ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥ ΓΣΠ / AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ / ΚΙΖΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ / 1ο ΒΡΑΒΕΙΟ

1. Διαπιστώσεις
Στο Πρόγραμμα του Διαγωνισμού οι έννοιες πλατείας και πάρκου εναλλάσσονται , περιγράφοντας έργο πολλαπλών χρήσεων, μικτού ύφους.
Η σχετικά μικρή έκταση του ΓΣΠ, επτάμισυ φορές μικρότερη από το Παρισινό Parc André Citroën και εικοσιμία από το Αθηναϊκό Πεδίο του Άρεως , καλείται να απορροφήσει την κοσμοσυρροή μιας αστικής πλατείας, την αναψυχή ενός πάρκου, την ψυχαγωγία και το εμπόριο ενός κτιριακού συνόλου.

2. Σκεπτικό της Πρότασης
Πρωτεύων στόχος είναι η αλλαγή του τοπίου: ένας πνεύμονας αναπτυγμένος σε εδαφικό ανάγλυφο, με ισχυρό χαρακτήρα, κυρίαρχη τη φύση και διακριτικό το ανθρωπογενές περιβάλλον, μια νέα εμπειρία αυτόνομου δημόσιου χώρου.
Το πρώην ΓΣΠ βρίσκεται πάνω στον σημαντικώτερο άξονα της σύγχρονης Λευκωσίας. Το πάρκο/πλατεία πρέπει να ενταχθεί δυναμικά σ’αυτόν, να μη παραμείνει ένας παράπλευρος χώρος. Η συνθετική δομή της πρότασης γεννιέται από την παράκαμψη αυτού του άξονα, θέτοντας τρείς βασικούς στόχους:
• Εσωστρεφής πράσινος πνεύμονας, μονωμένος από την πόλη και την κυκλοφορία.
• Ανοιχτό αμφιθέατρο αστικών συγκεντρώσεων, όπως συνέβαινε παλιά στο ΓΣΠ.
• Εμπορική υποστήριξη της επιχειρηματικής βιωσιμότητας του έργου.
Η ιδέα της παράκαμψης φιλοδοξεί να εξυπηρετήσει τους τρεις στόχους με μία μόνον χειρονομία: με την πτύχωση του γηπέδου σε ανάγλυφο, βυθίζοντας το έδαφος στο μέσον και υψώνοντας τα άκρα του. Τα “ανασηκώματα” των άκρων διαμορφώνουν νέα αστικά μέτωπα και προσφέρουν προσβάσεις από το πάρκο/πλατεία στο φουαγιέ του θεάτρου. Η βεράντα του τελευταίου συμπληρώνει τον αμφιθεατρικό δημόσιο χώρο, μεταλλάσσοντας το θέατρο σε θεατή του πάρκου.
Δύο σχισμές στο έδαφος παράγουν εμπορικά μέτωπα κατά μήκος της παράκαμψης, ενώ μια μακρά πέργκολα κατά μήκος της οδού Ευαγόρου επιστέφει εμπορικές χρήσεις, με ένα υδάτινο φίλτρο ανάμεσα στο πέρασμα του δρόμου και τον περίπατο του πάρκου, Η “νεροκουρτίνα” αυτή χύνεται σε ρυάκι στην πλευρά του αμφιθεάτρου, βελτιώνοντας το μικροκλίμα του.

3. Η Αρχιτεκτονική Επεξεργασία της Πρότασης επιδίωξε:

