IntelligensHistorica | Η ελληνική συμμετοχή στη 19η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής της Βενετίας 2025

Η ελληνική συμμετοχή IntelligensHistorica στη 19η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής της Βενετίας 2025 από τους Νίκο Σκουτέλη, Elisabetta Molteni, Κλήμη Ασλανίδη, Αντώνη Καραμήτρου και  Άννα Τσιτωνάκη, ανταποκρίνεται στη φετινή θεματική Intelligens. Natural. Artificial. Collective. και αφορά στις δίδυμες μελέτες στερέωσης και επανάχρησης των δύο συγκροτημάτων βενετσιάνικων νεωρίων σε Ηράκλειο και Χανιά.

IntelligensHistorica

Πρόκειται περί της ευφυίας που προκύπτει -inter- δια μέσου της  σειράς γενεών που σφυρηλατούν τη γνώση μέσα από την διαστρωμάτωση της διανόησης σε συνδυασμό με τα αποτυπώματα της κάθε γενιάς στον χώρο, προκειμένου η δράση στο παρόν να ισορροπεί ανάμεσα στη φύση και στα τεχνουργήματα των ανθρώπων.

Η προτεινόμενη θεματική ανάδειξης της θέσης Intelligens. Natural, Artificial, Collective αφορά στις δίδυμες μελέτες στερέωσης και επανάχρησης των δύο συγκροτημάτων βενετσιάνικων νεωρίων σε Ηράκλειο και Χανιά.

Ενώ στις επιστήμες ζητείται η συνεχής έρευνα για καινοτομία, εκεί όπου το επίπεδο των νέων γνώσεων συνήθως υπερβαίνει εκείνο των προηγούμενων, στις περισσότερες τέχνες το ζενίθ της ολοκλήρωσή τους συχνά ανάγεται σε παρελθόντα χρόνο.

Στην αρχιτεκτονική, θεμελιώδη έννοια αποτελεί η επικαιροποίηση της ιστορίας της, η αναδίπλωση των δυνατοτήτων που δεν πρόφτασαν να υλοποιηθούν, τέλος η ανάδειξη της συνέχειας και της αναγκαιότητας της πρακτικής για οικοδόμηση ως εμπέδωση του ‘κατοικείν’.

Οι πόλεις κατά καιρούς ανατάσσονται, με αναδιάταξη των αξιών και των λειτουργικών τους ενοτήτων στον σχεδιασμό ενός μακροπρόθεσμου μέλλοντος, έως την επόμενη μεταρρύθμιση. Η επανάχρηση χώρων σε αδράνεια αποτελεί αναγκαιότητα για την εξοικονόμηση σε ανθρώπινη ενέργεια και σε φυσικά υλικά. Η προσαρμογή των ιστορικών κτηρίων σε νέες ανάγκες της κοινωνίας μέσω της επανάχρησης οδηγεί αναγκαστικά στην προσαρμογή των ιστορικών τεχνολογικών γνώσεων στο σύγχρονο περιβάλλον πλάι στις ‘έξυπνες’ λύσεις και τις πολύπλοκες δομές στα νέα προϊόντα.

Στα Βενετσιάνικα Νεώρια του Ηρακλείου και των Χανίων

Ξεκλειδώθηκαν γρίφοι της ιστορίας τους μέσα από την εντρύφηση στα ιστορικά αρχεία της Βενετίας και στις Δημοτικές βιβλιοθήκες Χανίων και Ηρακλείου.

Αναλύθηκαν η δομή και τα υλικά κατασκευής τους.

Εντοπίστηκαν οι τεχνικές που αναλλοίωτες από τον 15ο αιώνα είναι ικανές να συνδράμουν στη στερέωση με σκοπό την ασφαλή τους λειτουργία.

Αναδείχθηκαν οι ανταλλαγές τεχνογνωσίας μεταξύ Βενετίας και Κρήτης.

Συζητήθηκε με την κοινωνία η αναζήτηση νέων χρήσεων στους 9 + 7 πέτρινους θόλους, σε συνάφεια με την αρχική τους χρήση.

Αποφεύχθηκε ο σχεδιασμός οριακής θερμικής άνεσης σε αυτά τα κτήρια που υπήρξαν χώρου αποθήκευσης ξύλινων σκαριών και υλικών πολέμου.

Συγκρατήθηκε η ατμόσφαιρα και το ύφος που προσέδωσε ο χρόνος και η φθορά στις λιθοδομές.

