Architect Anka Arvanitidi from ECUALab designed ARGALIOS Guesthouse in Donousa by applying the principles of island’s traditional architecture to the complex in an attempt to protect and revive Cycladic landscape’s ‘sense of place’ as well as its original architectural identity.
-text by the author
Donousa is a tiny island in the Cyclades archipelago, with 167 permanent citizens. The project is located in Stavros which is the island’s port and biggest settlement. The touristic development on the island has been recent and rapid, with dozens of white “rooms to let” being built, most of them in Stavros. The new buildings have now surpassed the old ones, slowly altering the original Cycladic landscape, bringing an urgent need to keep the memory of the place alive and to protect its architectural identity.
The main concern within the preliminary design process was to research the traditional Donousa architecture, which is now under extinction, and to apply its principles in an attempt to discreetly revive a Cycladic village.
The most obvious conclusion of this study was that the old Cycladic houses are exclusively single-storey. The one-floor volumes are randomly attached to each other, as they used to be built gradually according to the needs and possibilities of a family.
Horizontal lines between earth and sky dominate in the anthropogenic landscape.
This simple rule was crucial for the final form of the Argalios complex. Its low height also respects the view towards the sea of the preexisting neighbors. A morphological element of the traditional Donousa house, which radically influenced the external appearance of the new building, is the symmetrical elevation with the entrance in the middle and windows on both sides. The intensive green color of the wooden doors and windows is also typical to this island, as well as “koutsobola” – the specific entrance door that may open only in the upper half if the person inside just wants to gossip with a passerby. There are also some traditional details enhancing the atmosphere of the interiors, which includes the elevated built beds and lace curtains. Small openings in the north elevation regulate the natural ventilation of the interiors. No air-condition devices are used for both aesthetical and environmental reasons and the thermal comfort is regulated by simple passive methods as pergolas in the south elevation, as well as ceiling fans.
An emphasis was given in creating functional outdoor spaces. Big verandas for private gatherings to enjoy the seaside view have been created in front of each house. The stairway crossing along the whole complex constitutes “sokaki” (typical narrow Cycladic alley) and a shortcut between two remote streets. This semi-public axis revitalizes the blurred street network of the area while integrating the complex into it. Along the alley, little squares with trees and benches have been designed for relaxation. By the above handlings the building succeeds to be integrated into its surrounding not only on an optical and aesthetic level but also on an urbanistic one. Furthermore, various qualities of outdoor spaces are created: the stepped alley is an “extrovert” architectural element while the verandas offer privacy to the visitors.
The guesthouse consists of 4 houses: 2 double-roomed and 2 studios, 1 laundry room and an obligatory reception that has been turned into a loom (argalios) workshop. One of the greatest challenges of the project was to satisfy the client’s wish to fit all the above mentioned spaces within the minimum area. The property finally reached just 135m2, without losing any quality or functionality.
Facts & Credits
Project title ARGALIOS
Typology Hospitality, Guesthouse
Location Stavros, Donousa island, Cyclades, Greece
Architecture Anka Arvanitidi – ECUALab
Furnishing & interior details Ploumitsa Faratzi
Photography Giorgos Danopoulos
Ο ξενώνας ΑΡΓΑΛΕΙΟΣ στη Δονούσα αποτελεί το πρώτο υλοποιημένο έργο της αρχιτεκτόνισσας Άνκας Αρβανιτίδη, μέλος της ομάδας ECUALab, με σκοπό τη δημιουργία της μικρογραφίας ενός παραδοσιακού οικισμού, στα πρότυπα της λαϊκής αρχιτεκτονικής του νησιού, που θα αποτελεί οργανικό μέρος του ευρύτερου κυκλαδίτικου τοπίου ενισχύοντας διακριτικά την αυθεντική φυσιογνωμία του.
