Το KIZI STUDIO παρουσιάζει τη δεύτερη από τις δύο εναλλακτικές προτάσεις που κατέθεσε στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων με θέμα «Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης».
-κείμενο των δημιουργών
Δείτε και την Α’ πρόταση εδώ!
Το Νέο Μουσείο της Σπάρτης έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στο μοντερνιστικό διατηρητέο του Ζενέτου και στο αρχαιολογικό υπόβαθρο του γηπέδου. Θέμα δύσκολο, μια αρχιτεκτονική πρόκληση.
Η άποψή μας για μια ευαίσθητη σύνθεση, που συνομιλεί με το διατηρητέο, τις αρχαιότητες και τον φυσικό περίγυρο, εκφράσθηκε σε δύο εναλλακτικές προτάσεις. Εδώ παρουσιάζεται η δεύτερη.
Η πρόταση είναι η λειτουργική συνέχεια του έργου του Τάκη Ζενέτου, που επεκτείνει ήρεμα το διατηρητέο κτίριο, ενώ αναδεικνύει τον αρχαίο δρόμο και τα ψηφιδωτά της αρχαίας Σπάρτης.
Η ανάδειξη ορισμένων καταχωμένων αρχαιοτήτων σε υπόγειο χώρο ερμηνεύτηκε λαθεμένα ως παράβαση της προκήρυξης, παρότι είναι απολύτως συμβατή με το εγκεκριμένο σχέδιο διατήρησης αρχαιοτήτων! Έτσι, παρά τα άκρως επαινετικά σχόλια της επιτροπής για τη μελέτη, η πρόταση αποκλείσθηκε από τις διακρίσεις.
Ανάλυση του αντικειμένου, συνθετικές αρχές
Ο τόπος του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης χαρακτηρίζεται από τα βιομηχανικά κτίρια του σπουδαίου αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου. Το εργοστάσιο και το λεβητοστάσιό του, το οποίο θα έπρεπε κι αυτό να έχει κηρυχθεί διατηρητέο, καθότι είναι τεκμηριωμένο έργο του Ζενέτου, κατέχουν θέση τοποσήμων πάνω στις δύο οδικές αρτηρίες του οικοπέδου. Και τα δύο συμμετέχουν στο προτεινόμενο κτιριακό σχήμα του Μουσείου, με χρήσεις που θα φέρνουν το κοινό μέσα στους εξαιρετικούς χώρους τους. Η πρόσφατες ανασκαφές προσέθεσαν ένα νέο στοιχείο, τα ερείπια του δρόμου από την αρχαία Σπάρτη στον Ευρώτα, υπό οξεία γωνία και σε μικρή απόσταση από τα νεώτερα μνημεία. Προτείνουμε τη χειρονομία που θα οργανώσει σε ενιαία σύνθεση αυτά τα ισχυρά στοιχεία με την απαραίτητη κτιριακή προσθήκη, προκειμένου το σύνολο να ανταποκριθεί στα λειτουργικά, μορφικά, τεχνικά και περιβαλλοντικά ζητούμενα του Έργου.
Οι ανασκαφικοί περιορισμοί υποβάλλουν την δόμηση βορειοανατολικά του διατηρητέου εργοστασίου και τη διαμόρφωση parking στη μη ανεσκαμμένη δυτική περιοχή του οικοπέδου. Από εδώ μια πεζογέφυρα πάνω από τον αρχαίο δρόμο φέρνει το κοινό μπροστά σε ένα μακρύ διάφανο Φουαγιέ. Αυτό συνδέει τους κύριους προορισμούς σε ένα συνεκτικό κτιριακό σχήμα: την Μόνιμη Έκθεση στο νέο κτίριο, τις Περιοδικές Εκθέσεις και τις Πολλαπλές Χρήσεις στο ισόγειο του διατηρητέου και το Αναψυκτήριο στο διατηρούμενο λεβητοστάσιο. Τα Ψηφιδωτά εκτίθενται απέναντι, μέσα σε διαφώτιστο υπόστεγο· προβάλλονται στο Φουαγιέ με καθρέφτες, σε παράλληλη θέαση των αρχαίων καταλοίπων.
Στόχος είναι ένα κτιριακό συγκρότημα απολύτως λειτουργικό, οικονομικό και βιοκλιματικό.
Η λειτουργικότητα επιτυγχάνεται με την εύληπτη οργάνωση της κίνησης των επισκεπτών στη δυτική πλευρά του Έργου. Η διακίνηση εκθεμάτων και εργαζομένων προς τα Εργαστήρια, τις Αποθήκες και τις Περιοδικές Εκθέσεις γίνεται από την Υπηρεσιακή Αυλή, ανατολικά, στη συναρμογή νέου και παλιού κτιρίου. Τα Γραφεία των ερευνητών στεγάζονται στη νότια πλευρά του πρώτου ορόφου και η Βιβλιοθήκη στη βόρεια, με συλλογικά αναγνωστήρια κάτω και ατομικά σε πατάρι, πίσω από ένα μεγάλο υαλοστάσιο που βγάζει στο φυτεμένο δώμα. Ο ξενώνας διευθετείται σε δύο στάθμες του τρίτου ορόφου.
