GREAT 2013
Την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου αναμένουμε τα αποτελέσματα του πρώτου GREAT 2013, ή αλλιώς Greek Architectural Talent, ενός αρχιτεκτονικού “διαγωνισμού” διπλωματικών και μεταπτυχιακών εργασιών από ελληνικές σχολές αρχιτεκτονικής αλλά και Ελλήνων φοιτητών από πανεπιστήμια του εξωτερικού. H πρωτοβουλία αυτή θα ολοκληρωθεί με μια έκθεση αποκλειστικά με μακέτες και θέμα “Τα πρώτα τους κτίρια”. Η όλη ιδέα βασίστηκε σε μια πρώτη πρόταση του αρχιτέκτονα Ανδρέα Κούρκουλα και υλοποιήθηκε χάρη στη συνεργασία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και της ΑΓΕΤ Ηρακλής, μέλος του Ομίλου Lafarge, αλλά κυρίως χάρη στη δυναμική παρουσία και στην προσεκτική επιμέλεια του αρχιτέκτονα Μέμου Φιλιππίδη.
502 συμμετοχές από συνολικά 42 σχολές στην Ελλάδα και το εξωτερικό κλήθηκε να αξιολογήσει η διεθνής και καταξιωμένη αρχιτεκτονική επιτροπή που αποτελείται από το Νίκο Κτενά, τον Πορτογάλο Manuel Aires Mateus και τους Ισπανούς SelgasCano Arquitectos. Μια επιτροπή που έχει σαν σημείο αναφοράς τη “μεσογειακότητά” της αλλά διακρίνεται από πολύ διαφορετικές αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις. Το ανεπίχρηστο σκυρόδεμα και η ορθοκανονική αυστηρότητα του Νίκου Κτενά αντιπαρατίθεται στον εκτυφλωτικό λευκό μινιμαλισμό των Aires Mateus μπλέκοντας με τις υφές και τις χρωματικές παλέτες σύγχρονων συνθετικών υλικών στο έργο των SelgasCano. Οι διαλέξεις των προσκεκλημένων αρχιτεκτόνων, του Manuel Aires Mateus και του José Selgas, που έλαβαν χώρα πριν λίγες μέρες στην αίθουσα Banquet του Μεγάρου Μουσικής, επισήμαναν αυτό ακριβώς το έντονα διαφορετικό αρχιτεκτονικό λεξιλόγιό τους και ενίσχυσαν τον δημιουργικό πλουραλισμό της διοργάνωσης.
MANUEL AIRES MATEUS
Το γηροκομείο στο Alcácer do Sal, στο μικρό ιστορικό μεσαιωνικό οικισμό στα νοτιοανατολικά της Λισσαβόνας, έργο του Manuel και του Francisco Aires Mateus βρίσκεται ανάμεσα στους 5 φιναλίστ για τα φετινά βραβεία αρχιτεκτονικής Mies van der Rohe 2013. Δεν είναι η πρώτη φορά. Η αρχή έγινε το 2007 με το Κέντρο Τεχνών στη Sines, στη νοτιοδυτική ακτή της Πορτογαλίας: ένα γεωμετρικά καθαρό στερεό επενδεδυμένο με τοπική πέτρα στο χρώμα της ώχρας. Το 2001 και το 2009 αντίστοιχα, οι αρχιτέκτονες ήταν shortlisted με την Φοιτητική Εστία στην Πανεπιστημιούπολη της Coimbra στην κεντρική Πορτογαλία και με το Μουσείο Φάρου της Santa Marta στο Cascais, έναν από τους πιο κοσμοπολίτικους προορισμούς κοντά στη Λισσαβόνα, που σχεδιάζεται σαν μια γραμμική «ασυνεχής» λευκή μονοκονδυλιά και προοικονομεί το πρόσφατο γηροκομείο τους. Αν πάντως τους απονεμηθεί το βραβείο, οι Aires Mateus Arquitectos φαντάζουν άξιοι συνεχιστές του David Chipperfield αλλά και των Snøhetta, που με το Νέο Μουσείο στο Βερολίνο αλλά και την Όπερα-Λυρική Σκηνή στο Όσλο, το 2011 και το 2009 αντίστοιχα, εγκαθίδρυσαν μια πιο “προσγειωμένη” και λιτή αρχιτεκτονική, απαλλαγμένη από εικονοπλαστικές φιοριτούρες και αποδομημένες οπτικές ψευδαισθήσεις. Το γηροκομείο είναι σίγουρα ένα από τα καλύτερα έργα τους. “Δεν είναι ένας συμβατικός οίκος ευγηρίας. Είναι η δική μας οπτική, ένας χώρος βιώσιμος, λειτουργικός και ευφάνταστος, ένας τόπος που σέβεται πρώτα απ` όλα τον άνθρωπο που θα έρθει να τον κατοικήσει.”
