κείμενο των αρχιτεκτόνων – Η πρότασή για τον νέο επιβατικό σταθμό στο λιμένα Σούδας στοχεύει στο να δημιουργήσει για τον επισκέπτη μία ξεχωριστή, αφηγηματική εμπειρία, που θα έρχεται σε αντίθεση με αυτό που έχουμε συνηθίσει να περιμένουμε από χώρους που πρέπει να στεγάσουν τόσο επιβαρυμένες χρήσεις, όπως αυτή που προκύπτει από τον μεγάλο αριθμό επισκεπτών που θα χρησιμοποιούν το κτίριο καθημερινά. Οι λεπτομέρειες και ο χαρακτήρας της πρότασης παραπέμπουν σε μία εποχή όπου το ταξίδι ως δραστηριότητα αναψυχής θεωρούνταν μία μορφή πολυτέλειας, με συνέπεια οι χώροι που έπρεπε να την στεγάσουν να έχουν τον αντίστοιχο χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, η απλή λειτουργική οργάνωση των χώρων και η χρήση των υλικών εγγυάται ότι το κτίριο θα μπορέσει να ανταποκριθεί και στην πολύ πιο μαζική σημερινή εκδοχή του ταξιδιού αναψυχής και της κρουαζιέρας. Έτσι το προτεινόμενο κτίριο προσπαθεί να μετατρέψει ένα χώρο από τον οποίο υποτίθεται ότι κάποιος απλά περνάει για να πάει κάπου αλλού, σε έναν τόπο όπου πιθανά κάποιος να θέλει να βρίσκεται – αγκαλιάζοντας και χρησιμοποιώντας τις αντιφάσεις που μπορεί να παρουσιάζονται από μία τέτοια αντιστροφή.
Η πρότασή αντλεί τα εναύσματά της από την αρχιτεκτονική και εικαστική παράδοση των Χανίων και της Κρήτης γενικότερα. Η μορφή του προτεινόμενου κτιρίου προκύπτει μέσα από μια αφαιρετική επεξεργασία της τυπολογίας των αρσεναλίων, η οποία και έχει επηρεάσει έντονα τον χαρακτήρα της πόλης των Χανίων και της ευρύτερης περιοχής.
Τα αρσενάλια, γνωστά και ως ενετικά νεώρια, είναι κατασκευασμένα στο τέλος του 15ου αιώνα από τους Ενετούς, των οποίων ο στόλος κυριαρχούσε εκείνη την εποχή στη θάλασσα. Τα λιμάνια της Κρήτης, μεταξύ των οποίων και τα Χανιά, αποτελούσαν σημαντικούς σταθμούς στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα αρσενάλια αποτελούν δείγμα αυτής της συνθήκης: ήταν κατασκευασμένα με σκοπό την επισκευή πλοίων στο εσωτερικό τους και βρίσκονταν σε άμεση σχέση με τη θάλασσα. Σε αρχιτεκτονικό επίπεδο, πρόκειται για μακρόστενες, θολωτές κατασκευές, μεγάλων διαστάσεων (ύψος 10 μέτρα και βάθος έως και 50), που παρατίθενται εν σειρά. Οι θόλοι τους, ημικυλινδρικού σχήματος, γεφυρώνουν αποστάσεις έως και 9 μέτρα. Η όψη της μικρής τους πλευράς κοιτάει το θαλάσσιο μέτωπο, με το χαρακτηριστικό αψιδωτό σχήμα. Ο ιδιαίτερος αρχιτεκτονικός τους χαρακτήρας και η επίδραση που έχουν στην εικόνα της πόλης οφείλετε σε μεγάλο βαθμό στην επανάληψη – σε σειρά – αυτής της χαρακτηριστικής μονάδας.