3.1 Στο νότιο αστικό μέτωπο:
• Ένταση του άξονα της οδού Ευαγόρου με την μακρά πέργκολα/στέγαστρο.
• Στεγασμένη πορεία στη βροχή, με κατάλληλη πτύχωση των ελασμάτων της πέργκολας, ώστε να παροχετεύουν τα νερά, μέσω καθέτων συλλεκτήρων, στο ρυάκι του “κοίλου”.
• Συνεχή θέαση του πάρκου/πλατείας από το πεζοδρόμιο, άλλοτε απρόσκοπτη, άλλοτε μέσα από φίλτρα: διάφανα καταστήματα, νεροκουρτίνα.
• Κλιμακωτή κατάβαση στους δημόσιους χώρους του πρώτου υπογείου, συνεπίπεδους με την «ορχήστρα» του υπαίθριου αμφιθεάτρου.
• Σκηνικό φόντο για το αμφιθέατρο και την πλατεία, με τα καφέ και την κίνηση του δρόμου ψηλά, το βιβλιοπωλείο και τις γκαλερί χαμηλά.
• «Προσκήνιο», «βάθος σκηνής» και «παρασκήνια» στους ημιυπαίθριους χώρους της βορεινής πλευράς.
• Στο «κοίλο» του αμφιθεάτρου, δροσερές πλαγιές δίπλα στους μικρούς καταρράχτες και τη νεροκουρτίνα.

3.2 Στα «μαγνητικά πεδία» προς το αστικό επίκεντρο:
• Καφετέριες και εστιατόρια εκατέρωθεν των δύο προσβάσεων, σαν πυκνωτές κοινωνικής συνάθροισης και αναψυχής.
• Aπόληξη της πλατείας στον τρίτο πόλο αναψυχής, την καφετέρια του Θεάτρου, με τοπόσημο αναφοράς στο ΓΣΠ το παλιό ρολόι.
• Skylights υπογείου, με συμμετοχή στο νυχτερινό φωτισμό – “πρόσκληση” πορείας στην πλατεία.

3.3 Στις δημόσιες χρήσεις του πρώτου υπογείου:
• Διατάξεις χώρων που να προσφέρονται για εναλλακτικές διαρρυθμίσεις.
• Υποστήριξη συνεδρίων και πολλαπλών κοινωνικών εκδηλώσεων 150 ατόμων.

3.4 Στη στάθμευση των αυτοκινήτων:
• Προσβάσεις τεσσάρων λωρίδων για τη διακίνηση 1.700 αυτοκινήτων, για να αποφευχθεί συμφόρηση στο κυκλοφοριακό της πόλης.
• Φιλική διαμόρφωση όψεων του Mεσογειακού Λόφου με αναρριχητικά φυτά στην ανατολική πρόσβαση.
• Ήπια σχέση και άνοιγμα οπτικής επαφής προς τη σκάλα εισόδου του Θεάτρου στη δυτική πρόσβαση.

4. Η Επιλογή της Χλωρίδας και ο Κύκλος των Εποχών
Ο σχεδιασμός των φυτεύσεων αξιοποίησε τα μορφολογικά και φυτολογικά στοιχεία του κυπριακού τοπίου, σε εναλλασσόμενες χρωματικές ενότητες, ώστε να τονίζονται οι εποχικές διαφοροποιήσεις. Διακρίνονται διαφορετικές ποιότητες στις τρείς ενότητες: Mεσογειακός Λόφος ανατολικά, Άλσος φυλλοβόλλων στη δυτική κλιτύ και Πευκώνας στο υπαίθριο αμφιθέατρο.
Στο χώμα αναπτύσσεται αγριάδα και την άνοιξη ανθίζουν αγρολούλουδα. Στα δώματα των κτιρίων της οδού Ευαγόρου φυτεύονται φυλλοβόλες γλυσίνες , που απλώνονται σ’όλη την πέργκολα. Την άνοιξη γεμίζουν από τσαμπιά με μωβ άνθη , ενώ το καλοκαίρι αναπτύσσουν πλούσιο φύλλωμα· οι μεγάλοι κυπριακοί φύκοι του πεζοδρομίου συναπαρτίζουν με τις γλυσίνες την “αλέα” του νότιου μετώπου. Στα υπόλοιπα πεζοδρόμια άκαρπες συκαμινιές προσφέρουν σκιά τους καλοκαιρινούς μήνες.Τα προτεινόμενα είδη έχουν μικρές ανάγκες άρδευσης και συντήρησης.