Το επίμηκες ολόλευκο κτίριο, μια ελικοειδής γλυπτική ραχοκοκαλιά που ακολουθεί την ανάγλυφη τοπιογραφία του Alcácer do Sal οικειοποιείται μια μοντέρνα αρχιτεκτονική που σέβεται το φως και τον αέρα του μεσογειακού τοπίου. Ο Manuel Aires Mateus δεν πιστεύει πως υπάρχει μία και μοναδική “μεσογειακή” αρχιτεκτονική ταυτότητα, εντούτοις ισχυρίζεται πως ο κοινός παρανομαστής που διέπει την αρχιτεκτονική πρακτική σίγουρα παράγεται μέσα από τον τόπο. “Τα κοινά ερεθίσματα: ο ήλιος, το φως και η σκιά, το απέραντο της θάλασσας και τα γήινα χρώματα είναι λογικό να επηρεάζουν την αρχιτεκτονική σύνθεση”. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική στην Πορτογαλία βέβαια συνοψίζεται απλώς και μόνο στο όνομα του Álvaro Siza. “Ο ποιητικός λευκός μοντερνισμός του Álvaro Siza με έχει σαφώς επηρεάσει. Είναι φανερό. Έχει διαμορφώσει ολόκληρη την σύγχρονη πορτογαλική αρχιτεκτονική. Οι επιρροές μου βέβαια ξεκινούν από τον Andrea Palladio και φτάνουν στον Peter Zumthor, με τον οποίο διδάσκουμε στην ίδια Σχολή, στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Μεντρίτσιο της Ελβετίας.”
Με πατέρα αρχιτέκτονα και μητέρα ζωγράφο, οι καλλιτεχνικές επιρροές μιλούν μέσα από την έντονη γλυπτική αφαίρεση: εκθαμβωτικό λευκό, απλοί αναγνωρίσιμοι αρχετυπικοί όγκοι, συμπαγείς μορφές, κομψά ανοίγματα. Μια αίσθηση ηρεμίας και εσωστρέφειας χρωματίζει την αρχιτεκτονική του σύνθεση. Σμιλεύει συμπυκνωμένη μάζα παράγοντας κτίρια-γλυπτά. Δημιουργεί ζωτικούς χώρους. Η αρχιτεκτονική του φανερώνεται θεατρικά σκηνοθετημένη: αφαιρετική, δίνοντας την δέουσα σημασία στη λεπτομέρεια και τον μοναδικά σχεδιασμένο φωτισμό. “Βλέπω την αρχιτεκτονική σαν μια μορφή τέχνης. Είναι μια τέχνη όπως όλες οι άλλες τέχνες, πιο προσωπική, μια τέχνη που θέτει ερωτήματα, μια δημιουργική τέχνη του τρόπου σκέψης της ανθρωπότητας. Έχω μιλήσει πολλές φορές για την σχέση αρχιτεκτονικής και τέχνης. Τις επόμενες μέρες είμαι καλεσμένος στο Μουσείο Αρχαίας Τέχνης στη Λισσαβώνα για να μιλήσω γι` αυτό το θέμα.”
