρησιμοποιήσαμε χαλιά, που θα είχαν μεγάλη φθορά μετά τους επισκέπτες, αλλά ανακυκλωμένα πλαστικά δάπεδα που δε χρειαζόταν να κολληθούν ή βάλαμε πολλά ακουστικά πανέλα που θα μπορούσαμε να τα επαναχρησιμοποιήσουμε. Η διαδικασία αυτής της ενορχήστρωσης δεν ήταν στην περιγραφή του έργου ή της εργασίας μας.
Η επανάχρηση που ήταν τόσο σημαντική για εμάς δεν υπήρξε ποτέ στοιχείο της αφήγησης. Δε χρειάζεται να προβληθεί αυτό το κομμάτι του σχεδιασμού με διδακτικό τρόπο, αλλά πάντα πρέπει να ενυπάρχει ενσωματωμένο εξαρχής στη διαδικασία σχεδιασμού. Ο σχεδιασμός ενός έργου δεν ολοκληρώνεται με την ιδέα και τη μελέτη αλλά περιλαμβάνει και το χρόνο πριν και το χρόνο μετά.
Πείτε μας περισσότερα για την έκθεση Drywall is forever.
Η έκθεση Drywall is forever πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της Performa 19 στη Νέα Υόρκη. Μας ενδιέφερε το σημείο τομής μεταξύ του χώρου της τέχνης που εκπροσωπεί η Performa και του χώρου της αρχιτεκτονικής και η χρήση και αντίληψη της γυψοσανίδας στο χώρο της τέχνης. Υπάρχει μία κρυμμένη μάζα γυψοσανίδας απόρροια των δεκάδων ή εκατοντάδων κάθε εβδομάδα νέων εκθέσεων στη Νέα Υόρκη.
Μέσα σε ένα μήνα το 2019 βρήκαμε όλες τις εκθέσεις που έκλειναν, πήραμε τα κομμάτια γυψοσανίδας που δε χρειάζονταν πια και τα επαναχρησιμοποιήσαμε, δημιουργώντας ένα νέο είδος λευκού κύβου από τα ανακυκλωμένα κομμάτια αντί να χρησιμοποιήσουμε νέα υλικά. Κάθε γυψοσανίδα είχε διαφορετικό πάχος, κάποιες είχαν σημάδια ή γράμματα από τις εκθέσεις, τρύπες από τα καρφιά.
Θέλαμε να τονίσουμε ότι τα υλικά δεν έρχονται από το πουθενά ή είναι ανώνυμα, αλλά φέρουν κάποιου είδους μνήμη και παρουσία.
Το έργο αυτό και πάλι ξεκινάει από τη δημιουργία ενός δικτύου και την προσπάθεια να ενώσουμε το μηχανισμό των ανθρώπων που συνήθως λειτουργούν ξεχωριστά, ώστε να βρούμε ποιες εκθέσεις κλείνουν και πώς μπορούμε να ζητήσουμε τις γυψοσανίδες που θα καταλήξουν στα απορρίμματα.
Πείτε μας λίγα λόγια για την τυπολογία της καμπίνας και τις καμπίνες που έχετε δουλέψει.
Μας ενδιαφέρει πολύ πώς μπορούμε να μάθουμε από την αρχιτεκτονική που συμβαίνει χωρίς αρχιτέκτονες και να βρούμε έναν ενδιάμεσο τρόπο και τόπο.
Στις καμπίνες χρησιμοποιούμε «έτοιμα» (readymade) υλικά λόγω απόστασης και ασχολούμαστε με την τυπολογία της καμπίνας. Για παράδειγμα σε ένα έργο μας τώρα στο Βερμόντ έχουν ολοκληρωθεί τα θεμέλια και ο μεταλλικός φορέας και τώρα ολοκληρώνεται το ξύλινο κομμάτι της κατασκευής. Σκεφτόμαστε πώς το κάθε μέρος της κατασκευής λειτουργεί με ένα διαφορετικό τρόπο σε μια διαφορετική κλίμακα και χρονικότητα. Το μπετόν και ο μεταλλικός φορέας είναι το σταθερό κομμάτι, στη συνέχεια είναι το ξύλινο μέρος και τέλος το «γρήγορο» κομμάτι της κατασκευής, μια σειρά από πανιά από πάνω που μπορούν να αλλάξουν μέσα σε μία ώρα.
Οι διαφορετικές χρονικότητες της κατασκευής διαρκούν από μία ώρα μέχρι ίσως μια δεκαετία. Το κάθε κομμάτι έχει μια διαφορετική συμπεριφορά. Η ιδέα του χρόνου μας απασχολεί πολύ, ιδιαίτερα έξω από τη λογική της πόλης όπου όλα είναι γρήγορα και εφήμερα. Στην εξοχή όλα είναι αργά και ίσως αλλάξουν στο μέλλον.
Το κάθε κομμάτι που απαρτίζει την κατασκευή ανταποκρίνεται διαφορετικά και η προσαρμοστικότητα και ευελιξία είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για εμάς.
Έχετε αγαπημένα υλικά, χρώματα και υφές;
Χρησιμοποιούμε υλικά με τρόπους που δεν είναι προβλέψιμοι ενώ μας αρέσουν και χρησιμοποιούμε πολύ υλικά με έντονες υφές. Επίσης, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τα υλικά αλλάζει με το χρόνο.
Η εμμονή με το παράδειγμα της μονολιθικής κατασκευής χωρίς ψεγάδια που αντιπροσωπεύει και ο λευκός λείος τοίχος, ο οποίος χρειάζεται μία μεγάλη ποσότητα ενέργειας για να γίνει μέσα από τουλάχιστον δεκατέσσερις διαδικασίες στη σειρά για να «σβηστεί η γραμμή» είναι ένα θέμα που μας απασχολεί πολύ.
Στο γραφείο μας ενδιαφέρει όχι τόσο η όψη των υλικών, αλλά πώς αυτά συμπεριφέρονται, η προσαρμογή τους και η κατασκευαστική αξία που φέρουν.
READ ALSO: "C" residence in Corfu by «2tropi» architecture office