Το KIZI STUDIO παρουσιάζει την πρώτη από τις δύο εναλλακτικές προτάσεις που κατέθεσε στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων με θέμα «Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης».
-κείμενο των δημιουργών
Δείτε και την Β’ πρόταση εδώ!
Το Νέο Μουσείο της Σπάρτης έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στο μοντερνιστικό διατηρητέο του Ζενέτου και στο αρχαιολογικό υπόβαθρο του γηπέδου. Θέμα δύσκολο, μια αρχιτεκτονική πρόκληση.
Η άποψή μας για μια ευαίσθητη σύνθεση, που συνομιλεί με το διατηρητέο, τις αρχαιότητες και τον φυσικό περίγυρο, εκφράσθηκε σε δύο εναλλακτικές προτάσεις. Εδώ παρουσιάζεται η πρώτη.
Η πρόταση προσφέρει ένα ήρεμο κτίριο-φόντο στο έργο του Τάκη Ζενέτου, που στεγάζει τη μόνιμη έκθεση, αναδεικνύοντας τις αρχαιότητες που βρέθηκαν στην περιοχή κι έτοιμο να αναδείξει κι άλλες που τυχόν να αποκαλυφθούν.
Η χωροθέτηση του κτιρίου σε μη ανεσκαμμένη περιοχή, παρά την αναλυτική τεκμηρίωση της λύσης που προσαρμόζεται ακόμα και σε περίπτωση εύρεσης σημαντικών αρχαιοτήτων, θεωρήθηκε λαθεμένα παράβαση της προκήρυξης (!) και οδήγησε σε αποκλεισμό της πρότασης από τις διακρίσεις, παρά τα άκρως επαινετικά σχόλια της επιτροπής.
Ανάλυση αντικειμένου, συνθετικές αρχές
Δίπλα στην ισχυρή παρουσία του «Χυμοφίξ» η αρχαιολογική σκαπάνη ανέδειξε μια νέα παράμετρο για τον σχεδιασμό του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου. Η σχέση του τόπου με την αρχαία Σπάρτη και τα παραευρώτια μνημεία παύει να είναι νοερή αναφορά, αλλά ορίζεται από τα κατάλοιπα του αρχαίου δρόμου.
Το τοπόσημο του παροπλισμένου εργοστασίου θα σηματοδοτεί την κιβωτό της βαριάς κληρονομιάς της Σπάρτης. Γι’ αυτό δεν πρέπει να κρύβεται στον εισερχόμενο στην πόλη, πίσω από μια ογκώδη κτηριακή προσθήκη, επειδή αυτή προσφέρεται σαν η εύκολη λύση. Ο κύριος κτιριακός όγκος του Νέου Μουσείου της Σπάρτης πρέπει να αφήνει το έργο του Ζενέτου να «ανασαίνει», στέκοντας σε απόσταση.
ΤΟ ΝΕΟ ΚΤΗΡΙΟ, Η ΦΥΤΕΜΕΝΗ ΠΛΑΓΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΑΠΑΡΤΙΖΟΥΝ ΕΝΑ ΝΕΟ ΤΟΠΙΟ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Η προτεινόμενη σύνθεση ανταποκρίνεται και στα δύο ισχυρά δεδομένα: τον αρχαίο δρόμο και το διατηρητέο νεότερο μνημείο. Το αναδεικνύει ως τοπόσημο περίοπτο, ανέπαφο από προσθήκες και το συνοδεύει με ένα νέο κτήριο σε μορφολογικό διάλογο μαζί του. Ο αρχαίος δρόμος υποδεικνύει την οικοδομική γραμμή, που διαμορφώνεται ως Παρόδιος Στοά θέασης των αρχαίων ερειπίων, με κατεύθυνση προς τον Ευρώτα.
Η επιδερμίδα του ορόφου, που στεγάζει τη μόνιμη έκθεση, λειτουργεί ως φόντο του διατηρητέου, ενώ στο ισόγειο οι διάφανοι χώροι υποδοχής αγκαλιάζουν την αρχαιολογική ανασκαφή και προσκαλούν τον επισκέπτη να μπει στο μουσείο.Το Νέο κτήριο δέχεται το κοινό· στο διατηρητέο στεγάζονται η διοίκηση και τα εργαστήρια. Οι αποθήκες υποτάσσονται στο «κοίλο» τοπίο που περιβάλλει το κέντρο της σύνθεσης· το ήπιο πρανές που τις στεγάζει φυτεύεται πορτοκαλεώνας, ως αναφορά στον χαρακτήρα του παροπλισμένου εργοστασίου χυμών.
Ο ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΧΩΡΟΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΘΕΑΣΗ ΤΩΝ ΨΗΦΙΔΩΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΟΜΟΥ. ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ Ο ΠΟΡΤΟΚΑΛΕΩΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΕΚΑΣΤΗΜΕΝΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΙΣΤΟΡΟΥΝ ΤΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ
Ο ΧΩΡΟΣ ΑΝΟΙΓΕΤΑΙ ΣΕ ΟΠΤΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΙΚΟΕΙΔΗΣ ΣΚΑΛΑ ΠΡΟΣΚΑΛΕΙ ΤΟΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΝΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙ ΤΗΝ ΜΟΝΙΜΗ ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ
Αν βρεθούν αρχαιότητες κατά την εκσκαφή, θα προστατευθούν με κατάλληλη τροποποίηση της θεμελίωσης. Εφόσον η σημασία τους το επιβάλει, θα οργανωθούν σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο, με μικρή υπερύψωση του κτηρίου, προσφέροντας πρόσθετο ενδιαφέρον στην επίσκεψη. Το ιδιόμορφο κτίσμα του λεβητοστασίου χρησιμοποιείται ως Πύλη στο συγκρότημα. Ενδεικτικό της γραφής του Ζενέτου στη Σπάρτη, θα στεγάσει την έκθεση του έργου του.