Η αρχιτεκτονική των Aires Mateus συγχωνεύει τον μοντερνισμό με την τοπική αρχιτεκτονική, χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά και γήινα χρώματα που αναδύονται από το περιβάλλον. Τα περισσότερα κτίριά τους είναι απλώς σοβατισμένα ολόλευκα. Σποραδικά χρησιμοποιούν βασαλτικά πετρώματα, όπως στο Ερευνητικό Κέντρο στο Furnas ή και τοπική ηφαιστειακή πέτρα όπως στο Κέντρο Τεχνών στη Sines. Πέρυσι πειραματίστηκαν με μέταλλα τύπου corten δημιουργώντας το Radix, μια εικαστική εγκατάσταση στην Μπιενάλε της Βενετίας 2012, ενώ το 2010 εξέπληξαν με τα εξοχικά καταλύματα Areia βάζοντας άμμο στο δάπεδο της κουζίνας και του καθιστικού και στην ουσία φέρνοντας τη “φύση” στο εσωτερικό. Τα τελευταία τους πρότζεκτς πειραματίζονται με το ανεπίχρηστο σκυρόδεμα, αλλά πουθενά δεν υπάρχει η έννοια του χρώματος, κάτι άλλο πέρα του λευκού. “Όχι, δεν χρησιμοποιούμε χρώματα στην αρχιτεκτονική μας. Το λευκό αντιπροσωπεύει για εμάς το χρώμα. Ο άσπρος σοβάς είναι ένα πολύ κοινό υλικό. Υλικό που μας επιτρέπει από τη μια την οικονομία της κατασκευής και από την άλλη είναι αρεστό στον περισσότερο κόσμο. Ο λευκός σοβάς είναι οικείος. Δεν προβληματίζει τους μη αρχιτέκτονες και είναι πολύ προσφιλής στην Πορτογαλία.”
Πολλά από τα κτίριά τους διακρίνονται από μια ενδιαφέρουσα “εσωτερική τοπιογραφία”. Τα περισσότερα έργα τους περιστρέφονται γύρω από μια εσωτερική αυλή παίζοντας με την έννοια του κενού και την κρυμμένη πραγματικότητα. Οι εντυπωσιακές τομές και η μεθοδευμένη διείσδυση του φωτός δημιουργούν μαγικούς χώρους. Χώρους μέσα στους οποίους κινείσαι και ζεις. Ο Manuel Aires Mateus επιμένει συνειδητά σε μια «ιδρυματική» λευκότητα. Δεν επεμβαίνει καθόλου στο εσωτερικό, είτε πρόκειται για κατοικία, είτε για σχολείο, είτε για γηροκομείο. Πεποίθησή του είναι πως «η κίνηση και η ζωή των ίδιων των χρηστών θα μεταλλάξει τον «αδρανή τόπο», τα ενδιαφέροντα και οι επιθυμίες των κατοίκων θα εμπλουτίσουν τον «κενό» χώρο και θα τον μετατρέψουν σε ολοζώντανο περιβάλλον». Ο χρόνος θα δείξει.
JOSE SELGAS
Σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος κινούνται οι SelgasCano. “So long as I have questions to which there are no answers, I shall go on writing”. Η φράση της Βραζιλιάνας συγγραφέα Clarice Lispector συνοψίζει την δική τους θεώρηση για την αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική είναι για αυτούς μια διαρκής αναζήτηση: μια αναζήτηση σχέσεων, αναλογιών, υφών. Μια αέναη αναζήτηση εμπειριών. Ένα απολαυστικό ταξίδι χωρίς ακριβή προορισμό.
