Βραβείο Αρχιτεκτονικής ΕΙΑ 2022 _ Εξοχικός κήπος με δωμάτιο στην Κέα | Αλέξανδρος Φωτάκης & Nicoletta Caputo

Ένας κήπος που σχεδιάζεται ως κατοικία με ταβάνι τον ουρανό, ένα δωμάτιο λιτής διαβίωσης στην ύπαιθρο που φυλάει τις μνήμες του «σταυλιού», μια νέα κατασκευαστική ηθική επιτόπιας συνεργατικής σύλληψης και κοινής νοημοσύνης αρχιτέκτονα και μάστορα: οι αρχιτέκτονες Αλέξανδρος Φωτάκης και Nicoletta Caputo σχεδίασαν και υλοποίησαν έναν ‘εξοχικό κήπο με δωμάτιο’ σε μια από τις κεντρικές κοιλάδες της Τζιάς, στα όρια ενός δάσους από βελανιδιές, εμπλουτίζοντας το αρχιτεκτονικό ιδίωμα και τον κατασκευαστικό πολιτισμό του τόπου με σύγχρονα στοιχεία και πρακτικές.

Το έργο ‘Εξοχικός κήπος με δωμάτιο στην Κέα’ απέσπασε το ‘Βραβείο Αρχιτεκτονικής ΕΙΑ 2022’ στον διαγωνισμό του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ).

-κείμενο από τον αρχιτέκτονα

Ο ΚΗΠΟΣ

Ο κήπος βρίσκεται σε μια από τις κεντρικές κοιλάδες του νησιού, στα όρια ενός αραιού δάσους βελανιδιάς. Επωφελείται από μια ιδανική θέση με νοτιοδυτικό προσανατολισμό και θέα προς το κεντρικό ανάγλυφο του. 

Χαρακτηρίζεται από το αμφιθεατρικό του σχήμα, και τη συστηματική χρήση από «όχτες», μία σειρά από λίθινους αναβαθμούς που αλλού απλά επισκευάζονται όπου χρειάζεται και αλλού επαναπροσδιορίζονται τελείως χρησιμοποιώντας τα υλικά που ήδη υπάρχουν διάσπαρτα, συνεχίζοντας μια πρακτική αιώνων οργανώνοντας το τοπίο. Μικροί χώροι ανάπαυσης, ξέφωτά, σκαλοπάτια, περάσματα και μερικά νέα ενδημικά οπωροφόρα δέντρα βρίσκουν την θέση τους κατά την διάρκεια της κατασκευής.

Έτσι με ελάχιστες παρεμβάσεις, οι χωρικές ποιότητες και οι κινήσεις του κήπου οργανώνονται ως μια μεγάλη υπαίθρια οικία.

Μια νέα διαδρομή που ξεκινά από την είσοδο του κήπου, διασχίζει ένα μικρό δωμάτιο και καταλήγει στο ψηλότερο σημείο του. Ακολουθεί τα ίχνη που σχημάτισαν το νερό και τα ζώα στο παρελθόν και προσπαθεί περισσότερο να δώσει κατευθύνσεις, με την χρήση σημειακών αρχιτεκτονικών στοιχείων και δένδρων, παρά να στρώσει μια συνεχή επιφάνεια.

ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ

Το δωμάτιο κρατά το αποτύπωμα του προϋπάρχοντος «σταυλιού» και την σχέση του με το τοπίο.

Δρα ως διάλειμμα στην συνέχεια των αναβαθμών, ορίζοντας δύο νέους εξωτερικούς χώρους με διαφορετικές χωρικές ποιότητες, σχέσεις με το τοπίο, προσανατολισμούς και σκιάσεις από τις βελανιδιές.

Ο νέος όγκος οργανώνεται, προτείνοντας λύσεις για τις βασικές ανάγκες στέγασης μιας οικογένειας για μια λιτή διαβίωση στην ύπαιθρο στο πλαίσιο των διακοπών της. Ένα υπερυψωμένο κρεβάτι που φιλοξενεί τους αποθηκευτικούς χώρους. Ένας νεροχύτης (υλικό κατεδάφισης) που μοιράζεται το χώρο με ένα παράθυρο επιβάλλοντας τις διαστάσεις του. Μία εστία-πάγκος κουζίνας που οργανώνει γύρω της τις επιμέρους χρήσεις του δωματίου. Τέλος, ένα ανοιγόμενο λουτρό-ντουλάπα στο ‘κουτούντο’ -τον εξωτερικό διαμπερή χώρο ανάμεσα στην οικία και την επόμενη αναβαθμίδα- που ξυπνά μνήμες του «μέρους» στον κήπο. Το δωμάτιο, όντας χτισμένο με νέα πέτρα δένει σταδιακά με την επαναχρησιμοποιημένη πέτρα από τον παλιό στάβλο που χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή των νέων αναβαθμών.

Η αρχιτεκτονική του έκφραση χρησιμοποιεί ως βάση την τοπική γλώσσα εμπλουτίζοντας την με σύγχρονα στοιχεία και πρακτικές. 

ΤΟ ΕΡΓΟ

Ο σχεδιασμός του και κυρίως η κατασκευή, διήρκεσαν σχεδόν έξι χρόνια. Ένα μεγάλο μέρος του τελικού αποτελέσματος, αποτελεί προϊόν επιτόπιας συνεργατικής σύλληψης του αρχιτέκτονα με τους τοπικούς μάστορες. Η βιωσιμότητα της κατασκευής και η τελική αυτονομία του κτιρίου είναι βασικό κριτήριο σε όλα τα επίπεδα της ανάπτυξης του έργου.

Σε αυτή τη βάση έγινε όσο το δυνατόν περισσότερη χρήση τοπικών υλικών, κατασκευαστικών πρακτικών και χρήση spolia σε συνδυασμό με μια σειρά σύγχρονών ενεργειακών λύσεων.

Στόχος ήταν να μειωθούν όσο γίνεται κάθε είδους σπατάλες σε σχεδιαστικό καθώς και σε οικονομικό επίπεδο αποδεχόμενοι αποκλίσεις από τον αρχικό σχεδιασμό. Με αυτόν τον τρόπο, υπολείμματα μιας κατασκευαστικής φάσης ενσωματώνονται και γίνονται σχεδιαστικές λύσεις για την επόμενη και κοινές λύσεις που χαρακτηρίζουν τον τοπικό κατασκευαστικό πολιτισμό γίνονται φορείς εξομοίωσης υλικοτήτων, ιδεών και λύσεων που έρχονται από πιο μακριά.

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέπεια στη συνεργασία και την υλοποίηση του έργου, αναπτύχθηκε με εξελικτικό τρόπο μια χάρτα, καθορίζοντας το βασικό ηθικό πλαίσιο για τις διάφορες επιλογές κατά τη διάρκεια των εργασιών. Αποτελούνταν από μια σειρά από απλούς σχεδιαστικούς κανόνες, που διασφάλιζαν την συνοχή των επιμέρους εργασιών, αφήνοντας περιθώριο στις λεπτομέρειες να αναπτυχθούν επιτόπου, ως αποτέλεσμα της κοινής νοημοσύνης αρχιτέκτονα και μάστορα.

Αυτή η «στρατηγική αοριστίας» στο επίπεδο της πραγματοποίησης είναι που καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιών, επέτρεψε την ανάδειξη του χαρακτήρα του έργου και τον ρόλο του αρχιτέκτονα κατασκευαστή στην επί τόπου ανάπτυξή του.

Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου  Εξοχικός κήπος με δωμάτιο στην Κέα
Τυπολογία  Αρχιτεκτονική, Αρχιτεκτονική τοπίου, Κατοικία
Τοποθεσία  Κέα, Κυκλάδες, Ελλάδα
Κατάσταση  Ολοκληρωμένο, Ιούνιος 2022
Αρχιτεκτονική  Αλέξανδρος Φωτάκης
Ομάδα μελέτης  Αλέξανδρος Φωτάκης, Nicoletta Caputo
Οικοδομικά  Admir Meci
Ξυλουργικά  Windoor, Γιάννης Παλαμάρης 
Φωτογραφία  Αλίνα Λέφα

A garden designed as an open-air house, a room for simple summer living in the countryside that keeps the memories of the pre-existing stable, new construction ethics based on on-site collaborative conception and joint intelligence between the architect and the craftsman: architects Alexandros Fotakis and Nicoletta Caputo designed and brought to life a ‘vacation garden with a room’ in one of the central valleys of Tzia, on the edge of an oak forest, enriching the local architectural language and construction culture with contemporary elements and practises.

‘Vacation Garden with a room in Kea’ won the EIA Architecture Award 2022 at the competition of the Hellenic Institute of Architecture.

-text by the architect

THE GARDEN

The garden is located in one of the central valleys of the island, on the edge of a sparse oak forest. It benefits from an ideal position with a south-west orientation and a view towards the central relief of the island.

It is characterised by its amphitheatric shape, with a systematic use of stone terraces that in some places are simply repaired where necessary and in others they are completely redefined using the materials already scattered about, continuing a centuries-old practice of organising the landscape. Small rest areas, clearings, steps, passages and some new endemic fruit trees find their place during the construction.

Thus, with minimal interventions, the spatial qualities and movements in the garden are organised as a large open-air house.

A new path that starts from the garden’s entrance, traverses a small room, and concludes at its highest point. It follows the traces formed by water and animals in the past and tries to give mostly directions, with the use of punctual architectural elements, instead of laying a continuous surface.

THE ROOM

The room keeps the imprint of a pre-existing stable and its relationship with the landscape.

It acts as a pause in the continuity of the terraces, defining two new outdoor spaces with different spatial qualities, relationships with the landscape, orientations and shading from the surrounding oaks.

The new volume is organised proposing solutions for the basic needs for a simple living in the countryside for a family during its holidays. A raised bed accommodates the storage areas. A marble sink shares its space with a window imposing its dimensions. A hearth-kitchen counter organises around it the room’s functions. Finally, an extendible bathroom-wardrobe finds its position at the external open space between the house and the next terrace. The room, being built with new stone blends with the reused stone from the old stable used for the new terraces.

Its expression follows the local architectural language as a basis, enriching it with contemporary elements.

THE MINDSET

The development, and especially the construction, lasted almost six years. A large part of the final result is a product of on-site collaborative conception of the architects with the local craftsmen. The construction’s sustainability and the final autonomy of the building are a key criterion at all levels of the project’s development.

On this basis, as much as possible, local material, construction practices and the utilisation of spolia was used in combination with a range of modern energy solutions.

The goal was to reduce as much as possible any kind of waste by accepting deviations from the original design. In this way, remnants of one construction phase are incorporated and become design solutions for the next one, while common solutions that characterise the local construction culture become carriers of assimilation of materials, ideas and solutions that come from further afield.

In order to ensure consistency in the collaboration and implementation of the project, a charter was developed during the whole process of construction, defining the basic ethical framework for the various choices during the works. It consisted of a series of simple design rules, which ensured the coherence of individual works, leaving room for details to develop on site, as a result of the joint intelligence of architect and craftsman.

This “strategy of ambiguity” during manufacturing is what established the character of the project and the role of the architect-builder in the on-site development of the project.

Facts & Credits
Project title  Vacation Garden with a room in Kea
Typology  Architecture, Landscape architecture, Holiday house
Location  Kea island, Cyclades, Greece
Status  Completed, June 2022
Architect  Alexandros Fotakis
Design team  Alexandros Fotakis, Nicoletta Caputo
Masonry  Admir Meci
Woodworks  Windoor, Giannis Palamaris
Photography  Alina Lefa