Λίγο πριν τη βράβευσή του στα φετινά Lifetime Achievement Awards, ανατρέχουμε στη ζωή του Κυριάκου Κυριακίδη.

O Δημήτρης Φιλιππίδης, μαζί με τον Κυριάκο Κυριακίδη, τον Δημήτρη Αντωνακάκη και τη Ρένα Παπασπύρου βραβεύονται στα Archisearch Lifetime Achievement Awards 2023 από την Design Ambassador και το Archisearch, στο πλαίσιο της φετινής ΕΣΩ με γενικό τίτλο MULTIVERSE. Τα βραβεία που θα αποδοθούν για 5η χρόνια, αναδεικνύουν το έργο και την προσωπικότητα σπουδαίων ανθρώπων από το χώρο του σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής, όπως, σε προηγούμενες διοργανώσεις, ο Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, ο Γιάννης Βικέλας, ο Θεοδώσης Τάσιος, ο Γιάννης Τσεκλένης, η Σέβα Καρακώστα, η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη και η Νέλλα Γκόλαντα.

Η προπώληση εισιτηρίων ξεκίνησε. Κλείστε τώρα τα εισιτήριά σας, εδώ!

Με αφορμή την έκθεση “H ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ, Κυριάκος, Αντέλα Κυριακίδη & Συνεργάτες, Αρχιτέκτονες” που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη το 2012, και το ομότιτλο βιβλίο που συνόδευσε την έκθεση, συνεργάτες και φίλοι του κ.Κυριακίδη και της Αντέλα Παΐζη-Κυριακίδη, μίλησαν τόσο για τον ίδιο όσο και για το έργο τους. Το παρόν άρθρο αντλεί αποσπάσματα από τα κείμενα αυτά, επιχειρώντας μια καλύτερη γνωριμία με τον άνθρωπο και αρχιτέκτονα Κυριάκο Κυριακίδη μέσα από τα μάτια όσων τον γνώρισαν και συναναστράφηκαν μαζί του. 

“Η χαρακτηριστική ιδιοσυγκρασία του όπως τη γνώρισα εκείνα τα χρόνια, παρέμεινε το σταθερό αποτύπωμα της προσωπικότητας και της πειθούς του για έναν απαρέγκλιτο όρο που υπαγορεύει το λειτούργημα του αρχιτέκτονα.” –  Κώστας Ξανθόπουλος Αρχιτέκτων για τη συνεργασία τους στο Γραφείο του Κυπριανού Μπίρη

Ο Κυριάκος Κυριακίδης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1937 και έζησε μέχρι τα 13 του χρόνια στην Αίγυπτο. Στη συνέχεια επέστρεψε με την οικογένεια στην Κύπρο, γενέτειρα του πατέρα του. Τελείωσε εκεί το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1954 και μετά από τρία χρόνια μπήκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του το 1963, ορίστηκε επιμελητής στην Έδρα Οικοδομικής της Σχολής Αρχιτεκτόνων, θέση που διατήρησε επί δέκα χρόνια ενώ παράλληλα δημιούργησε το δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο. 

«Το άθροισμα των καλών λεπτομερειών σε μια όχι τόσο καλή σύνθεση, μπορεί να τη σώσει – ενώ το άθροισμα των κακών λεπτομερειών μπορεί να χαλάσει μια καλή σύνθεση και δεν θα της επιστρέψει να ζήσει στο χρόνο», λέει ο Κυριάκος Κυριακίδης σε συνέντευξη του στον αρχιτέκτονα καθηγητή Αντώνη Αντωνιάδη στο περιοδικό The World of Buildings (τ.08, Οκτ.1995).

Από το 1966 και μετά, η συνεργασία με την επίσης αρχιτέκτονα σύντροφό του Αντέλα Παΐζη, στιγμάτισε την πορεία και την εξέλιξη του γραφείου. Οι δύο τους ακολούθησαν κοινή πορεία από το 1966 τόσο στην προσωπική ζωή όσο και στην επαγγελματική, με το ζευγάρι να παραμένει επί 46 χρόνια αφοσιωμένο στην ενεργό δράση, συνυφασμένοι με την υλοποίηση των έργων τους, με ιδιαίτερη βαρύτητα και συνέπεια στην εφαρμογή των απόψεων και των ιδεών τους. 

