Αριστείδης Ντάλας | SENSE ARCHITECTURE WORKSHOP

Mε αφορμή τη ρήση ενός από τους διασημότερους αρχιτέκτονες του 21^ου αιώνα – τον Ελβετό Peter Zumthor – τον εξέχοντα ρόλο των atmospherics στο έργο του πατέρα του marketing – Philip Kotler – και το αυξημένο ενδιαφέρον για το design των ξενοδοχείων, οργανώθηκε και υλοποιήθηκε το workshop “Sense Architecture”.

To workshop Sense Architecture Workshop, υπό την επιμέλεια της πλατφόρμας Archisearch.gr και της εταιρείας παραγωγής Design Ambassador, έλαβε χώρα στο πλαίσιο του 100% Hotel Show, με τη συμμετοχή των αρχιτεκτόνων Στέλλα Πιερή, εκπροσωπώντας το γραφείο Pieris Architects, ο Ηλίας Μαστρομηνάς με το γραφείο Mastrominas Architecture, ο Αριστείδης Ντάλας με το γραφείο AD Architects και ο Τάσος Γεωργαντζής με το γραφείο του, Urban Soul Project.

Διαβάστε παρακάτω την ομιλία του Αριστείδη Ντάλα με τίτλο 
Το ξενοδοχείο ώς πραγμάτωση μιας φαντασίωσης

Sense Architecture Workshop from Archisearch on Vimeo.

Θα ξεκινήσω τη συζήτησή μας με μία δική μου ιστορία. Πριν από μία εβδομάδα ακριβώς βρισκόμουν σε ένα ξενοδοχείο στη Χαλκίδα με την οικογένειά μου. «Μπαμπά έχουμε ξανάρθει σ’ αυτό το ξενοδοχείο» μου είπαν οι κόρες μου. Είχαν μπερδέψει το χώρο με ένα άλλο κατάλυμα που είχαμε βρεθεί πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη.

Το ξενοδοχείο δεν ήταν το ίδιο προφανώς.
Η ατμόσφαιρά του όμως; Ήταν κοινότυπο; Ήταν απλά ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο;

Παρατηρώντας ένα παιδί λοιπόν τον χώρο και αντιλαμβανόμενο τη δομή που τον διακατέχει στο βάθος του, χωρίς να έχει σχεδιαστικές προσλαμβάνουσες, βρέθηκε στην παραπάνω σύγχυση. Ο λόγος ήταν, όντως, η ομοιογένεια.

Για έναν αρχιτέκτονα, είναι σχεδόν στενάχωρο το συναίσθημα. Συνειδητοποιείς ταξιδεύοντας μεγάλες αποστάσεις στο χάρτη, από την Τήνο ως τη Ρόδο και από τη Θεσσαλονίκη ως τη Χαλκίδα ότι το τοπίο, ο πολιτισμός του, οι άνθρωποί του και εν γένει αυτό που λέμε το «τοπικό χρώμα» κυριολεκτικά μεταμορφώνεται, ενώ τα ξενοδοχεία μένουν ίδια.

Θυμηθείτε τη δική σας τελευταία επίσκεψη σε ένα ξενοδοχείο. Υπήρχαν χαρακτηριστικά στη δομή του ευρύτερου χώρου που σας φάνηκαν ότι έχετε ξαναδεί, ότι έχετε ξαναζήσει; Παρατηρείται ότι η τυποποίηση των ξενοδοχειακών καταλυμάτων έχει οδηγήσει σε αποτελέσματα ομοιογένειας κι επανάληψης του χώρου, που καταλήγει να στηρίζει τον όποιο χαρακτήρα του μόνο στην επιλογή διαφορετικών χρωμάτων ή υφασμάτων.

Αυτό είναι που κάθε νέο ξενοδοχείο πρέπει να αποφύγει και παράλληλα, ως μια φρέσκια επένδυση, να εστιάζει στον ιδιαίτερο χαρακτήρα του που το καθιστά αξιομνημόνευτο και ελκυστικό. Ένα ξενοδοχείο, είτε σχεδιάζεται και χτίζεται από την αρχή, είτε ανακαινίζεται μπορεί να γίνει διαφορετικό. Μπορεί να αποκτήσει την ατμόσφαιρα που θα το κάνει αιώνια εμπειρία, ανάμνηση με σημασία και επιθυμητό προορισμό για επιστροφές.

