Konaki Averof : New Field of Connectivity
The project for Konaki Averof complex in Larissa, focuses on establishing a creative link between the existing buildings and the new wing, which will introduce contemporary forms, tools and construction methods. The goal is to create a modern Cultural and Educational unit, which will serve as a landmark for the region, connecting the past with the present.
“Konaki” is an architectural typology characteristic in the region of Larisa at the center of Greece, marking the housing unit of the owner of a vast agricultural plot. Predominantly introverted and dominating its surroundings, this shell is called to host a more open and public program. As the new cultural center, extrovert gestures and the creation of a porous shell are required in order to achieve integration into local life and the promotion of activities in the public space.
The heavy volumes of Konaki Averof are maintained as a tribute to the typology, yet the new structure is developed in counterpoint and completes the whole by adopting a modern vocabulary. The connecting wing is designed with light materials, such as wood, glass and brick. It is treated through its plasticity as an extrovert, perforated and porous ensemble that invites the visitor and develops a dialogue with the outdoor space. The loadbearing structure of the new wing is wooden, creating a structural system light and recognizable in contrast with the old wing of Konaki Averof. The characteristics ceramics coming from the area of Thessaly are translated into visible brick walls. Fixed and rotating glazing panels strengthen the transparency of the new wing.
The public and open nature of the building complex is also highlighted by the role of the public space that surrounds it. The new wing of Konaki Averof has direct access to the outdoor plaza, by the use of pivot doors all along the facade. Parallel to that, a community garden with vegetables and native herbs, is proposed, as the place where both children from neighboring schools and the elderly from the center will meet and interact.
The program was allocated on the basis of both the accessibility and the different adjacencies, in order to create a flexible cultural complex that maximizes the different spatial functions and induces spontaneous meetings between the users of the space. As people of different age groups are expected in the new Konaki Averof complex, maximising the spaces of interaction will help foster relations and exchanges between the younger and the elderly.
Text by the architects
Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για τη Συντήρηση – Ανακατασκευή – Επανάχρηση του Κτηρίου «Κονάκι Αβέρωφ» στη Λάρισα. Κονάκι Αβέρωφ: νέο πεδίο συνάντησης
Η τυπολογία του κονακίου αποτελεί ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής της Λάρισας. Τυπολογία που χρονολογείται από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους, τα κονάκια είναι τα κτίρια που δηλώνουν τη μετάβαση στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, όπου τα πρώην τσιφλίκια της θεσσαλικής γης περιήλθαν πάλι στους Έλληνες κεφαλαιούχους.
Τα κονάκια χτίστηκαν ως αρχοντικά, στα οποία κατοικούσε ο ιδιοκτήτης της περιοχής του τσιφλικιού. Το συγκεκριμένο κονάκι φέρει τη μνήμη μιας σημαντικής οικογένειας, αυτής του ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, ο οποίος ίδρυσε και την Αβερώφειο Γεωργική Σχολή Λάρισας. Αποτελεί ουσιαστικά το πρώτο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, λειτουργώντας από το 1911, και ως σταθμό για τη γεωργική εκπαίδευση.
Η ιδιαίτερη σχέση του κονακίου με τη Γη που το περιβάλλει, αλλά και η ιστορική μνήμη του Αβέρωφ και της συμβολής του στην αγροτική παιδεία της νεότερης Ελλάδας είναι στοιχεία που θα αναδειχθούν μέσα από την πρόταση.
Όσον αφορά στην αρχιτεκτονική τυπολογία, το κονάκι είναι κατεξοχήν εσωστρεφές και δεσπόζει στον περιβάλλοντα χώρο. Η νέα χρήση ως πολυχώρος πολιτισμού απαιτεί χειρονομίες εξωστρέφειας και δημιουργίας ενός πορώδους κελύφους, ώστε να επιτευχθεί η ένταξη στην τοπική ζωή και η προβολή των δραστηριοτήτων στο δημόσιο χώρο.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Ταυτότητα μέσω της αντίθεσης: ανάδειξη παραδοσιακής τυπολογίας κονακίου και χρήση σύγχρονων εκφραστικών μέσων για τις νέες προσθήκες.
Η μελέτη επικεντρώνεται στην ανάδειξη της τυπολογίας του κονακίου και στην υιοθέτηση σύγχρονων μορφών, μέσων και μεθόδων κατασκευής για τη συνδετήρια πτέρυγα. Ο στόχος είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου κτιριακού συμπλέγματος, το οποίο θα λειτουργήσει ως τοπόσημο για την ευρύτερη περιοχή, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν.