Η θάλασσα αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του χαρακτήρα των αρσεναλίων. Έτσι, η πρότασή κάνει μία μεταφορά αυτής της σχέσης στο κτίριο του επιβατικού σταθμού, το οποίο θα στεγάσει μία χρήση που επαληθεύει, στην σημερινή εποχή πλέον, αυτή την άρρηκτη σχέση των Χανίων και της ευρύτερης περιοχής με το υγρό στοιχείο και τη μετακίνηση μέσω αυτού. Οι θαλάσσιοι εμπορικοί δρόμοι του 15ου και του 16ου αι. παραμένουν ισχυροί, μόνο που πλέον εξυπηρετούν και την αναψυχή. Μοιάζει λοιπόν η αναφορά στα αρσενάλια στο σύγχρονο κτίριο του επιβατικού σταθμού να υπενθυμίζει αυτή την ιστορική συνέχεια.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο ιστορικών αναφορών η πρόταση χρησιμοποιεί μοτίβα από τις μινωικές τοιχογραφίες για να δημιουργήσει τα σκίαστρα της ανατολικής και της δυτικής όψης. Το μοτίβο που τελικά δημιουργεί τη διάτρηση στα σκίαστρα προκύπτει επίσης μέσα από μία διαδικασία αφαίρεσης και μεταφοράς του στα σημερινά δεδομένα.
Παρόλα αυτά, η προτεινόμενη κατασκευή δεν προσπαθεί απλά να αναπαράγει την μορφή των αρσεναλίων, προσαρμόζοντας μία καινούργια χρήση σε ένα κτίσμα που θα μιμείται μία προϋπάρχουσα μορφή. Αντιθέτως, βλέπει στα αρσενάλια μία αρχιτεκτονική χειρονομία: Την εν σειρά επανάληψη ημικυκλίων ως «στέψη». Ξεκινώντας λοιπόν από αυτή την μονοκονδυλιά δημιουργεί μία σύγχρονη μορφή που διατηρεί μεν πάνω της ένα ίχνος της ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και μία αυτόνομη σχεδιαστική πρόταση που εκφράζει την εποχή της. Σταδιακά και μέσα από μία διαδικασία «μεταποιήσεων», τα ημικύκλια σταματούν να έχουν την ίδια ακτίνα και προσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες που θα φιλοξενήσει το κτίριο. Πέρα από τη βασική δομή των αρσεναλίων, οι υπόλοιπες λεπτομέρειές τους απουσιάζουν. Η υλικότητα της δομής απομακρύνεται επίσης από την ιστορική τους αναφορά με τη χρήση σύγχρονων υλικών. Η περαιτέρω επεξεργασία της μορφής και των λεπτομερειών της δημιουργεί πλέον μία τελείως διαφορετική συνθήκη από αυτή των αρσεναλίων, με τον δικό της χαρακτήρα. Τα αρσενάλια παραμένουν μόνο ως μία υπόμνηση.
Η επιλογή των υλικών παίζει καθοριστικό ρόλο στον τελικό χαρακτήρα του κτιρίου. Ο σκελετός του, που αποτελεί και βασικό σχεδιαστικό στοιχείο που οργανώνει τη μορφή και τη δομή του, είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα, εμφανές, με ιδιαίτερα φροντίδα στον ξυλότυπό του. Οι δύο κύριες όψεις που βλέπουν προς τη θάλασσα στις δύο πλευρές της προβλήτας, πληρώνονται με υαλοστάσια που προστατεύονται από χάλκινα διάτρητα σκίαστρα, οι οπές των οποίων προκύπτουν από την παραλλαγή πάνω σε μινωικά μοτίβα. Στις άλλες δύο πλευρές του κτιρίου ο δομικός σκελετός δημιουργεί αψίδες που πληρώνονται από υαλοστάσια και μη-φέρον σκυρόδεμα, με διαφορετικό ξυλότυπο και απόχρωση από αυτό του βασικού σκελετού. Τα σχήματα που δημιουργούνται προκύπτουν από την υπέρθεση διαφορετικών σειρών αψιδωτών συνεχειών. Η υλικότητα των όψεων καθορίζει και την υλικότητα των εσωτερικών χώρων, και κυρίως του χώρου αναμονής. Το εμφανές σκυρόδεμα είναι κυρίαρχο, ενώ λεπτομέρειες αντικειμένων από χαλκό (ή στο χρώμα του χαλκού) υπενθυμίζουν τη σχέση με τα πάνελς των όψεων. Τα δάπεδα συμπληρώνουν την εικόνα με τη χρήση τσιμεντοκονίας, τσιμεντοπλακιδίων και λευκών μαρμάρων.