Τι είναι η ατμόσφαιρα;
Είναι η ποιότητα. Είναι τα όμορφα πράγματα που τα ζεις με όλες τις αισθήσεις σου και αγγίζουν την καρδιά σου. Δεν είναι αντίληψη, αλλά υποσυνείδητο. Γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο να την ορίσεις. Η ατμόσφαιρα βγαίνει, προκύπτει αν θέλετε, από αυτό που νιώθεις αμέσως μόλις πατήσεις στον τόπο.

Ποιος είναι ο επισκέπτης στόχος σε κάθε ξενοδοχείο;
Ποιο είναι σήμερα το μοντέλο του επισκέπτη σε ένα τουριστικό κατάλυμα;

Θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντική τη στόχευση που πρέπει να έχει μια επένδυση. Αυτή άλλωστε προσδιορίζει και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ξενοδοχείου, τον λόγο που ο επισκέπτης θα το θυμάται μετά το ταξίδι του. Συναισθήματα που θα τον συνδέσουν με το ξενοδοχείο και θα το μετατρέψουν σε προορισμό.

Αυτό, ακριβώς, το συναίσθημα πραγματεύονται και προσπαθούν να επιτύχουν οι αρχιτεκτονικές ατμόσφαιρες: Την δημιουργία συνθηκών ικανών να αφυπνίσουν τις αισθήσεις και να ενεργοποιήσουν την μνήμη. Στόχος της διαδικασίας αυτής είναι να μπορέσει ο επισκέπτης να συνδεθεί με τον χώρο και να αλληλεπιδράσει με την εμπειρία που του προσφέρεται μέσω διαφορετικών, πιθανών τρόπων βιωματικής αντιμετώπισης της.

Ως συνέχεια αυτής της ξενοδοχειακής στιγμής, πέρα από τον χώρο του δωματίου, οι υπόλοιποι χώροι του ξενοδοχείου, από την υποδοχή, τους κοινόχρηστους χώρους, μέχρι τους χώρους εστίασης ή περιποίησης, σαν αλυσιδωτή αντίδραση, αποδομούν την εμπειρία. Ως σκηνοθετημένες πορείες, την δομούν ξανά και ορίζουν τον κάθε χώρο με σκοπό να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη στο εσωτερικό.

Ο αρχιτέκτονας σκηνοθετεί τα επαναλαμβανόμενα καρέ μιας ταινίας που ζεί ο κάθε επισκέπτης με τρόπο μοναδικό.

Προκειμένου να είναι εφικτό να επιτευχθεί η επεξεργασία και η μετατόπιση των ορίων, πρέπει να ληφθούν υπόψη όλες οι παράμετροι του υφιστάμενου περιβάλλοντος και να συγκεραστούν με τις απαιτήσεις του ξενοδόχου. Και αυτό συμπληρώνεται από τον εκάστοτε επισκέπτη, τις αισθήσεις του και τις προσωπικές του μνήμες, αφήνοντας του το περιθώριο σύνδεσης με τον συγκεκριμένο χώρο και τόπο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ
Στην προσπάθεια κατανόησης της έννοιας της αρχιτεκτονικής ατμόσφαιρας, θα μπορούσε κανείς να αποφανθεί ότι αποτελεί προσομοίωση “θραυσμάτων” του φυσικού περιβάλλοντος και των συναισθημάτων που προκαλεί. Ο  τόπος δίνει πάντα αφορμές για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Άλλοτε η αρχιτεκτονική προσπαθεί να ενταχθεί σε αυτόν, κι άλλοτε να απαντήσει στα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του.

Η ΡΟΔΟΣ
Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα οικόπεδο στο οποίο χτίζεται αυτή τη στιγμή ένα ξενοδοχείο στη Ρόδο, το οποίο χαρακτηρίζεται από ένα τεκτονικό ρήγμα. Περπατάς και το πέλμα σου βρίσκεται στη γη. Συνεχίζεις και οι αστράγαλοί σου φτάνουν στο επίπεδο της γης. Σύντομα «βυθίζεσαι» στη γη μέχρι τα γόνατα και τελικά, ολόκληρο το σώμα σου χάνεται, για να βγεις λίγο μετά στην επιφάνεια ξανά.

Είναι φυσικό λοιπόν, να φτιαχτεί ένα ξενοδοχείο που μοιάζει να αναδύεται από τα έγκατα της γης και να κρέμεται κυριολεκτικά πάνω από στο χείλος του γκρεμού. Είναι απαραίτητο τα υλικά του να είναι γήινα, για να μιλήσουν στην γλώσσα που καταλαβαίνει ψυχή.