Μορφολογία και ένταξη στο περιβάλλον
Στον επισκέπτη προβάλλεται ο ιδιαίτερος εσωτερικός χώρος του διατηρητέου. Το κλιμακοστάσιο και ο κρυστάλλινος ανελκυστήρας αφήνουν απρόσκοπτη τη θέαση του άξονα από τον χώρο των Μονίμων Εκθέσεων μέχρι την παλιά είσοδο. Η ενοποίηση των Αιθουσών Πολλαπλών Χρήσεων και Περιοδικών Εκθέσεων κάθετα προς αυτόν τον άξονα μεγιστοποιεί τη χωρική άνεση. Η τρίτη διάσταση δεσπόζει, καθώς το μεγάλο κενό που εξυπηρετούσε την καθ’ ύψος λειτουργία του παροπλισμένου εργοστασίου εκτείνεται μέχρι το τελευταίο δώμα. Οι απολύτως ελάχιστες παρεμβάσεις διατηρούν αναλλοίωτη τη χωρική ποιότητα και την αισθητική του εργοστασίου.
Η προσθήκη υποτάσσεται στο μοντέρνο διατηρητέο με τη λιτή γραφή και τον περιορισμό του ύψους της μέχρι το δώμα του ισογείου του. Σχεδιάστηκε ως η φυσική και συνεπίπεδη συνέχεια του κτιρίου του Ζενέτου, προσφέροντας μονώροφο ευπροσπέλαστο μουσειακό χώρο ευέλικτης λειτουργικότητας.
Το υπόστεγο των Ψηφιδωτών Δαπέδων απαντά στο αντικρυστό του Φουαγιέ με ακόμη ελαφρότερη διάπλαση· η κάλυψη με διαφώτιστα πολυκαρβονικά προσφέρει γλυκό φωτισμό στα εκτιθέμενα έργα. Τα ψηφιδωτά εκτίθενται χαμηλότερα από το δάπεδο, σε επάλληλα συρταρωτά φορεία, που πολλαπλασιάζουν την ποσότητα των εκθεμάτων. Ο πίσω τοίχος του υποστέγου κρύβει το parking από τα βλέμματα των επισκεπτών.
Η λοφώδης έξαρση στα βορειοδυτικά αναπλάθεται και διαμορφώνεται σε πλαγιά με χαμηλές χωμάτινες κερκίδες για τις Υπαίθριες Εκδηλώσεις. Η αυτοφυής βλάστηση επεκτείνεται μέχρι το νέο κτίριο με πλατάνια και άλλα δένδρα της μεσογειακής χλωρίδας, διαμορφώνοντας ένα δροσερό χώρο. Νότια του διατηρητέου, ένα περιβόλι με πορτοκαλιές θυμίζει την πρώτη ύλη του εργοστασίου «ΧΥΜΟΦΙΞ».
Ανταπόκριση της πρότασης στη Μουσειολογική Προμελέτη
Ο ενιαίος εκθεσιακός χώρος είναι ευπροσάρμοστος σε κάθε μορφής αρχαιολογική έκθεση. Η ορθοκανονική διαστύλωση επιτρέπει το σταδιακό άνοιγμα θεματικών ενοτήτων στο κοινό. Μελλοντικές ανάγκες εύκολα θα καλυφθούν με νέα πτέρυγα στη θέση του parking, αλλά και με επέκταση του κτιρίου προς βορρά.
Η προτεινόμενη διάταξη προβλέπει άμεση πρόσβαση σε κάθε ενότητα. Οπτικές φυγές καθιστούν ορατά τα εμβληματικά εκθέματα, όπως τον οπλίτη «Λεωνίδα». Εκθεσιακές κατασκευές με ένθετες προθήκες δημιουργούν έναν ευέλικτο λαβύρινθο στον οποίο ξετυλίγεται το νήμα της ιστορίας, με διακριτή διαφοροποίηση της κάθε ενότητας. Το έργο του Ζενέτου εκτίθεται μεταξύ των Αιθουσών Πολλαπλών Χρήσεων και Περιοδικών Εκθέσεων, μέσα στον πολυδιάστατο χώρο του κτιρίου που φέρει την υπογραφή του.
Στοιχεία έργου
Αρχιτέκτονες KIZI STUDIO / Γιάννης Κίζης, Κωσταντής Κϊζης
Συνεργάτες αρχιτέκτονες Εμμανουήλ Συμιακάκης, Μαριλένα Μελλά, Ιωάννα Γκριτζιάνη
Σύμβουλοι Ερατώ Κουτσουδάκη (μουσειολογικά), Φαίδων Καρυδάκης (στατικά), Χρήστος Ζόμπολας (μηχανολογικά).
READ ALSO: Η A' πρόταση των KIZIS ARCHITECTS στο διαγωνισμό για το "ΝΕΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΠΑΡΤΗΣ"