«Ποιο ον στην αρχή στέκεται στα τέσσερα, έπειτα στα δύο και προς το τέλος της ζωής του στα τρία;»
Χρόνος. Παρελθόν, Παρόν, Μέλλον. Άνθρωπος. Πόλη, Σπίτι. Οικείο, ανήκω, ένταξη, αποξένωση, ξένος… Πώς κατοικώ την πόλη και το σπίτι μου; Η διάλεξη, με τίτλο «Μια θεώρηση της πόλης και της θέσης του ηλικιωμένου μέσα σε αυτή», που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 2023, στη σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, από την Μαργαρίτα Χατζημιχαήλ πραγματεύεται την παρουσία των ηλικιωμένων μέσα στην πόλη, τον τρόπο που την βιώνουν, όπως και τον βαθμό που καταφέρνουν να την οικειοποιηθούν, και εν τέλει, να την κατοικήσουν. Το ακόλουθο κείμενο, αποτελεί απόσπασμα της τελευταίας ενότητάς της, όπου το ενδιαφέρον στρέφεται σε μια περίπτωση μελέτης· το Κουκάκι.
-κείμενο από τη δημιουργό
Η καρέκλα και το μαγαζί. Tempo di Bolero, moderato assai
Σε μια περιήγηση στο Κουκάκι, καθώς κανείς διασχίζει τους κεντρικούς άξονες της γειτονιάς, όπου συγκεντρώνονται τα τοπικά καταστήματα, ανάμεσα και κάτω από τις πολυκατοικίες που στεγάζουν τους κατοίκους της, αλλά και μερικές καφετέριες και μπαρ που μη χωρώντας στους πεζοδρόμους της, έχουν ξεφύγει από αυτούς και εντάσσονται στο μωσαϊκό των σχηματιζόμενων όψεων πέριξ των πεζοδρομίων, μπορεί να παρατηρήσει ένα ιδιαίτερο μοτίβο.
Ένα μοτίβο, μια επανάληψη σαν το Bolero του Ravel, που βασίζεται πάνω σε ένα στοιχείο απλό, σχεδόν πρωτόλειο, που όμως εντάσσεται βαθιά στην ζωή μας, καθώς καταμετρά σαν σιωπηλός παρατηρητής την παρουσία του σε πολλές πτυχές της καθημερινότητάς μας· τέτοιο αντικείμενο είναι η καρέκλα.
Και κάπως έτσι, πάνω σε ένα απρόσμενο σημείο, το πεζοδρόμιο, είναι τοποθετημένες πολλές καρέκλες στο Κουκάκι, καρέκλες που δεν δικαιολογούν την ύπαρξή τους ανήκοντας σε κάποια καφετέρια, καθώς βρίσκονται μπροστά από καταστήματα όπως παντοπωλεία, οπωροπωλεία, και άλλου είδους μικρά μαγαζιά με ψιλικά. Σε αυτό το σημείο, ο φανταστικός μας περιηγητής θα κοντοστέκονταν, και θα αναρωτιόταν, ίσως και να παραξενευόταν μπροστά σε αυτό το ιδιάζον θέαμα.
Πώς, και γιατί προέκυψε αυτός ο μάλλον παράταιρος, έστω φαινομενικά, συνδυασμός;
Και, κυριότερα, ποιον εξυπηρετούν αυτές οι καρέκλες;
Καθώς, όμως, θα προσπαθούσε να διαλευκάνει το μυστήριο των καρεκλών αυτών, ο υποθετικός περιπατητής θα παρατηρούσε ότι οι ιδιοκτήτες των εν λόγω καταστημάτων διακατέχονται από ένα κοινό στοιχείο· θα μπορούσαν να ενταχθούν στην τρίτη ηλικία. Και συνεχίζοντας την διερευνητική του ματιά, θα σημείωνε ότι αυτές οι καρέκλες καθόλου άχρηστες ή ανούσιες δεν είναι, καθώς τις περισσότερες ώρες της ημέρας, σφύζουν από ζωή.