Είναι απαραίτητο η ερμητικά κλειστή και προστατευμένη πλευρά του, να ανοίγεται σε μία θέα που κόβει την ανάσα, ακόμα πιο αναζωογονητική χάρη στο στοιχείο του νερού.

Το φυσικό φως αγγίζει με ευγένεια τα μάτια του ανθρώπου που ανοίγουν το πρωί στο κρεβάτι, σα να αναγεννιέται.

Αυτό το περιβάλλον είναι όμορφο και ταυτόχρονα ακραίο.
Ακριβώς γιατί το ξενοδοχείο δεν είναι home away from home. Αλλά more than a home away from home.

Το ξενοδοχείο είναι ο τόπος που θα προκαλέσει τις αισθήσεις να ζήσουν το απόλυτο.

Η ΜΥΚΟΝΟΣ
Στο παράδειγμα της Μυκόνου βιώνουμε κάτι πολύ διαφορετικό. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που το χρώμα της πόλης ορίζει το σχεδιασμό. Για παράδειγμα, ο ταξιδιώτης που επισκέπτεται τη Μύκονο, θέλει να δει λευκά κυβάκια. Αυτό δεν μπορεί και δεν πρέπει να πειραχθεί. Δε θα ήταν καινοτομία. Καινοτομία, όμως, είναι η λευκή κυβιστική αρχιτεκτονική.

Εδώ η γεωμετρία του κύβου επαναλαμβάνεται, δημιουργώντας μια νέα συγκροτημένη δομή που θυμίζει τη διάταξη και την ποικιλομορφία ενός χωριού, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια σύγχρονη απάντηση στο θέμα της ένταξης στο τοπίο του νησιού.

Ο χώρος αναπτύσσεται σε πολλαπλά επίπεδα που σου προσφέρουν την αίσθηση της ιδιωτικότητα και ταυτόχρονα το εξαγνιστικό λευκό διαστέλει τους χώρους μεγαλώντάς τους.

ΒΩΛΑΞ
Πέρα απο τα ξενοδοχεία στη Ρόδο και τη Μύκονο που μόλις είδαμε, θα μπορούσαμε να κάνουμε μια επιπλέον αναφορά σε μια επιλογή από άλλα έργα του γραφείου μας. Έργα μικρότερης κλίμακας, αλλά με αντίστοιχο τουριστικό ενδιαφέρον, αυτό της τουριστικής κατοικίας.

Μια κατοικία που δεν λειτουργεί σα σπίτι, αλλά σαν ένα κρησφύγετο από τα καθιερωμένα. Όσο λιγότερο χρόνο ζεις σ’ αυτό, τόσο πιο έντονες πρέπει να είναι οι στιγμές. Αυτή είναι η αξία των διακοπών άλλωστε και οι ξενοδόχοι σίγουρα θέλετε από τον πελάτη σας να την ανακαλύψει πρώτα μέσα στο ξενοδοχειακό κατάλυμά σας και κατόπιν σε ό, τι άλλο έχει να προσφέρει ένας τόπος. 

Μέχρι τώρα σας έχω δείξει κάποια παραδείγματα της δουλειάς μας όπου η φύση μας δώρισε την αφορμή για τη δημιουργία ατμόσφαιρας.

Να εξηγήσω πως μόλις είδαμε ένα σπίτι στο Βολάξ της Τήνου, το οποίο αποτελείται βασικά από τρείς χώρους. Οι χώροι μοιάζουν άναρχα τοποθετημένοι στο οικόπεδο, σα να έπεσαν από τον ουρανό, όπως ακριβώς λέει ο μύθος για τους τρεις γιγάντιους βράχους που δεσπόζουν στο οικόπεδο. Οι ντόπιοι στην Τήνο λένε πως αυτοί οι βράχοι ήταν τα όπλα των τιτάνων στην μάχη τους με τους θεούς.  

ΤΡΙΑΝΤΑΡΟΣ
¨Η εδώ στον Τριαντάρο της Τήνου βλέπουμε την εξοχική κατοικία που προέκυψε απο την ανακαινίση της υφιστάμενης αποθήκης.