-κείμενο από τη δημιουργό
Ο μικρός αυτός ξενώνας αποτελεί το πρώτο πραγματοποιημένο κτιριακό έργο της Άνκας Αρβανιτίδη, μέλους της αρχιτεκτονικής ομάδας ecual. Η μελέτη έγινε το 2010 ενώ η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 2015. Αποτελείται από 4 σπίτια (2 δίχωρα και 2 στούντιο), 1 πλυσταριό και την υποχρεωτική από τον ΕΟΤ ρεσεψιόν, η οποία στη συνέχεια μεταμορφώθηκε σε εργαστήρι αργαλειού. Μια από της πιο δύσκολες προκλήσεις του σχεδιασμού ήταν η επιθυμία του ιδιοκτήτη να χωρέσουν τα παραπάνω σε 100-150τμ. Τελικά το συνολικό εμβαδόν του ακινήτου μετρά μόλις 135 τμ χωρίς να χάνει σε λειτουργικότητα και ποιότητα.
Ο ξενώνας βρίσκεται στο Σταυρό, το μεγαλύτερο οικισμό και ταυτόχρονα το λιμάνι της μικρής Δονούσας. Η πρόσφατη τουριστική ανάπτυξη στο νησί ήταν ραγδαία με δεκάδες “ενοικιαζόμενα” να έχουν χτιστεί, ειδικά στο Σταυρό. Τα νέα κτίρια έχουν κατά πολύ ξεπεράσει σε αριθμό τα παλιά, αλλοιώνοντας αναπόφευκτα το αυθεντικό κυκλαδίτικο τοπίο.
Έτσι, βασικό άξονα της εν λόγω αρχιτεκτονικής προμελέτης αποτέλεσαν χειρισμοί για μια διακριτική αναβίωση της μνήμης ενός κυκλαδίτικου οικισμού.
Με άλλα λόγια το κύριο αρχιτεκτονικό μέλημα ήταν να δημιουργηθεί ένα σύνολο που να μη μοιάζει με τυπικό τουριστικό συγκρότημα αλλά να αποτελεί οργανικό μέρος του ευρύτερου τοπίου που στην προκειμένη είναι ένας οικισμός. Αυτό συμβάδιζε με την επιθυμία του ιδιοκτήτη για δημιουργία κτιρίων με παραδοσιακό ύφος, που θα έχουν περισσότερο την ατμόσφαιρα της κατοικίας παρά χώρου προσωρινής φιλοξενίας, ώστε ο κάθε επισκέπτης να νοιώθει σαν στο σπίτι του και να έχει τις αντίστοιχες ανέσεις.
Το πρώτο βήμα της προμελέτης αποτέλεσε η έρευνα της υπό εξαφάνιση λαϊκής Δονουσιώτικης αρχιτεκτονικής, ώστε να σχεδιαστούν χώροι που συνδυάζουν τις παραδοσιακές με τις σύγχρονες αρχές δόμησης μιας κατοικίας. Για παράδειγμα έπρεπε να βρεθεί χρυσή τομή ανάμεσα στα πλέον χαρακτηριστικά για τις Κυκλάδες μικρά ανοίγματα με την ανάγκη για ένα ηλιόλουστο εσωτερικό χώρο που επιπλέον να προσφέρει θέα. Αυτό το αρχιτεκτονικό παιχνίδι με την παράδοση γίνεται και προς αποφυγή της μίμησης.
Καθοριστική για την τελική εξωτερική μορφή του συγκροτήματος ήταν η παρατήρηση ότι τα παλιά σπίτια του τόπου αποτελούνται αποκλειστικά από μονώροφους όγκους, οι οποίοι σχηματίζουν ένα ανθρωπογενές τοπίο όπου κυριαρχούν οριζόντιες γραμμές. Οι όγκοι συνδέονται ακανόνιστα μεταξύ τους αφού χτίζονταν προοδευτικά ακολουθώντας τις ανάγκες και τις δυνατότητες της οικογένειας. Το χαμηλό ύψος του νέου κτιρίου θεωρήθηκε επίσης απαραίτητο ώστε να μην κλείσει η θέα του γείτονα.