Αποδόθηκαν στους θόλους χρήσεις εναλλακτικές, τεχνών, ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης, ικανές να συνδράμουν στην κοινωνική συνοχή.

Σχεδιάστηκαν κατασκευές/εξαρτήματα των νέων χρήσεων εμπνευσμένες από υλικά και μορφές της ιστορίας αυτών των χώρων.

Ζωντανεύουν χώροι που για εκατό δέκα χρόνια έμεναν κλειστοί, ανενεργοί, εκεί όπου προγραμματίζεται να συνευρίσκονται οι άνθρωποι της πόλη και οι επισκέπτες της ιστορίας της, ώστε να:

Τονίζεται η κυκλικότητα των θεμάτων της ιστορίας.

Προτείνονται τα ιστορικά κονιάματα και τα επιχρίσματα κάλυψης των θόλων, ανανεωμένα.

Ενσωματώνονται στα δάπεδα οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις.

Επαναπροτείνεται η χρήση ξυλείας πεύκης ‘λάριξ’, αναθετικής σε θαλασσινό περιβάλλον για τις νέες κατασκευές.

Αποδίδονται λειτουργικά και ασφαλή στις δύο πόλεις τα ξεχασμένα νεώρια.

Ολοκληρώνονται στα δύο λιμάνια οι όψεις του αστικού συνόλου επί του νερού.

Προκύπτει ότι στην επανάχρηση ιστορικών κτηρίων με κριτήρια επέμβασης: την ευελιξία ως προς τις χρήσεις, την αναστρεψιμότητα και τη δυνατότητα επαναπόκτησης του αρχικού κελύφους, την ανθεκτικότητα των υλικών και των μεθόδων προσαρμογής στις νέες χρήσεις, αποδεικνύεται η ευθυκρισία και η αντίληψη ως ‘ευφυΐα’ των συμβαλλόμενων, καθώς με την ελάχιστη σπατάλη εξασφαλίζεται κάτι χρήσιμο για την κοινωνία σε βάθος χρόνου.

H γνώση και η αντίληψη, η μνήμη και ο συνειρμός που προκύπτουν ως Νοημοσύνη (Intelligence)από την εντρύφηση στην ιστορία των κατασκευών με σκοπό την αναζήτηση σύγχρονων αξιών ή την επικαιροποίηση παλαιών αναδεικνύονται ως ο χώρος του ‘Κοινού Νου’, επομένως πρόκειται για τον χώρο όπου η IntelligensHistorica συναιρείται με την IntelligensCommunis

Τρόπος Παρουσίασης

Εντός του περιπτέρου θα τοποθετηθούν ξύλινα προπλάσματα των κατασκευών εντός των θόλων των νεωρίων σε κλίμακα 1/15. Τα Νεώρια των δύο πόλεων της Κρήτης θα συνδυαστούν σε ενιαία σύνθεση συνεκτική, με σκοπό να αναδεικνύεται η συμπληρωματικότητα των μελλούμενων έργων.

Οι κατασκευές

Τα ξύλινα προπλάσματα που προκύπτουν από τις μελέτες και υλικό επί του πατώματος ικανό να μεταφέρει την αίσθηση του νερού σε λιμάνι.

Η ομάδα

Η διεπιστημονική ομάδα που εργάστηκε και επιμελείται την πρόταση αποτελείται από τους Νίκο Σκουτέλη, Elisabetta Molteni, Κλήμη Ασλανίδη, Αντώνη Καραμήτρου και  Άννα Τσιτωνάκη.