Ο πέτρινος και βαρύς όγκος των πλευρικών κτισμάτων του κονακίου Αβέρωφ διατηρείται, καθώς αποκαθίσταται με σεβασμό στις υπάρχουσες αναλογίες των όψεων. Η νέα προσθήκη λειτουργεί αντιστικτικά και έρχεται να ολοκληρώσει το σύνολο υιοθετώντας ένα σύγχρονο λεξιλόγιο. Η συνδετήρια πτέρυγα σχεδιάζεται με πιο ελαφριά υλικά, όπως το ξύλο, το γυαλί και το τούβλο (εμφανής οπτοπλινθοδομή). Αντιμετωπίζεται συνθετικά σαν ένα εξωστρεφές, διάτρητο και πορώδες σύνολο που προσκαλεί τον επισκέπτη και αναπτύσσει διάλογο με τον υπαίθριο χώρο.
Ο δημόσιος και ανοικτός χαρακτήρας του κτιριακού συνόλου τονίζεται και από την ανάδειξη του ρόλου του δημόσιου χώρου που το περιβάλλει. Ο αρνητικός χώρος δε λειτουργεί σαν κενό, αλλά συμπληρωματικά του πλήρους. Παρόλο που δεν είναι στα ζητούμενα της παρούσας μελέτης η διαμόρφωση του υπαίθριου χώρου, η ομάδα των μελετητών θεωρεί ότι ο πολυχώρος πολιτισμού κονάκι Αβέρωφ θα ωφεληθεί από την ένταξη των υπαίθριων χώρων εκτόνωσης του κοινού στο σχεδιασμό.
Η νέα προσθήκη χαμηλώνει κατά 1 μέτρο και η στάθμη του περιβάλλοντος χώρου ακολουθεί, δημιουργώντας έτσι μια υπαίθρια πλατεία. Παράλληλα, πλάι στον όγκο που στεγάζει το ΚΑΠΗ και τη διοίκηση, οργανώνεται ένας κοινοτικός κήπος με λαχανικά και μυρωδικά, ενδημικά, ο οποίος θα βρίσκεται στην άμεση φροντίδα τόσο των παιδιών από τα γειτονικά σχολεία, όσο και από τους ηλικιωμένους του ΚΑΠΗ.
Ταυτότητα μέσω της υλικότητας: αντίστιξη υλικών και ανάδειξη τοπικών υλών.
Η δημιουργία αναγνωρίσιμης ταυτότητας για το κτιριακό σύμπλεγμα αποτελεί βασικό στοιχείο για τη διαμόρφωση ενός τοπόσημου. Η υλικότητα αποτελεί, πέρα από τη μορφολογία, ένα στοιχείο που αποδίδει ιδιαίτερο χαρακτήρα στο κτίσμα.
Στην περίπτωση του κονακίου Αβέρωφ, αναζητήθηκαν υλικά τα οποία λειτουργούν συμπληρωματικά ως προς τη λιθοδομή και επιπλέον αποτελούν στοιχεία του τόπου. Ο φέρων σκελετός της νέας πτέρυγας είναι ξύλινος, δημιουργώντας ένα δομικό σύστημα ελαφρύ και αναγνωρίσιμο. Τα χαρακτηριστικά θεσσαλικά κεραμικά μεταφράστηκαν σε τοίχους από εμφανές τούβλο, οι οποίοι πληρώνουν τη νέα πτέρυγα. Υαλοστάσια σταθερά αλλά και περιστρεφόμενα περί άξονα ενισχύουν τη διαπερατότητα της νέας πτέρυγας. Εσωτερικά, επιδιώκεται η οπτική επικοινωνία μεταξύ των αιθουσών και η επαφή με τις διάφορες δράσεις, άρα χρησιμοποιούνται σχισμές με υαλοστάσια που επιτρέπουν ελεγχόμενη οπτική επικοινωνία.
ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Προσπέλαση & Είσοδοι
Η βασική είσοδος του συγκροτήματος χωροθετείται κεντρικά στη νέα πτέρυγα. Από το χώρο υποδοχής-φουαγιέ της κεντρικής εισόδου γίνεται η προσπέλαση στις ενότητες που αφορούν στις πολιτιστικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες: στο πολιτιστικό κέντρο και την αίθουσα πολλαπλών χρήσεων καθώς και στα εργαστήρια της πινακοθήκης.
Παράλληλα, ο ανατολικός όγκος δύναται να έχει ξεχωριστή είσοδο για τα εργαστήρια. Ο δυτικός όγκος φιλοξενεί το χώρο του ΚΑΠΗ με αυτόνομη είσοδο, ενώ και ο χώρος διοίκησης και οι χώροι του διαμερισματικού συμβουλίου έχουν αυτόνομη πρόσβαση.