5. Βιοκλιματικός Σχεδιασμός / Αειφορία
Η εξέταση των κλιματικών στοιχείων της Λευκωσίας υποδεικνύει ως πρωταρχική την αντιμετώπιση του θέρους . Η καταλληλότερη τεχνική παθητικού δροσισμού είναι ο φυσικός αερισμός και συμπληρωματικά ο άμεσος εξατμιστικός δροσισμός, ώστε να διευρυνθεί η περιοχή θερμικής άνεσης. Για θερμοκρασίες υψηλές και σχετική υγρασία μειωμένη τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει η νεροκουρτίνα .
Οι χώροι στάσης και οι διάδρομοι κυκλοφορίας σκιάζονται με φυτεύσεις και με την πέργκολα/στέγαστρο. Κατά το ροδόγραμμα ανέμων το θέρος επικρατούν δυτικοί έως νοτιοδυτικοί άνεμοι. Η τοποθέτηση των κτιριακών όγκων και της υψηλής φύτευσης προνοήθηκε έτσι ώστε να ευνοεί την πνοή αυτών των ευεργετικών ανέμων. Η πέργκολα ηλιοπροστατεύει τα καταστήματα της οδού Ευαγόρου. Η επαρκής φυτοκάλυψη των υπόλοιπων καταστημάτων προσδίδει θετική ενεργειακή ανταπόκριση.

6. Ηλεκτρομηχανολογικά / Ενεργειακός σχεδιασμός
Η ανταπόκριση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στις κλιματικές συνθήκες επικουρείται από τον ενεργειακό σχεδιασμό των εγκαταστάσεων . Αντλίες θερμότητας γεωθερμίας για τον κλιματισμό των χώρων κύριας χρήσης , ανάκτηση θερμότητας από τον απορριπτόμενο αέρα, επαναχρησιμοποίηση των ¨γκρίζων¨ νερών και σύγχρονο λογισμικό βελτιστοποίησης της λειτουργίας των εγκαταστάσεων συνοψίζουν τις κύριες επιλογές της μελέτης. Οι λοιπές εγκαταστάσεις ικανοποιούν τις σύγχρονες απαιτήσεις για πλατείες, εμπορικά κέντρα και υπόγειους χώρους στάθμευσης .

7. Ο Φέρων Οργανισμός
Η ελαχιστοποίηση του στατικού ύψους του φορέα μειώνει το βάθος εκσκαφής, την επικινδυνότητα του σκάμματος, την άνωση των υπογείων υδάτων και τη δαπάνη.
Ο αποδοτικότερος συνδυασμός κόστους και ταχύτητας κατασκευής είναι η σκυροδέτηση πλακών πάχους 30 cm χωρίς δοκούς, με ειδικούς αντιδιατμητικούς οπλισμούς στις κεφαλές των στύλων. Η εξοικονόμηση χώρων στάθμευσης υπαγορεύει σύμμικτα υποστυλώματα 40×40-60 cm, με χαλύβδινη διατομή εγκιβωτισμένη στο σκυρόδεμα, σε κάνναβο 7.5×7.5 m . Στην οροφή πρώτου υπογείου, λόγω σημαντικών φορτίων χώματος, ο φορέας έχει μεγαλύτερο πάχος, με διάταξη δοκών προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις της ανωδομής. Οι προσβάσεις στο γκαράζ αντιμετωπίζονται με ειδικές κατασκευές προβόλων. Το μέτωπο της οδού Ευαγόρου με την πέργκολα/στέγαστρο είναι μεταλλικής κατακευής με σύμμικτα στοιχεία.
Η ασφάλεια των πέριξ κτιρίων, η οικονομία και η ταχύτητα υπαγορεύουν την εφαρμογή της μεθόδου top down, στην οποία η ίδια η κατασκευή του κτιρίου αποτελεί και την εσωτερική αντιστήριξη . Προηγείται το περιμετρικό πασσαλόφραγμα και οι εσωτερικοί μεταλλικοί στύλοι – πάσσαλοι και σκυροδετούνται πλάκες επί εδάφους, σταδιακά από πάνω προς τα κάτω .
READ ALSO: ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥ ΓΣΠ / ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ / ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