Στοιχεία έργου
Τίτλος έκθεσης 19η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής Βενετίας 2025
Περίπτερο Ελληνική Συμμετοχή – IntelligensHistorica
Επιμέλεια Νίκος Σκουτέλης (αρχιτέκτων, Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης), Elisabetta Molteni (αρχιτέκτων, αναπλ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ca’ Foscari Βενετία), Κλήμης Ασλανίδης (αρχιτέκτων, αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης), Αντώνης Καραμήτρου (αρχιτέκτων), Άννα Τσιτωνάκη (αρχιτέκτων).
Συνεργάτες Χριστίνα Αραπάκη, Alberto Perez Negrete, Silvia Peressuti, Studio Habibi Minelli-Moro, Ιωάννα Στεφάνου, Γιώργος Πλαπούτας, Βασίλης Κορομπίλιας, Ευάγγελος Κωλέτσης, Στέλιος Παπαχριστοφόρου, Εργαστήριο Καινοτομίας Πολυτεχνείου Κρήτης.
Φωτογραφία – Φωτισμός – Ήχος Γιώργος Αναστασάκης (Φωτογράφηση Νεωρίων), Γιώργος Μεσσαριτάκης (Φωτογράφηση Περιπτέρου), LUUN (Φωτισμός Περιπτέρου), Δημήτρης Μπαρνιάς (Ηχητική επένδυση)
Με την υποστήριξη Υπουργείο Πολιτισμού, Πολυτεχνείο Κρήτης, Δήμος Ηρακλείου, Δήμος Χανίων
Εθνικός Επίτροπος Ευθύμιος Μπακογιάννης – Γ.Γ. ΥΠΕΝ (Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας) 
Κατασκευές – Έντυπο Υλικό Ditta Fellino di Faye,  Abdoulaye Petit (Περίπτερο), Βασίλης  Πλατσάκης & Σία (Ξύλινo πρόπλασμα), Χειροποίητα Έπιπλα Λουκάκης (Ξύλινες κατασκευές), Ξυλουργείο Carraro (Ξύλινες κατασκευές), Τέχνη & Μέταλλο, Χανιά (Μεταλλικές κατασκευές), Εργαλειοτεχνική Κρήτης (Μεταλλικές κατασκευές), Χαζηράκης All to Print (Εκτυπώσεις σχεδίων), Τυποκρέτα (Έντυπα) 
Χορηγοί LUUN, Wines of Crete, DOMA
Τοποθεσία Βενετία, Ιταλία
Διάρκεια 10 Μαΐου – 23 Νοεμβρίου 2025
Kείμενο από τους δημιουργούς

Ομάδα ερευνητικών εργασιών για την ιστορική και τεχνολογική τεκμηρίωση των μελετών ωρίμανσης των έργων αποκατάστασης – απόδοσης χρήσεων στα Δυτικά και τα Ανατολικά Νεώρια του Ηρακλείου Κρήτης 

Ομάδα Αρχιτεκτόνων Π.Κ. Νίκος Σκουτέλης (Αρχιτέκτων- Καθηγητής Σχολής Αρχ. Μηχ. Π.Κ.),  Κλήμης Ασλανίδης (Αρχιτέκτων- Επίκουρος καθηγητής Σχολής Αρχ. Μηχ. Π.Κ.)
Εξωτερικοί Συνεργάτες Αντώνης Καραμήτρου (Αρχιτέκτων μηχ. ΜΠΣ αποκαταστάσεων Π.Κ.),  Ιουλία Βομπίρη (Αρχιτέκτων μηχ. ΜΠΣ αποκαταστάσεων Ε.Μ.Π.),  Δημήτρης Γρηγοριάδης (Αρχιτέκτων μηχ. ΜΠΣ περιβαλλοντικός σχεδιασμός),  Βαγγέλης Κωλέτσης (Αρχιτέκτων μηχ. ΜΠΣ αποκαταστάσεων Π.Κ.),  Ευάγγελος Νιταδωράκης (Πολιτικός ΜΗΧ. ΜΠΣ αποκαταστάσεων Π.Κ.),  Βαγγέλης Μαργιολάκης (Αρχιτέκτων μηχ. ΜΠΣ Φωτισμού – LUUN I.K.E.)
Ομάδα Τελειόφοιτων Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Π.Κ. Γιάννης Κορκίδης, Κωνσταντίνος Σιγάλας, Ιωάννης Τρουλλινός, Γαβριήλ Νύκταρης, Χριστίνα Αραπάκη, Μυρτώ Ζαφειρέλη, Γιάννης Σημαντηράκης.
Ομάδα Ιστορικών Elisabetta Molteni (Ιστορικός της Αρχιτεκτονικής – Αναπληρώτρια καθηγήτρια Università Cà Foscari),  Silvia Peressutti (Ιστορικός της Τέχνης- Ερευνήτρια Università Cà Foscari),  Alberto Perez Negrete (Ιστορικός της Αρχιτεκτονικής Phd Università di Siviglia –IUAV Venezia).
Ομάδα Γεωλόγων – Γεωτεχνικών Αντώνιος Βαφείδης (Γεωφυσικός- καθηγητής ΜΗΧ.Ο.Π.)
Ομάδα ΔΟΜΟΣΤΑΤΙΚΩΝ & YΛΙΚΩΝ Μαρία Σταυρουλάκη (Δρ. Πολ.μηχ. – Αναπ. Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχ. Π.Κ.), Σταύρος Πετρομιχελάκης (DOMOS A.E. Δομοστατικοί), Σάββας Σαλούστρος (Δρ. Πολιτικός Μηχ/ικός), Νόνη Μαραβελάκη (Χημκός- Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχ. Π.Κ.)
Ομάδα Συνεργατών Π.Κ. Βαρβάρα Χαραλαμπίδη (Δρ. Πολιτικός μηχανικός ΔΠΘ), Αμαλία Κασάμπαλή (Πολ. Μηχ. MSc), Καλή Καπετανάκη (Πολ.Μηχ. MSc), Αναστάσιος Καδίτης (Μηχανικός Υλικών MSc), Claire Oiry (Αρχιτέκτων Εcole Nationale d’Architecture Paris La Villette, MSc Grenoble)