Με έδρα τη Μαδρίτη, ο José Selgas Rubio και η Lucia Cano Pintos, μας συστήθηκαν με το ίδιο το γραφείο τους, ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό στούντιο που βυθίζεται κυριολεκτικά μέσα στο δάσος. Ένα έργο που εξέπληξε χάρη στη δημιουργική του απλότητα: ανεπίχρηστο λαχανί σκυρόδεμα, κίτρινο βαμμένο ξύλινο πάτωμα κατά το ήμισυ, fiberglass αντί για κλασικό υαλοστάσιο. Ένας εναλλασσόμενος καμβάς που φιλοξενεί τα φύλλα του παρακείμενου δάσους. Ένα έργο που προοικονομεί μία από τις πιο ελπιδοφόρες και πρωτοποριακές αρχιτεκτονικές ομάδες. Φέτος με το Εργοστάσιο Νεότητας στη Μέριδα της Εστρεμαδούρα, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα τους, είναι υποψήφιοι για την ειδική διάκριση του Emerging Architect στα φετινά βραβεία αρχιτεκτονικής Mies van der Rohe 2013. Μια αρχιτεκτονική σύνθεση που αποτίνει φόρο τιμής στον μαγικό σουρεαλισμό του Χουάν Μιρό και εμπνέεται από την «Εμμονή της Μνήμης» και τα ρευστά ρολόγια του Σαλβαντόρ Νταλί χρησιμοποιώντας ένα πνευματώδες και διασκεδαστικό εικαστικό λεξιλόγιο.
Οι SelgasCano πειραματίζονται με “νέα” υλικά: πλέξιγκλας, φάιμπεργκλας, πολυέστερ, πολυκαρβονικά και ακρυλικά δημιουργώντας μια αρχιτεκτονική που στέκεται στη λεπτομέρεια και συνθέτει με γνώμονα τις ιδιότητες, τις υφές και την οικονομία των σχετικά νέων αυτών υλικών. Δεν είναι η high-tech αισθητική αυτή που γοητεύει τον José Selgas. Αυτό είναι κάτι παραπάνω από ξεκάθαρο. Το αντίθετο μάλιστα. Μιλά με πάθος για την αμεσότητα και τη νεωτερικότητά τους ποντάροντας στην πλαστικότητά τους. Μέσα από αυτά προσπαθεί να δημιουργήσει το δικό του αρχιτεκτονικό αποτύπωμα, να μιλήσει με σύγχρονες λέξεις για «παραδοσιακές» τεχνοτροπίες, να εντάξει νέα γλυπτικά εργαλεία στο αρχιτεκτονικό του λεξιλόγιο εμπνεόμενος από την γλυπτική ρευστότητα του latex, του fiberglass και των ακρυλικών υλικών των έργων της Eva Hesse. Με μότο του «Let the human errors», ο José Selgas πιστεύει στον ανθρώπινο παράγοντα και στα πιθανά «λάθη» που προκύπτουν κατά τη διάρκεια των πειραματισμών. Έλκεται από την ζωντάνια της «χειροτεχνίας», χωρίς να νοιάζεται για την «ακρίβεια» της κατασκευής. Πειραματίζεται, ερευνά και χάνεται στη μαγεία των υλικών. Η ομορφιά των έργων του βρίσκεται ακριβώς σ’ αυτές τις «ατέλειες του χειροποίητου».