text provided by the architects – The design for the new ferry terminal at the port of Souda, Chania, aims to create a unique, narrative experience for the user by challenging what we expect to encounter in buildings with such ‘heavy’ uses, which need to accommodate large numbers of visitors in transit. The detailing and character of the proposal, that wouldn’t be out of place in very different architectural typologies, references a time when travel for leisure was a form of luxury and therefore the buildings that were meant to support it were echoing that character. At the same time, the simple functional layout of the building and the materials used assure that the proposed design will be able to sustain the very high load of use that results from the number of visitors of a ferry terminal. However, the building tries to transform a place that you are supposed to move through in order to go somewhere else into one that you could probably want to be – by affirming the contradictions that may arise from such a reversal.
The proposal finds its starting points at architectural and artistic legacy of the city of Chania and the island of Crete at large. The form of the proposed structure is the result of a modern interpretation of the typology of the “Arsenalia”, a defining element of the architecture of the city.
Τhe ‘Arsenalia’ of Chania were constructed around the end of the 15th century by the Venetians, whose navy dominated the Mediterranean sea. The ports of Crete, including Chania, were important stops in the eastern Mediterranean. The ‘Arsenalia’ therefore illustrate that condition: they were constructed in order to carry out ship repairs within them and were therefore in a direct relationship with the sea. Their architectural form was made out of long, arched volumes positioned one next to the other. Their arches could span up to 9 meters. The small side of each volume is parallel to the seafront. Their architectural character is a direct result of the serial reproduction of that main arched element.
The sea is an integral part of the character of the ‘arsenalia’. Therefore our proposal transfers that relationship, between sea and building, to the structure that will host the ferry terminal. The terminal in effects confirms that the relationship between the city and sea remains as strong to the present day. The old trade routes of the 15th and the 16th century remain as strong, only that now the accommodate tourism and recreation. The reference to the typology of the ‘arsenalia’ therefore underlines that concept of historical continuity.
The proposed structure however, does not reproduce a historical form by assigning a new function to a (much older) typology. On the contrary, understands the older typology in terms of an architectural gesture: the linear reproduction of arches as a way to define and subdivide space. Starting from that simple gesture and through continuous transformation the arches are differentiated in terms of size and are adjusted to the activities that they are going to host. Apart from the basic structure of the ‘arsenalia’, all other details of the original typology are absent in the proposal for the ferry terminal. The materiality of the new structure also follows a different direction from its historical reference. Further manipulation of the form and of the details that support it lead to a new condition where the initial reference is reduced to a ‘reminder’.
In a second level of historical references, the proposal employs patterns from Minoan murals in the design of the shading panels of the east and west side of the building. The perforation pattern of the shading panels is also a free interpretation of the original patterns through transformation and repetition. 
The materiality of the proposal is fundamental for the character of the building. The main structure, which is also the main design element that organizes its form, is made out of exposed reinforced concrete that reveal its formwork. The two sides that face the sea are enclosed by glass curtain walls that are protected from the sunlight through copper shading panels. In the other two sides of the building the structure creates arches that are enclosed by glass elements and non-structural exposed concrete of different color and formwork to that of the main structure. The resulting shapes are produced through the overlapping of different series of arches. The materiality of the exterior defines also the material presence of the interior spaces and mainly that of the waiting area. Exposed concrete dominates but at the same time its roughness is counterpointed by the elaborate copper details that generate a second, ornamental, layer. The floors follow that counterpoint through the use of colored cement mortar and tiles and white marble.
Credits
design: object-e | Dimitris Gourdoukis & Katerina Tryfonidou with Nefeli Charchari, Areti Damvopoulou, Anastasia Drougka, Lenia Steliou.
structural engineer: Rita Tzeliou
E/M engineer: Odysseas Melfos
Learn more about object-e architecture in this extensive feature of them on our Featured Architect series!
READ ALSO: Hotel Design Awards 2017 - Zante Maris Suites | Block722 architects+