Πίσω από διάφανα υαλοπετάσματα και κρυστάλλινους ανελκυστήρες απλώνονται οι κύριοι προορισμοί της επίσκεψης: Πληροφορίες και Εισιτήρια, Πωλητήριο και Αναψυκτήριο, Αίθουσες Πολλαπλών Χρήσεων και Περιοδικών Εκθέσεων. Δεσπόζει η άνετη ελικοειδής σκάλα, κάτω από skylights που φωτίζουν το κέντρο του διπλού ύψους χώρου. Στο κεφαλόσκαλο με μια ματιά γίνεται αντιληπτή η ακτινική δομή της Μόνιμης Έκθεσης, σε πτέρυγες γύρω από το κενό της σκάλας.
Τόσο η λειτουργία όσο και ο εξοπλισμός των Εργαστηρίων ταιριάζουν στο εργοστασιακό περιβάλλον και γι’ αυτό εντάσσονται στο διατηρητέο κτήριο. Τα μεγάλα βορεινά υαλοστάσια προσφέρουν κατάλληλο φως, αλλά και επιτρέπουν στους επισκέπτες να βλέπουν το έργο της συντήρησης στους επιμέρους χώρους, που διαχωρίζονται με χαμηλά υαλοπετάσματα. Οι «υποστηρικτικές» λειτουργίες δεν αντιμετωπίζονται ως «παρασκηνιακές»· στο διατηρητέο κτήριο γίνονται προγραμματισμένες επισκέψεις.
Ο εργοστασιακός χώρος αναβιώνει όχι μόνο για το προσωπικό, αλλά και για τον επισκέπτη, που θα κατανοήσει ότι μουσείο δεν είναι απλώς μια έκθεση, αλλά ένας σύνθετος οργανισμός.
Ανατολικά, η Υπηρεσιακή Αυλή τροφοδοτεί και συνδέει τα Εργαστήρια με τις Αποθήκες. Το επιστημονικό προσωπικό στεγάζεται στον πρώτο όροφο, ο Ξενώνας ψηλότερα, στον πύργο.
Μορφολογία και ένταξη στο περιβάλλον
Η αδρή μοντερνιστική έκφραση του Ζενέτου περνά στο νέο κτήριο ως σύγχρονη παραλλαγή. Η στέψη της μακράς πρόσοψης καμπυλώνεται ελαφρά, υποκλινόμενη στις απέναντί της κυβιστικές φόρμες του 1958. Οι στεγάσεις των πτερύγων ανασηκώνονται με παρόμοιο τρόπο, προσφέροντας στη Μόνιμη Έκθεση χωρική ποιότητα. Οι αδρά επιχρισμένες υπόλευκες επιφάνειες των κτηρίων του Ζενέτου προβάλλονται στο γκρίζο ferrociment της επιδερμίδας του νέου κτηρίου.
Ο Υπαίθριος χώρος προσφέρει μια βιωματική εμπειρία επίσκεψης, που ξεκινά από την Παρόδιο Στοά και οδεύει προς την όχθη του Ευρώτα, περνώντας από τις ημιυπαίθριες εκθέσεις Ψηφιδωτών Δαπέδων κάτω από φυτεμένα στέγαστρα. Στην επιστροφή μέσα από ένα μικρό άλσος ο επισκέπτης ανεβαίνει στο πρανές του πορτοκαλεώνα πάνω από τις αποθήκες. Από το μικρό αυτό ύψωμα θ’ αγναντέψει τον λόφο της Αρχαίας Σπάρτης και τον Ευρώτα, θα νιώσει τον ρόλο του Ταΰγετου και του Πάρνωνα στον χαρακτήρα του τόπου και της ιστορίας του. Κατηφορίζοντας προς το νότο θα καταλήξει στον κυκλικό χώρο υπαιθρίων εκδηλώσεων.
Ανταπόκριση της πρότασης στη Μουσειολογική Προμελέτη
Η διάταξη της κάτοψης επιτρέπει την γρήγορη επισκόπηση του χώρου, τον άμεσο εντοπισμό των εμβληματικών εκθεμάτων και των περιοχών «μεταβάσεων», τον πολλαπλασιασμό των επιφανειών έκθεσης χωρίς τον κατακερματισμό του χώρου, και —κυρίως— προσφέρει ένα σχήμα ευέλικτο, εύκολα προσαρμόσιμο σε μουσειολογικές αναθεωρήσεις. Πέραν της προτεινόμενης πορείας προσφέρονται και «γρήγορες» προσβάσεις προς όλες τις επιμέρους ενότητες.
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΕΝΟ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ.
ΚΑΘΕ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΧΕΙ ΣΧΕΔΙΑΣΘΕΙ ΩΣ ΜΙΚΡΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΠΟΔΙΔΕΤΑΙ Ο ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΟΡΙΣΕΙ Η ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ. ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΠΛΗΡΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ
Στοιχεία έργου
Αρχιτέκτονες KIZI STUDIO / Γιάννης Κίζης, Κωσταντής Κϊζης
Συνεργάτες αρχιτέκτονες Εμμανουήλ Συμιακάκης, Μαριλένα Μελλά, Ιωάννα Γκριτζιάνη
Σύμβουλοι Ερατώ Κουτσουδάκη (μουσειολογικά), Φαίδων Καρυδάκης (στατικά), Χρήστος Ζόμπολας (μηχανολογικά).
READ ALSO: First images of Ladopoulos Restart by Deda Architects !