Ομάδα έργου στο ερευνητικό πρόγραμμα  για την ιστορική και τεχνολογική τεκμηρίωση της μελέτης ωρίμανσης των έργων αποκατάστασης – απόδοσης χρήσεων – ανάδειξης των Νεωρίων στα Χανιά Κρήτης

Ομάδα Αρχιτεκτόνων μηχανικών  Νίκος Σκουτέλης (Καθηγητής Πολ.Κρήτης), Κλήμης Ασλανίδης (Αναπλ. καθηγητής Πολ.Κρήτης), Mario Piana (Καθηγητής IUAV Βενετίας), Δέσποινα Διμέλλη (Αναπλ. καθηγήτρια Πολ.Κρήτης), Αλεξιος Τζομπανάκης (Αναπλ. καθηγητής Πολ.Κρήτης), Μαρία Μανδαλάκη (Επίκ. καθηγήτρια  Πολ.Κρήτης), Άννα Τσιτωνάκη (ΜΠΣ αποκαταστάσεων Πολ.Κρήτης)
Ομάδα νέων Αρχιτεκτόνων Πολ.Κρήτης Δημήτρης Γρηγοριάδης, Γιάννης Κορκίδης, Κωνσταντίνος Σιγάλας, Βασίλης Τουρλίδας, Αφροδίτη Λαγουδάκη, Ιωάννης  Τρουλλινός, Χριστίνα Αραπάκη, Μυρτώ Ζαφειρέλη, Γαβριήλ Νύκταρης, Γιάννης Σημαντηράκης
Ομάδα Ιστορικών Elisabetta Molteni (Αναπλ. καθηγήτρια Università Cà Foscari), Ηλίας Κολοβός (Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Παν.Κ.), Melis Cankara (Δρ Αρχιτέκτων / Ιστορικός Παν.Κρήτης), Silvia Peressutti (Ιστορικός της Τέχνης Università Cà Foscari), Alberto Perez Negrete (Δρ ΙστορικόςΤέχνης Univ.Sevilla – IUAV Βενετίας)
Ομάδα Γεωλόγων – Γεωφυσικών Μανώλης Μανουτσογλου (Καθηγητής MHX.O.Π. Πολ.Κρήτης), Αντώνιος Βαφείδης (Καθηγητης MHX.O.Π. Πολ.Κρήτης), Γιώργος Κρητικάκης (Δρ ΕΔΙΠ MHX.O.Π.Πολ.Κρήτης), Νίκος Ανδρονικίδης (Δρ ΕΔΙΠ MHX.O.Π.Πολ.Κρήτης), Νίκος Οικονόμου (Δρ ΕΔΙΠ MHX.O.Π.Πολ.Κρήτης), Γιάννης Μπριντάκης (MSc MHX.O.Π.Πολ.Κρήτης), Κώστας Μπαϊράμι (Τελειόφοιτος MHX.O.Π.Πολ.Κρήτης), Δημ.Δαμιανός Μπρανίδης (Τελειόφοιτος MHX.O.Π.Πολ.Κρήτης)
Ομάδα Τοπογράφων Μηχανικών Παναγιώτης Παρτσινέβελος (Καθηγητής Πολ. Κρήτης), Γεώργιος Πετράκης (MSc MHX.O.Π. Πολ.Κρήτης), Αχιλλέας Τριπολιτσιώτης (MSc MHX.O.Π. Πολ.Κρήτης) Συνεργάτες Άγγελος Αντωνόπουλος (Σχολή ΗΜΜΥ Πολ.Κρήτης), Ανδρονίκη Πέτρου (Αρχιτέκτων Μηχ. Πολ.Κρήτης), Ευστάθιος Μπίκος (Μ.Π.Δ. Πολ.Κρήτης), Μαρία Χρυσάνθη  (ΜΗΧ.Ο.Π. Πολ.Κρήτης)