“Αυτή η σταδιακή ποιοτική ολοκλήρωση έχει βεβαίως, από το 1966 και πέρα, μιαν ακόμη πολύ σημαντική εξήγηση. Ακούει στο όνομα Αντέλα Κυριακίδη, σύζυγο, σύντροφο και μόνιμο ισότιμο συνεργάτη του. Έτσι πια που η αρχιτεκτονική τους είναι κοινή και αδιαίρετη. Φυσικά η Αντέλα (αγαπητή φίλη και συμφοιτήτρια) αποτελεί από μόνη της πρόσωπο για του οποίου τις αρχιτεκτονικές, αλλά και ανθρώπινες αρετές θα χρειαζόταν κανείς άλλο τόσο κείμενο προκειμένου να τις αναφέρει διεξοδικά.“ – Τάσος Μπίρης, Αρχιτέκτων – Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.

Συνεργασίες:

Στα χρόνια αυτά, το αρχιτεκτονικό δίδυμο δημιούργησε πολυάριθμες συνεργασίες με νεότερους αρχιτέκτονες και συνεργάτες, πολλές από τις οποίες διατηρούνται στο βάθος του χρόνου, μέχρι και σήμερα.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ιδιαίτερα σημαντική μόνιμη συνεργάτιδα για 38 χρόνια, αρχιτέκτονα Λίνα Νιακάκη. 

“…ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο της προσωπικότητας του ζεύγους Κυριακίδη, που χαρακτηρίζει εις βάθος και το γραφείο τους. Οτι δηλαδή, θέλησαν και πέτυχαν να είναι ο χώρος αυτός, όχι μόνο επαγγελματικός, αλλά και διδακτικός, ένα ζωντανό φυτώριο για νέες γενιές αρχιτεκτόνων. Είναι δηλαδή το γραφείο τους ένα εν δράσει «σχολείο αρχιτεκτονικής» που συνεχίζει την παράδοση: Η τέχνη να διδάσκεται, να μεταδίδεται από τη μια γενιά στην επόμενη, όπως εβίωσε αυτή την ακολουθία ο αρχικός δημιουργός της ομάδας.” – Τάσος Μπίρης, Αρχιτέκτων – Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.

Η έκφανση πάντως οποιασδήποτε πτυχής στην προσέγγιση της αρχιτεκτονικής εργασίας, έπρεπε επίσης να κινείται πάντα σταθερά, με πρωταρχικό γνώμονα την επαγγελματική δεοντολογία, την τήρηση των υποχρεώσεων και τον σεβασμό της άλλης πλευράς, της εργοδοσίας –  Κώστας Ξανθόπουλος Αρχιτέκτων για τη συνεργασία τους στο Γραφείο του Κυπριανού Μπίρη

Αρχιτεκτονικό έργο:

Στα πολυάριθμα έργα του γραφείου Κ. Κυριακίδης και Συνεργάτες περιλαμβάνονται κτίρια γραφείων και τραπεζών, ξενοδοχεία, και ακόμα εμπορικά, πολιτιστικά και εκπαιδευτικά  συγκροτήματα. 

Ορθογωνισμένοι όγκοι διάτρητοι από οριζόντιες μακριές γραμμές – φυγές που φιλοξενούν ανοίγματα, κυλινδρικοί όγκοι και κυλινδρικές λεπτές κολώνες, τριγωνικές αιχμηρές απολήξεις, τοίχοι από σκυρόδεμα χωρίς επιχρίσματα άρτια κατασκευασμένοι, αίθρια, μεταλλικά φίνα υποστυλώματα, μεταλλικές κατασκευές τόσο για την στέγαση των αίθριων και το φυσικό φωτισμό όσο και για κατασκευαστικές ή απλά διακοσμητικές εσωτερικές εξαιρετικές λεπτομέρειες, επενδύσεις από φύλλα ψευδαργύρου σε προσόψεις και εκτεταμένες επιφάνειες από γυαλί. Ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων με την εμπειρία και την βαθιά τεχνογνωσία της κατασκευής δημιουργεί συνθέσεις αντιπροσωπευτικές των βασικών επιλογών του γραφείου τους. – Σταύρος Γυφτόπουλος, Άννα Σκιαδά

Χαρακτηριστικό στοιχείο της δουλειάς του γραφείου είναι η εξειδίκευση στα νοσοκομειακά κτίρια. Χώροι περίπλοκοι που απαιτούσαν διαρκή εξέλιξη και άρτια γνώση της απαραίτητης τεχνολογίας. Για την περάτωση των έργων αυτών, ιδιαίτερα σημαντική κρίθηκε η διεπιστημονική προσέγγιση που υιοθέτησαν οι αρχιτέκτονες, μαθαίνοντας και δουλεύοντας σε συνεργασία με επιστήμονες των αντιστοίχων ειδικοτήτων. 