Υιοθετώντας την αφαιρετική προσέγγιση και επιζητώντας την ελάχιστη παρέμβαση στο τοπίο, η αρχιτεκτονική πρόταση, σύγχρονη αλλά ταυτόχρονα κριτικά παραδοσιακή, αποτελείται από την αρμονική ένταξη/ αιώρηση ενός κύβου από ανεπίχρηστο (αδρό) σκυρόδεμα πάνω στον υφιστάμενο πέτρινο όγκο. Η σύνθεση επαναπροσδιορίζει τη θέση της στο φυσικό ανάγλυφο που φέρει στοιχεία από τον παραδοσιακό περιστερώνα, οδηγώντας το βλέμμα δυναμικά προς το μπλε της θάλασσας και του ουρανού.

Στη δημιουργική διαδικασία της αρχιτεκτονικής πρακτικής, αυτό που συμβαίνει είναι η δημιουργία ενός χώρου στον οποίο, μέσα από συγκεκριμένες αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις, απλά συμβαίνει η ζωή, και εξελίσσεται πολύ πέρα από την προδιάθεση του αρχιτέκτονα.

Εν τέλει, επιχειρούμε να δημιουργήσουμε έναν τόπο μέσα στον τόπο, που με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον του, το αναδεικνύει αλλά παράλληλα το υπερβαίνει και μετατρέπεται αυτό σε σημείο προορισμού.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ

Καλείται, λοιπόν, ο αρχιτέκτονας να αποτελέσει τον διαμεσολαβητή της αισθητικής αντίληψης του χώρου και οφείλει να σέβεται την ανάγκη του επισκέπτη, να βιώσει μια αρχιτεκτονική ταυτότητα τόσο μοναδική όσο και οικεία. Η εμπειρία προσδιορίζεται και διαμορφώνεται από ποικίλες επιλογές: από την διαχείριση του χώρου ως προς τις κινήσεις, την σχέση του μέσα και του έξω, την κατεύθυνση του βλέμματος μέχρι την μετάβαση στις υλικότητες, στις υφές, στις οσμές, στην θερμοκρασία και στον φωτισμό. Οι συνιστώσες αυτές επιτρέπουν στον αρχιτέκτονα να δημιουργήσει την ατμόσφαιρα που επιθυμεί να αποδώσει, αμφισβητώντας τα τυπικά όρια και διατυπώνοντας με νέους όρους την κατοίκηση στο ξενοδοχειακό περιβάλλον.

Μέσω της μνήμης και του επαναπροσδιορισμού πρωταρχικών συναισθημάτων ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός προκαλεί συγκίνηση. Η χωρική εμπειρία αποτελεί μια νέα καταγραφή της μοναδικότητας του χώρου και χαράζεται στον χάρτη του επισκέπτη πραγματώνοντας το προσωπικό του φαντασιακό.

Ο αρχιτέκτονας καλείται να οπτικοποιήσει μικρές και μεγάλες φαντασιώσεις του επισκέπτη. Μερικές φορές ακόμη και να τις δημιουργήσει. Δημιουργούνται δωμάτια και ξενοδοχειακοί χώροι με μεγάλες χωρικές συγκινησεις που κάποιος θα ζητήσει να συνδιαλαγεί με την ένταση ενός πρωτοποριακού χειρισμού του χώρου. Το διάστημα της παραμονής στο ξενοδοχείο έιναι περιορισμένο και αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που το καθιστά τόσο ιδιαίτερο. Ζητούμενο είναι ο χώρος να έχει προσωπικότητα, ιδιαίτερη και μοναδική ατμόσφαιρα που ενεργοποιείται από τον κάθε επισκέπτη.  Αυτό αποτελεί και την επιτυχία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.

Φτάνοντας στο τέλος της ομιλίας μου, θέλω να πω ότι στην ουσία, ο ξενοδόχος αποφασίζει για τα συναισθήματα όλων του των πελατών. Η πρωταρχική εικόνα του ξενοδοχείου διαμορφώνει όλη την ψυχολογία των διακοπών. Σε αυτό το μεγάλο στοίχημα ο αρχιτέκτονας έχει πολλά να προσφέρει. Γι’ αυτό, για να σχεδιάσουμε, μαθαίνουμε το προφίλ των πελατών στους οποίους θα απευθυνθεί ένα ξενοδοχείο ή μία κατοικία και κατόπιν το ερμηνεύουμε σε ένα profiling επιθυμιών και ονείρων.

Αυτά γίνονται σχεδιασμός.