Ομάδα ΔΟΜΟΣΤΑΤΙΚΩΝ Κώστας Προβιδάκης (Καθηγητής Πολ.Κρήτης), Μαρία Σταυρουλάκη (Αναπλ. Καθηγήτρια Πολ.Κρήτης), Γεώργιος Σταυρουλάκης (Καθηγητής Πολ.Κρήτης), Βαρβάρα Χαραλαμπίδη (Δρ πολιτικός μηχανικός ΔΠΘ), Αμαλία Κασαμπαλή (πολ. μηχ. ΜΠΣ αποκαταστάσεων Πολ.Κρήτης), Γεώργιος Δροσόπουλος (Δρ πολιτκός μηχανικός), Siphesihle Mpho Motsa (Δρ πολιτικός μηχανικός UKZN S.A.), Παναγιώτης Κουτσιανίτης (Δρ. Μ.Π.Δ. Πολ. Κρήτης), Παντελής Λιόλιος (ΕΔΙΠ Σχολής ΜΗΧ.Ο.Π. Πολ. Κρήτης), Λάμπρος Σπάρταλης (ΕΤΕΠ Σχολής Αρχιτεκτόνων Πολ. Κρήτης), Στέλιος Μαυριγιαννάκης (ΕΤΕΠ Σχολής ΜΗΧ.Ο.Π. Πολ. Κρήτης)
Ομάδα Χημικών / Μηχ. Υλικών δόμησης Νόνη Μαραβελάκη (Καθηγήτρια Πολ.Κρήτης), Νικόλαος Καλλίθρακας-Κόντος (Καθηγητής Πολ.Κρήτης), Καλή Καπετανάκη (Πολ.Μηχ. MSc), Χάρης Γρυπάρης (Δρ. Χημικός MSc), Αναστάσιος Καδίτης (Μηχ.Eπιστήμης Υλικών MSc), Δημήτριος Στεφανάκης (Δρ. Χημικός), Αφροδίτη Φωτίου (Πολ.Μηχ. MSc), Claire Oiry (Αρχιτέκτων MSc), Θέμις Κρασουδάκη (Χημικός Μηχανικός)
Ακουστική Νίκος Παπαδάκης (Δρ. Αρχιτεκτονικής /Υπολογ. Ακουστικής  Πολ. Κρήτης), Γεώργιος Σταυρουλάκης (Καθηγητής Πολ.Κρήτης), Γιάννης Τσάρας (Kαθηγητής Πολ.Κρήτης)
Ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις – Φωτισμός Ηλίας Κανατάκης (Ηλεκτρολόγος μηχανικός Παν.Πατρών), Γιώργος Τζούγκαρης (Μηχανολόγος μηχανικός Παν.Πατρών), Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου (MSc, Χημικός Μηχανικός και Μηχανικός Περιβάλλοντος), TETRAKTYS Γιώργος Παπαδάκης – Σταύρος Φλουρής (Ηλεκτρολόγοι Μηχανολόγοι Μηχανικοί), LUUN I.K.E. Σύμβουλοι Φωτισμού – Βαγγέλης Μαργιολάκης (αρχιτέκτων, Msc Φωτισμού) 
Ομάδα Οικονομοτεχνικής διερεύνησης Κωσταντίνος Ζοπουνίδης (Καθηγητής Πολ.Κρήτης), Ελπίδα Τσιτσιρίδη (Οικονομολόγος MSc), Αντωνία Καλαϊτζάκη (Τελειόφοιτη Μ.Π.Δ.), Παναγιώτα Μαρία Σοφιού (Τελειόφοιτη Μ.Π.Δ.)
Μέλη της Επιτροπής Παρακολούθησης Ελένη Παπαδοπούλου (Δρ Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χανίων), Αντώνης Παπαδεράκης (Θεματικός Αντιπεριφερειάρχης Περιφέρειας Κρήτης), Γιώργος Ξανθουδάκης (π.Αντιδήμαρχος Τ.Υ. Δήμου Χανίων), Γιάννης Γιαννακάκης (Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Χανίων), Αντώνης Μυλωνάς (Προϊστάμενος Τμήματος Παλιάς Πόλης Τ.Υ. Χανίων), Βασίλης Μουστάκης (Καθηγητής Σχολής Μ.Π.Δ. Πολ. Κρήτης), Γραμματεία της Επιτροπής – Μαργαρίτα Μπατάκη (Αρχ. Μηχανικός Τμήματος Παλιάς Πόλης Τ.Υ. Χανίων)