Και αυτό, γιατί η ύπαρξή τους ορίζεται από την επιθυμία των ηλικιωμένων ιδιοκτητών τους για κοινωνικότητα. Και κάπως έτσι, οι καρέκλες μετατρέπονται από αντικείμενο σε τόπο· σε τόπο συνδιαλλαγής, συγκέντρωσης και συναναστροφής, με τους όρους και τις συνθήκες αυτού του συγκροτημένου με τον πιο πρωτόλειο τρόπο τόπου να τίθενται από τους ίδιους τους τους χρήστες.
Αποτελούν, έτσι οι καρέκλες τόπο παραγόμενο, ή, μάλλον, επιβαλλόμενο από τις βαθύτερες, ενδόμυχες ανάγκες των δημιουργών του, καθώς η υπόστασή του αιτιολογείται δια μέσω της λειτουργίας του ως εργαλείο που επιδιώκει την εκπλήρωσή τους, συμβάλλοντας, ταυτοχρόνως, στην οικειοποίηση του δημόσιου χώρου από τους ίδιους.
Στοιχεία έργου
Τίτλος Έργου: Μια θεώρηση της πόλης και της θέσης του ηλικιωμένου μέσα σε αυτή
Τύπος Έργου: Ερευνητική εργασία
Φοιτήτρια: Χατζημιχαήλ Μαργαρίτα
Επιβλέπων καθηγητής: Τσιαμπάος Κωνσταντίνος
Ημερομηνία: Ιούνιος 2023
Πανεπιστήμιο: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο – Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
“Which creature has one voice and yet becomes four-footed and two-footed and three-footed?”
Time. Past, Present, Future. Man. City, Home. Intimate, belonging, integration, alienation, stranger… How do I inhabit my city and home? The lecture titled “An examination of the city and the position of the elderly within it”, that was presented June of 2023, at the School of Architecture, National Technical University of Athens, explores the position of the elderly within the city, their lived experiences, and the extent to which they manage to appropriate, and ultimately, inhabit it. The following text is an abstract from its last chapter, in which the attention shifts to a case study; the neighborhood of Koukaki.
-text by the authors
“The chair and the shop. Tempo di Bolero, moderato assai”
During a walk at Koukaki, as one traverses the main axes of the neighborhood where the local shops are concentrated, nestled and beneath the apartment buildings that house its inhabitants, as well as some cafes and bars that, not fitting onto its pedestrian streets, have moved beyond them, and become part of the mosaic of evolving facades around the sidewalks, they could observe a particular pattern.
A pattern, a repetition resembling Ravel’s Bolero, which is based on a simple, almost primal element, but which is deeply embedded in our lives, while, like a silent observer, its present in many aspects of our daily life; such an object is the chair.
And thus, at an unexpected place, the sidewalk, there are many chairs in Koukaki, chairs that do not justify their existence by belonging to a café, as they can be found in front of shops like general stores, fruit stores, and other small convenience shops. At this point, our imaginary traveler would stop and wonder, perhaps even be perplexed by this unique sight.
How and why did this seemingly odd combination arise
And, most importantly, who are these chairs for?
However, as they would try to solve the mystery of these chairs, the hypothetical walker would notice that the owners of the said stores share a common element; they could be categorized as elderly. And continuing their investigative gaze, our observer would note that these chairs are not useless or insignificant, as they are bustling with life most hours of the day. And this is because their existence is defined by the elderly owners’ desire for sociability.
Thus, chairs transform from an object to a place; a place of reconciliation, gathering, and socialization, with the terms and conditions of this rudimentarily established place, being set by its very users. In this way, the chairs constitute a place produced, or rather imposed, by the deeper, inner needs of its creators, as its essence is justified through its function as a tool aiming at their fulfillment, contributing, simultaneously, to the appropriation of public space by them.
Facts & Credits
Project Title: An examination of the city and the position of the elderly within it
Project Type: Research Thesis
Student: Chatzimichail Margarita
Supervisor: Tsiambaos Konstantinos
Date: June 2023
University: National Technical University of Athens – School of Architecture
READ ALSO: Architects Talk 2023, «The Future of Architecture»: γοητευτικά αναπάντεχη, επιμελώς εύθραυστη και αναπόφευκτα συναρπαστική η αρχιτεκτονική του μέλλοντος