Άλλο μορφολογικό παραδοσιακό στοιχείο που επηρέασε την εξωτερική όψη του νέου κτιρίου είναι η συμμετρική πρόσοψη με την είσοδο στη μέση και δυο παράθυρα εκατέρωθεν. Το έντονο πράσινο χρώμα στα κουφώματα υπήρξε επίσης τυπικό για το νησί, καθώς και η “κουτσομπόλα” – η έξυπνη πόρτα εισόδου η οποία μπορεί να ανοίγει από τη μέση και πάνω λειτουργώντας και ως παράθυρο. Λεπτομέρειες της εσωτερικής διαμόρφωσης, όπως τα υπερυψωμένα χτιστά κρεβάτια, οι πατητές τσιμεντοκονίες μεταφέρουν την παραδοσιακή ατμόσφαιρα και μέσα. Η εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων όμως δεν ακολουθεί τον παραδοσιακό κανόνα με τη “σάλα” στην πρόσοψη, αλλά δόθηκε προτεραιότητα στη λειτουργικότητα και σε υπνοδωμάτια με θέα. Την διακόσμηση και την επίπλωση επιμελήθηκε με μεγάλη ευαισθησία η υπεύθυνη του ξενώνα, Πλουμίτσα Φαρατζή.
Η θερμική άνεση στο εσωτερικό επιτυγχάνεται με απλές (παθητικές) μεθόδους όπως πέργκολες στη νότια όψη και μικρά ανοίγματα στην βόρεια όψη τα οποία ρυθμίζουν το φυσικό δροσισμό των χώρων. Κλιματιστικά δεν υπάρχουν τόσο για αισθητικούς όσο και για περιβαλλοντικούς λόγους και ο επιπλέον δροσισμός γίνεται με τη βοήθεια ανεμιστήρων οροφής.
Έμφαση δόθηκε στην διαμόρφωση λειτουργικών εξωτερικών χώρων. Οι μεγάλες βεράντες λειτουργούν ως προέκταση του κάθε σπιτιού, ως ένα υπαίθριο σαλόνι με απρόσκοπτη θέα προς το πέλαγος στο οποίο μπορουν να χωρέσουν μεγάλες παρέες. Η κεντρική εξωτερική σκάλα που διασχίζει διαγώνια το συγκρότημα αποτελεί ωστόσο το βασικό στοιχείο που δίνει τον επιθυμητό χαρακτήρα ενός κυκλαδίτικου οικισμού στο συγκρότημα.
Έχει σχεδιαστεί ώστε να θυμίζει ένα σοκάκι.
Αποτελεί έναν ημι-ιδιωτικό άξονα που αναζωογονεί το ρυμοτομικό ιστό του οικισμού, συνδέοντας δύο αποκομμένους δρόμους και παράλληλα συμβάλλοντας στην ένταξη του όγκου στον ιστό αυτό, οπτικά και πολεοδομικά. Κατά μήκος του σχεδιάστηκαν μικροσκοπικές πλατείες και πάγκοι που προσκαλούν τον περαστικό για μια στάση. Η σκάλα-σοκάκι αποτελεί στοιχείο αρχιτεκτονικής εξωστρέφειας του συνόλου, ενώ οι μεγάλες βεράντες εξασφαλίζουν την ιδιωτικότητα στους εκάστοτε επισκέπτες. Έτσι ο “Αργαλειός” προσφέρει πολλαπλές ποιότητες υπαίθριων και ημιυπάιρθιων χώρων ανάλογα με την κοινωνική διάθεση του καθενός.
Drawings / Σχέδια
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου ΑΡΓΑΛΕΙΟΣ
Τυπολογία Ξενώνας, Χώρος φιλοξενίας, Οικιστικό έργο
Τοποθεσία Σταυρός, Δονούσα, Κυκλάδες
Αρχιτεκτονική μελέτη Άνκα Αρβανιτίδη – ECUALab
Επίπλωση & διακόσμηση Πλουμίτσα Φαρατζή
Φωτογραφία Γιώργος Δανόπουλος (προσωπικό αρχείο)
Δείτε, ακόμα, την ανακαίνιση ενός διαμερίσματος στο Θησείο από τα γραφεία ECUALab & Hiboux Architecture, με έμπνευση από την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική της Ανάφης, εδώ!
READ ALSO: House Cinsc: a retreat among the peaks of the Italian Alps by ATOMAA