Αθήνα κατ’ Εξαίρεση ATHENS BY EXCEPTION

………
‘Being-outside and yet belonging: this is the topological structure of the state of exception’
Giorgio Agamben ,
State of Exception, University of Chicago Press, Chicago, 2005, p.35



Μια ιστορία εξαιρέσεων

Κιμώλου, Ύδρας, Ιθάκης ….Μήλου, Σκύρου, Σκοπέλου και σε αυτές κάθετες: Κερκύρας, Σπετσών, Άνδρου, Τήνου, Κεφαλληνίας…..
Παρακάτω: Αροάνιων, Γερανείων, Σταγίρων, Περγάμου, Νονακρίδος, Σαμψούντος…
Και μετά: Οδυσσέα Ζωχιού, Κονοπισοπούλου, Λακράτους, Βαρνακιώτη…

Λίγο μετά τις 5,00 το απόγευμα της 16 Ιανουαρίου 2015 ο ΧΧ, τριανταπεντάρης αρχιτέκτονας περπατούσε σε ένα δίκτυο δρόμων με ονόματα νησιών, μυθικών αποικιών, ξεχασμένων ευεργετών και ηρώων…

Είχε κατέβει την Αλεξάνδρας, είχε στρίψει στην Πατησίων για να παρκάρει στην Φωκίωνος Νέγρη. Είχε μπει στον τομέα της Κυψέλης. Κατευθυνόταν σε μια ‘εξαίρεση’ όπου θα επέβλεπε την κατασκευή ενός μικρού εστιατορίου. Ένας δομικός οργανισμός από σκαλωσιά, πλήρωση με τεχνητό ξύλο OSB και μουσαμά εργοταξίου θα γεφύρωνε τους πέμπτους ορόφους δυο αντικριστών πολυκατοικιών. Ο ΧΧ ήταν ‘εθελοντής ειδικός’, συμμετείχε στην επιλογή των τοποθεσιών όπου θα αναπτυσσόταν η επόμενη ‘εξαίρεση’ όπως έφτασε να ονομάζεται ανεπίσημα από τους κατοίκους. Είχε συζητήσει τις ιδέες για το πρόγραμμα που θα μπορούσε να περιλαμβάνει η εξαίρεση, το πως αυτή θα συμμετείχε στο μεγαλύτερο δίκτυο των εξαιρέσεων και τώρα είχε αναλάβει την επίβλεψη ενός κομματιού της κατασκευής.

Στυμφαλίας, Σικίνου, Μεγίστης, Κάσου. Καθώς διέσχιζε τον τομέα έκανε ταυτόχρονα μια ονοματολογική περιήγηση της Ελλάδας. Μιας Ελλάδας που είχε περάσει τα τελευταία χρόνια από πολλά. Όταν αποφοίτησε από την σχολή Αρχιτεκτόνων ο ΧΧ ανήκε στην λεγόμενη γενιά των 700 ευρώ. Τα 700 στην συνέχεια έγιναν 600, μετά 500 και στο τέλος σταμάτησαν να υπάρχουν. Στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2010 βρέθηκε στην Αθήνα, άνεργος και απελπισμένος. Ότι μεσολάβησε από τότε ως σήμερα ανήκει στην Ιστορία που όλοι γνωρίζουμε. Για τον ΧΧ όλα αυτά, που τριγύριζαν στο μυαλό του καθώς περπατούσε, δεν είχαν τόση σημασία πια και δεν ήθελε να το θυμάται καν ως μια άσχημη περίοδο, αλλά ως μια περίοδο ευκαιριών.

Για παράδειγμα ο τομέας που τώρα διέσχιζε, κάποτε μια κυψέλη ξεχασμένων ζωών είχε τώρα μετατραπεί σε κυψέλη πειραματισμού. Οι άνθρωποι είχαν πια μια προοπτική, είχαν μια διέξοδο να προσβλέπουν, επιδίωκαν κάτι καλύτερο από την πόλη τους και η ποιοτική διαφορά από πριν ήταν ότι δεν περίμεναν πια την κεντρική διοίκηση να τους δώσει την λύση.

Σε μια από κοινού απόφαση της κυβέρνησης και του Δήμου τον περασμένο χρόνο βγήκαν μπροστά άνθρωποι που ήθελαν να δώσουν λύσεις που να προκύπτουν από την ίδια την πόλη και όχι να επιβάλλονται σε αυτήν. Αποτέλεσμα ήταν το λεγόμενο σχέδιο ‘Αθήνα κατ’ Εξαίρεση’.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του σχεδίου η πόλη είχε κατ’ αρχάς διαχωριστεί σε τομείς, ή όπως επίσημα ονομάστηκαν ‘τομείς αστικού πειραματισμού’. Η Κυψέλη ήταν μια από αυτές. Οι περιοχές που επιλέχθηκαν ήταν κυρίως περιοχές προβληματικές, σε επίπεδο πολεοδομικό, κοινωνικό και ανθρωπολογικό. Σε αυτές τις περιοχές και ύστερα από συζητήσεις με παράγοντες του Δήμου, του Υπουργείου, με κατοίκους της περιοχής και εθελοντές ειδικούς αποφασίζονταν οι περιοχές που θα γινόταν επέμβαση. Πάντα περιοχές που περιλάμβαναν τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα, με τους ενδιάμεσους δρόμους που σχηματίζουν σταυρό και τους ακάλυπτους χώρους. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνταν μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα για πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό πειραματισμό. Κατά συνέπεια για πειραματισμό κοινωνικό, πολιτικό και πειραματισμό σχέσεων.