Οργάνωση προγράμματος και δημιουργία συνθηκών για απρόσμενες συναντήσεις
Οι χώροι κατανεμήθηκαν με κριτήριο τόσο την προσβασιμότητα όσο και τις διαφορετικές γειτνιάσεις, με στόχο τη δημιουργία ενός πολιτιστικού πολυχώρου ευέλικτου που μεγιστοποιεί τις διαφορετικές χωρικές λειτουργίες.
Η νέα πτέρυγα φιλοξενεί αποκλειστικά χρήσεις πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Στο ισόγειο χωροθετείται η αίθουσα εκδηλώσεων του πολιτιστικού κέντρου. Βρίσκεται σε άμεση επαφή με την κεντρική είσοδο και έχει εκτόνωση στον υπαίθριο χώρο, όπου μπορούν να επεκτείνονται οι εκδηλώσεις. Η βιβλιοθήκη και οι αίθουσες χορού, ζωγραφικής, θεατρικού παιχνιδιού και μουσικής βρίσκονται στον 1ο όροφο της νέας πτέρυγας.
Είναι σημαντικό, μέσα από τη γειτνίαση των χώρων καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων και του ΚΑΠΗ, να δημουργηθούν σχέσεις και συναναστροφές μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών ηλικιών, καθώς αυτό έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στην πνευματική υγεία και των δύο ηλικιακών ομάδων.
Περιγραφή υλικών και μεθόδων κατασκευής
Όπως αναφέρθηκε, βασική επιλογή είναι η χρήση τοπικών υλικών. Οι όγκοι του κονακίου αποκαθίστανται με σύμμεικτη κατασκευή από σκελετό από σκυρόδεμα και τοιχοποιία με σκυρόδεμα και πέτρα ως εξωτερικό επίχρισμα. Η νέα πτέρυγα αποτελείται από φέροντα σκελετό από ξύλο, ενώ οι βασικοί τοίχοι αποτελούνται από εμφανή οπτοπλινθοδομή. Η υλικότητα λειτουργεί σαν σημείο ταυτότητας και αντίστιξης μεταξύ του παλαιού και του νέου.
Βιοκλιματικά στοιχεία
Το κτίριο σχεδιάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη από τα ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά του, ενισχύοντας παράλληλα τα συστήματα παθητικού σχεδιασμού.
Στα πλευρικά κτίρια, οι πέτρινοι τοίχοι λειτουργούν σαν ένα κέλυφος που ενισχύει τον παθητικό χαρακτήρα του κτιρίου, ενώ τα ανοίγματα προσφέρουν διαμπερή αερισμό στις αίθουσες.
Η διπλή επιδερμίδα από ξύλινες περσίδες σκιάζει περιμετρικά τη συνδετήρια πτέρυγα, ενώ ενισχύει την κυκλοφορία του αέρα και τον δροσισμό και συμβάλλει στο νυκτερινό αερισμό. Η προτεινόμενη φύτευση βρίσκεται κατανεμημένη σε στρατηγικά σημεία στο κτίριο και βοηθά στη βελτίωση του μικροκλίματος και στο φυσικό εξαερισμό, καθώς και στην ποιότητα του αέρα του κτιρίου.
Επιλέγονται συστήματα φωτισμού υψηλής απόδοσης και αντοχής. Ενώ προτείνεται και η επανάχρηση των «γκρίζων υδάτων» από τις λειτουργίες του μουσείου για την άρδευση του περιβάλλοντος χώρου. Είναι θέμα προς διερεύνηση (ως προς το κόστος) η χρήση φωτοβολταϊκών πάνελ στην οροφή της συνδετήριας πτέρυγας συνολικής επιφάνειας 200m2, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα χρήσης αντλιών θερμότητας γεωθερμίας για τον κλιματισμό των χώρων
Τα υλικά και στοιχεία της κατασκευής επιλέγονται να είναι όσο το δυνατόν φυσικά, με χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα και χαμηλό κόστος συντήρησης.
Κείμενα των μICROMEGA ARCHITECTURE & STRATEGIES
Facts & Credits:
μICROMEGA ARCHITECTURE & STRATEGIES
Team: Alexandros Zomas, Mara Papavasiliou
Project: Konaki Averof : New Field of Connectivity
Competition date: September 2016
READ ALSO: Archipelago of Constellations / Fani Christina Papadopoulou - Harvard Graduate School of Design