Διηγείται ότι όταν το 1961 έπαθε κρίση σκωληκοειδίτιδας, τον πήγαν στο νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, πού ήταν έργο του Κυπριανού Μπίρη. Μετά την εγχείριση, ζήτησε άδεια από τον γιατρό Κυριακό να παρακολουθήσει τα χειρουργεία. Του δόθηκε η άδεια κι αυτό επαναλήφθηκε πολλές φορές, ώσπου έπαψε να τον ενοχλεί η θέα του αίματος. Δεν του αρκούσε η γνώση των βιβλίων και των σχεδίων, ήθελε να τα γνωρίσει όλα από πρώτο χέρι – Δημήτρης Φιλιππίδης Αρχιτέκτων – Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.

Ο Κ.Κυριακίδης, ανατρέχοντας σε εκείνη την περίοδο, αναφέρεται στα πολυάριθμα ταξίδια που έκαναν σε διάφορες χώρες τις Ευρώπης, για να μελετήσουν από κοντά παραδείγματα πρότυπων νοσοκομείων της εποχής. Η παραμονή σε αυτά και η προσεκτική παρατήρησή τους, επηρέασε σημαντικά το έργο του γραφείου πίσω στη χώρα, αποτελώντας χαρακτηριστικό παράδειγμα της διαρκούς αναζήτησης και δίψας για μάθηση και εξέλιξη που χαρακτηρίζει τον Κυριακίδη.

Μπροστά στο τι μεσολάβησε από τότε, δύσκολα ίσως κανείς σήμερα αντιλαμβάνεται τη σημασία του «Λητώ». Γιατί αυτό δημιούργησε ένα ξεκάθαρο πρότυπο για αντίστοιχες μονάδες, σε μια αγορά που τότε εισερχόταν δυναμικά στην ιδιωτική νοσηλεία στην Ελλάδα. Για πρώτη φορά ένα νοσηλευτικό κτίριο δεν χρειαζόταν να μοιάσει με τον άχαρο, ογκώδη, απωθητικό «νοσοκομείο-τύπο» που υπήρχε ήδη ή χτιζόταν παντού… – Δημήτρης Φιλιππίδης Αρχιτέκτων – Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.

Το έργο του γραφείου εμφανίζεται διαφοροποιημένο και ταυτόχρονα συνεχές στην πολυσχιδή διαδρομή τους. Ως αρχιτέκτονες ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία δημιουργών που σχεδιάζουν χωρίς η αρχιτεκτονική τους να περιορίζεται μονοσήμαντα μέσα σε ένα αναγνωρίσιμο ύφος. Ίσως γιατί η αυτοαναφορική δημιουργία δεν μοιάζει να τους απασχολεί, ή τουλάχιστον δεν τους χαρακτηρίζει. Αντίθετα, επιλέγουν και διερευνούν με το έργο τους, συνομιλούν, τολμούν και συνυπογράφουν ισότιμες συνεργασίες. Σχεδιάζοντας, επαναχρησιμοποιούν στοιχεία από ένα προηγούμενο έργο και ταυτόχρονα εισάγουν το νέο, χωρίς αυτό να μοιάζει αυτοσκοπός, δοκιμάζουν μια νέα γλώσσα, για να επιστρέψουν ανανεωμένοι στο προσωπικό πεδίο που τροφοδοτείται από το βαθύ πυρήνα της σκέψης τους.. – Μόρφω Παπανικολάου, Αρχιτέκτων Ρένα Σακελλαρίδου, Αρχιτέκτων, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σχολής  Α.Π.Θ.

Σκίτσο: 

Έτσι, ήταν φανερό ότι ο Κυριάκος Κυριακίδης δεν «διεκπεραίωνε» τυπικά τη δουλειά. Αντιθέτως συνδεόταν μαζί της σαν να ήταν προσωπικό του στοίχημα να λύσει το πρόβλημα. Να καταλήξει σε καλό αποτέλεσμα. Με καθησύχαζε και με κέρδιζε αυτός ο πολύ ζωντανός τρόπος να δουλεύεται η αρχιτεκτονική. Με μουτζουρωμένα τα δάχτυλα, αλλά με καθαρό το μυαλό, με πίστη και πείσμα, με άμεσες ταυτόχρονες ενέργειες του ματιού, του χεριού, του μυαλού, μαζί με κουβέντα ή κάποιο τραγούδι – Τάσος Μπίρης, Αρχιτέκτων – Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.

Η αρχιτεκτονική κληρονομία του έργου του Κυριάκου Κυριακίδη, αποτυπώνεται σε ένα πλήθος σκίτσων και σχεδίων στο χέρι, που αναπαριστούν ιδέες σύνθεσης, ογκοπλασίες κτιρίων μέχρι και κατασκευαστικές λεπτομέρειες. Σύμφωνα με όσους έχουν συνεργαστεί μαζί του, το σκίτσο αποτελούσε και αποτελεί θεμελιώδη εργαλείο της δουλειάς του που χρησιμοποιεί καθόλη τη διάρκεια της συνθετικής, σχεδιαστικής και κατασκευαστικής διαδικασίας. 

Στην συνεργασία, με τον Κυριάκο Κυριακίδη, στον αντίποδα ενός συμβατικού διαλόγου, η προσέγγιση του κάθε θέματος γίνεται περισσότερο περιεκτική με εκφραστικό εργαλείο το σκίτσο. Καθαρές γραμμές συμπλέκονται, συνθέτουν σχήματα, αφηγούνται ένα σενάριο, αποτυπώνουν τη διαδρομή της σκέψης από την αρχική έμπνευση ως την εφαρμογή της… Αναρίθμητα σκίτσα σε κάθε έργο μοιάζει να αναζητούν άλλοτε την ακρίβεια του επιμέρους και άλλοτε την εποπτεία του συνόλου. Στην αλληλουχία του διαλόγου ιδεών και προβλημάτων, το σκίτσο παρεμβάλλεται, είτε ως διερευνητική απάντηση σε ένα ερώτημα μορφής, είτε ως ένα κατασκευαστικό σχέδιο εξαιρετικής ακρίβειας. – Μόρφω Παπανικολάου, Αρχιτέκτων Ρένα Σακελλαρίδου, Αρχιτέκτων, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σχολής  Α.Π.Θ.

Ξεφυλλίζοντας μαζί με τους αρχιτέκτονες τα βιβλία με τα σκίτσα και συζητώντας μαζί τους, κατανοεί κανείς πως ανήκουν στη κατηγορία των αρχιτεκτόνων που μπαίνουν βαθιά στα προβλήματα της δουλειάς τους και όσο πιο συστηματικά αντιμετωπίζουν τα θέματα, τόσο πιο μεγάλη εξειδίκευση αποκτούν στους ειδικούς τομείς που τους απασχολούν. Το μολύβι, η πέννα, τα χρώματα, γίνονται στα χέρια του Κυριάκου Κυριακίδη εργαλεία έκφρασης… – Σταύρος Γυφτόπουλος Αρχιτέκτων, Επίκουρος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Σχολής Ε.Μ.Π.

«Όταν είχα ένα αρχιτεκτονικό πρόβλημα και ένα χαρτί, πάντα σχεδίαζα το πρόβλημα».

Έτσι, μπόρεσε να αφήσει ο Κυριακίδης το σημάδι του πάνω στη κινούμενη άμμο της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής και πιο συγκεκριμένα στη δύσκολη θεματολογία του σύγχρονου ελληνικού νοσηλευτηρίου. Σημάδι που έχει και διεθνώς αναγνωρισθεί, καθώς το γραφείο του έχει πια την οργάνωση και το τεχνολογικό, και επιστημονικό υπόβαθρο να μεταφέρει τη δράση του και στο διεθνή χώρο, ανταγωνιζόμενο επάξια εδραιωμένους ξένους φορείς. – Τάσος Μπίρης, Αρχιτέκτων – Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.

Πηγή: H ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ – Κυριάκος, ΑΝΤΕΛΑ Κυριακίδη & Συνεργάτες, Αρχιτέκτονες – Μουσείο Μπενάκη, Επιμέλεια έκδοσης: Σταύρος Γυφτόπουλος – Άννα Σκιαδά, 2012