Με πηγαίο χιούμορ και άνετο λαχανί outfit, ο José Selgas αποδείχθηκε δεινός ρήτορας κατά τη διάρκεια μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικές διαλέξεις των τελευταίων χρόνων. Τόλμησε να μιλήσει για χρώματα και να σχεδιάσει ιριδισμούς μέσα από έναν κατακλυσμό ασπρόμαυρων παλιών φωτογραφιών υπό τους ηλεκτρονικούς ήχους του Nicolas Jaar και τις αστείες διασκευές του Volare. Το Silicon House, μια κατοικία ιδιότυπης καμπύλης κάτοψης σ’ ένα προάστιο στη Μαδρίτη επιστρατεύει μια πορτοκαλί στέψη, βάφει σε κίτρινους τόνους τα υπαίθρια σκαλοπάτια της και αγκαλιάζει τις μπλε-μωβ αποχρώσεις. Σε άλλα τους έργα, το μπλε παιχνιδίζει με το πράσινο ενώ το κίτρινο βγάζει τη γλώσσα στο κόκκινο. Ένας ολόκληρος καμβάς προσεκτικά βαλμένων πινελιών, ένα συνονθύλευμα χρωματικών τόνων εναντιώνεται στην συνήθη εμμονή των αρχιτεκτόνων για ολόλευκα κτίρια και γήινες αποχρώσεις.
Το Αμφιθέατρο και Θεατρικό Κέντρο «El B» που βρίσκεται στην Καρθαγένη της Ισπανίας και ολοκληρώθηκε το 2011 ενσαρκώνει τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής των SelgasCano. Αέρινες ημιδιάφανες αίθουσες ακροάσεων, πορτοκαλί μεταλλικά ασύμμετρα επιμήκη καθίσματα, διακριτικές ντελικάτες κλίμακες, λαμπερές φωσφορίζουσες όψεις, δυναμικές παρουσίες έντονων χρωμάτων τοποθετημένων με ζωγραφική ακρίβεια, ωκεάνιες διαθλάσεις ακρυλικών χωροδικτυωμάτων. Η αρχιτεκτονική των SelgasCano εντυπωσιάζει. Οι κατόψεις τους παράγονται από το ίδιο το περιβάλλον. Η γραμμή στο χαρτί καμπυλώνει για να αποφύγει ένα δέντρο και διαστέλλεται για να αγγίξει το νερό. Η αρχιτεκτονική τους διαφέρει. Πλουσιοπάροχα λιτή. Μονοδιάστατα πολύχρωμη. Και κυρίως τολμά. Ζει απολύτως στο σήμερα. Διαυγής, φωτεινή και ανάλαφρη. Μια αρχιτεκτονική που καταφέρνει να εμπνέει. Πράγμα σπάνιο.
Μπορείτε επίσης να διαβάσετε:
 Iwan Baan.jpg)
ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ «EL B» (C) IWAN BAAN / SC Iwan Baan.jpg)
ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ «EL B» (C) IWAN BAAN / SC Juan de Dios Sáez Juliá.jpg)
ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ «EL B» (C) JUAN DE DIOS SÁEZ JULIÁ / SC Pablo Zuloaga.jpg)
SILICON HOUSE (C) PABLO ZULOAGA / SC Pablo Zuloaga.jpg)
SILICON HOUSE (C) PABLO ZULOAGA / SC Roland Halbe.jpg)
ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΟ BADAJOZ (C) ROLAND HALBE / SC Iwan Baan.jpg)
ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΝΕΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΣΤΡΕΜΑΔΟΥΡΑ (C) IWAN BAAN / SC Iwan Baan.jpg)
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΩΝ SELGASCANO (C) IWAN BAAN / SC
ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗ VILA NOVA DA BARQUINHA (C) FG+SG / AM João Morgado.jpg)
ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΟ SANTO TIRSO (C) JOÃO MORGADO / AM
ΟΙΚΙΑ ΣΤΗ LEIRIA (C) FG+SG / AM MARCO ARROIOLOS.jpg)
ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΑΡΟΥ ΤΗΣ SANTA MARTA ΣΤΟ CASCAIS (C) MARCO ARROIOLOS / AM Daniel Malhão.jpg)
ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗ SINES (C) FG+SG / AM
ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ ΣΤΟ ALCÁCER DO SAL (C) FG+SG / AM
JOSÉ SELGAS + LUCIA CANO
MANUEL AIRES MATEUSREAD ALSO: BVLGARI PAVILION by NANA