Η κεντρική διοίκηση δεν ήθελε όμως αυτός ο πειραματισμός να εξαπλωθεί παντού, η συνήθης ζωή της πόλης με τα αυτοκίνητα, τις υπηρεσίες, την άσφαλτο, την φασαρία και τα κορναρίσματα θα εξακολουθούσε. Μες στα οικοδομικά τετράγωνα των εξαιρέσεων θα αναζητούνταν όμως μια διαφορετική πόλη. Μια πόλη κατ’ εξαίρεση.

Καθώς οι επέμβαση εξελισσόταν και οι εξαιρέσεις αύξαναν, έφτασαν να διαμορφώνουν σιγά-σιγά ένα δίκτυο, που μαζί με τις εξαιρέσεις του αστικού ιστού που ήδη υπήρχαν, δηλαδή τους λόφους, τα μικρά πάρκα, τα κενά που είχε αφήσει η κρίση, έφτασαν να διαμορφώνουν ένα αρχιπέλαγος εξαιρέσεων. Το αρχιπέλαγος αυτό συνυπήρχε με τον ιστό της πόλης και διαμόρφωνε μια παράλληλη πόλη. Έδινε μια παράλληλη δυνατότητα να ζήσεις την πόλη.

Έφταναν κάποιοι έτσι να ζουν την Κυψέλη μέσα από τις εξαιρέσεις της και να διαμορφώνουν έτσι ένα νέα είδος κανόνα. Για αυτούς η Κυψέλη γινόταν ξανά μια μυθική περιοχή. Μπορούσαν να ζήσουν μικρές ιστορίες άλλων ή να φτιάξουν τις δικές τους.

Ο ΧΧ τώρα διαπερνούσε εξαιρέσεις την μια μετά την άλλη μέχρι να φτάσει στην δική του, την Εξαίρεση XXXXV. Δρόμοι που είχαν κλείσει και είχαν μετατραπεί σε φυτώρια, σε περιστασιακές αγορές, ακάλυπτοι που στέγαζαν μικρές αίθουσες τέχνης, εργαστήρια ή μικρούς δημόσιους κήπου, μια μικρή οικονομία αναπτυσσόταν σε χώρους που φύτρωναν σαν τα μανιτάρια και άλλαζαν διαρκώς χρήση. Πολλές φορές μια δραστηριότητα δεν περιορίζονταν σε μια εξαίρεση, αλλά σε πολύ περισσότερες. Όπως για παράδειγμα η λαϊκή αγορά που γίνονταν κάθε τέτάρτη. Σε αυτήν συμμετείχαν 5 εξαιρέσεις και όταν περπατούσες κατά μήκος της μπορούσες να φτάσεις από το Αττικό Άλσος στον Λόφο Ελικώνος χωρίς να το καταλάβεις, συναντώντας αυτοκίνητα μόνο όταν διέσχιζες δρόμους ανάμεσα στα τετράγωνα. Ο ΧΧ έβλεπε τώρα και κάτι που δεν το είχε προσέξει πριν, μια έκθεση προϊόντων μοιραζόταν σε αίθουσες που βρίσκονταν σε τουλάχιστον τρεις από τις εξαιρέσεις που είχε διασχίσει.

Ο ΧΧ είχε πια φτάσει στον προορισμό του. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν εδώ όπως και σε πολλές άλλες εξαιρέσεις τις σκαλωσιές που είχαν ξεμείνει από τους εργολάβους την προηγούμενη περίοδο όπου πολλές κατασκευές είχαν σταματήσει και πολλές επιχειρήσεις είχαν πτωχεύσει. Επίσης υλικά που μπορούσε κανείς να βρει εύκολα, όπως τεχνητή ξυλεία, φυσικές μονώσεις, τέντες, ντεπόζιτα για εξοικονόμηση νερού, τοποθετούνταν σε συγκεκριμένα σημεία εξυπηρετώντας την ανάγκη της εξαιρούμενης γειτονίας.

Στον ένα κάθετο δρόμο οι κάτοικοι, εθελοντές και υπάλληλοι της εταιρίας αστικής γεωργίας, ξηλώνουν την άσφαλτο και φύτευαν ρόκα, ραδίκια και λάχανα τα οποία μπορούν να αναπτυχθούν και στις συνθήκες της Κυψέλης με το λίγο φως. Στον δεύτερο κάθετο δρόμο της εξαίρεσης κατασκευάζεται μια στοά από σκαλωσιά και κάλυψη από πολυκαρβονικά φύλλα. Η στοά αυτή θα δημιουργήσει ένα ημι-υπαίθριο χώρο που θα ζεσταίνει τον χειμώνα τα διαμερίσματα των ψηλών ορόφων και θα επιτρέπει στον κατοίκους να βγαίνουν στο μπαλκόνι σαν να βγαίνουν στον εξώστη ενός εσωτερικού κοινόχρηστου χώρου και στο ισόγειο να ανοίξουν μικρά μαγαζιά και μια εσωτερική αγορά, ένα μικρό εμπορικό κέντρο.

Ο ΧΧ είχα σταθεί για μια στιγμή και χάζευε. Να βρίσκεσαι εκτός της καθημερινότητας της πόλης όπως την ξέρουμε, με τα αυτοκίνητα, την κίνηση, την προσφορά και την ζήτηση και παρ’ όλα αυτά να νιώθεις ότι ανήκεις. Ότι ανήκεις σε μια μεγάλη οικογένεια εξαιρέσεων, στην ‘Αθήνα κατ’ εξαίρεση’.




READ ALSO: Συγκρότημα παραθεριστικών κατοικιών στην Κεφαλονιά / LDLP αρχιτέκτονες