“Η μεγάλη πρόκληση”. Ριζική ανακατασκευή διώροφης κατοικίας στη Φιλοθέη σε αρχιτεκτονική των Σγούτας Αρχιτέκτονες και κατασκευή της Επίκυκλος.
Η ιδιοκτησία βρίσκεται μπροστά σε ένα πευκόφυτο αλσύλλιο κοντά στην πλατεία Πικιώνη στη Φιλοθέη.
Το ζήτημα που προβλημάτισε αρχικά ήταν αν είχε νόημα να διατηρηθεί το υφιστάμενο κτίσμα, προκειμένου να εξυπηρετήσει την εξαμελή οικογένεια που θα κατοικούσε σε αυτό ή αν ήταν προτιμότερο να ανεγερθεί νέο.
-text by the authors
Το υφιστάμενο κτίσμα – 21/2 επιπέδων – στο οποίο κατοικούσαν μέχρι εκείνη τη στιγμή δύο οικογένειες (οριζόντιες ιδιοκτησίες) είχε κατασκευαστεί σε δύο φάσεις: η πρώτη άδεια το 1953 αφορούσε κτίσμα με φέρουσα λίθινη τοιχοποιία αποτελούμενο από ημιυπόγειο και ισόγειο, ενώ με τη δεύτερη άδεια το 1976 επεκτάθηκε το ισόγειο και ανεγέρθηκε ο όροφος, που ήταν συμβατικής κατασκευής. Αρχιτεκτονικά στοιχεία που αξίζει να σημειωθούν ήταν η δίρριχτη κεραμοσκεπή αλλά και η πέτρα, ένα διαχρονικό υλικό που εναρμονίζεται με το φυσικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής, που περιέβαλλε μόνο το ημιυπόγειο, καθώς και την πρόσβαση στο ισόγειο της 1ης κατοικίας. Χαρακτηριστικό του οικοπέδου, η κλίση του, το βραχώδες έδαφος αλλά και τα ψηλά πεύκα, τόσο εντός αλλά και στις όμορες ιδιοκτησίες.
Αποφασίστηκε να διατηρηθεί το υφιστάμενο κτίσμα. Ο λόγος διττός. Ο πρώτος ήταν ότι η προκαταρκτική μελέτη που διεξήχθη, έδειξε ότι εντός του υφιστάμενου κελύφους μπορούσε να δημιουργηθεί ένα λειτουργικό σπίτι που θα ικανοποιούσε τις ανάγκες της οικογένειας, και ο δεύτερος ο χρόνος κατασκευής – μικρότερος στην περίπτωση της ανακατασκευής – που ήταν κρίσιμος για την οικογένεια.
Η μεγάλη πρόκληση ήταν, πλέον, η αρχιτεκτονική πρόταση | σύνθεση που θα αφορούσε στην αισθητική αναβάθμιση της κατοικίας αλλά και στην αξιοποίηση και εκμετάλλευση, κατά το μέγιστο, του περιβάλλοντα χώρου.
Πάρθηκε η θαρραλέα απόφαση της ολικής αναμόρφωσης των όψεων με στόχο την αισθητική απλοποίηση του υφιστάμενου κτίσματος αλλά και των ριζικών αλλαγών στο περιβάλλοντα χώρο με στόχο να μεγαλώσει λειτουργικά και οπτικά ο αύλειος χώρος ώστε να λειτουργεί ως χώρος εκτόνωσης για όλη την οικογένεια.
Ένας μονολιθικός λευκός όγκος δεσπόζει πλέον στο ακίνητο από τον οποίο ξεπροβάλλουν μόνο αρχιτεκτονικά στοιχεία στην μορφή γκρι μεταλλικών κουτιών που ορίζουν τα κουφώματα. Το περίγραμμα του κτιρίου σε επίπεδο οροφής ορθοκανονίστηκε στη μέγιστη περίμετρό του και στα σημεία όπου δεν υπάρχει κτίριο δημιουργήθηκαν πέργκολες.
Μεγάλη έμφαση δόθηκε κατά τον σχεδιασμό στην αύξηση του φυσικού φωτισμού σε όλα τα επίπεδα καθώς και στη δημιουργία διαμπερότητας.
Με γνώμονα το παραπάνω δημιουργήθηκε στο πίσω όριο – σκάβοντας μεσοσταθμικά 2μ βράχο – μια αυλή συνεπίπεδη με την κουζίνα – καθιστικό και χωροθετήθηκε μια μακρόστενη πισίνα 12.5×2.25μ. κατά μήκος του νοτιοδυτικού πλάγιου ορίου. Το τοιχίο – πλάγιο όριο – της πισίνας λειτουργεί και ως τοίχος αναρρίχησης. Για την σκίαση και οριοθέτηση εξωτερικών χώρων τοποθετήθηκαν πέργκολες σε τρία σημεία (είσοδος, πίσω αυλή και εξωτερικός χώρος στάθμευσης).
Επίσης, η βεράντα του σαλονιού επεκτάθηκε προς το δρόμο δίνοντας πλέον την αίσθηση ότι το αντικρινό αλσύλλιο αποτελεί προέκταση του σαλονιού και κατ’ επέκταση μέρος του κήπου.
Τέλος, όπου ήταν εφικτό λόγω φέρουσας λιθοδομής – τα υφιστάμενα ανοίγματα μεγάλωσαν και προκειμένου να μην μειωθεί ο φυσικός φωτισμός των κουφωμάτων με την προσθήκη των ρολών αλουμινίου δημιουργήθηκαν πλαίσια σε όλα τα κουφώματα τα οποία προεξέχουν του κτιρίου και ενσωματώνουν τα κουτιά των ρολών. Εσωτερικά, τα κουτιά αυτά επεκτείνονται νοητά δημιουργώντας καθίσματα στα παράθυρα των υπνοδωματίων του ορόφου όπου μπορούν τα μέλη της οικογένειας να κάθονται και να διαβάζουν.
Η εσωτερική οργάνωση είναι απλή και λειτουργική. Στον 1ο όροφο έχουν χωροθετηθεί τα 5 υπνοδωμάτια της οικογένειας και τα λουτρά. Κάθε δωμάτιο έχει πρόσβαση σε βεράντα ή μπαλκόνι.
Στο ισόγειο έχουν χωροθετηθεί σε open-plan διάταξη το σαλόνι και η τραπεζαρία που βλέπουν προς το αλσύλλιο, ενώ η κουζίνα μαζί με το family room προς το πίσω όριο και σε άμεση επαφή με την αυλή, το BBQ και την πισίνα. Τέλος, στο υπόγειο χωροθετήθηκαν το playroom | γυμναστήριο το οποίο μετατρέπεται και σε ξενώνα καθώς και βοηθητικοί χώροι. Συνδετικός κρίκος των 3 επιπέδων το νέο κλιμακοστάσιο – στο υπόγειο έγινε επέκταση εντός περιγράμματος ανωδομής – το οποίο λούζεται από το ανατολικό φως διαμέσου ενός διώροφου ανοίγματος.
Οι επιλογές των υλικών έγιναν με γνώμονα την απλότητα, τη δημιουργία λιτών και ζεστών χώρων, τη διαχρονικότητα αλλά και τη διάρκεια ζωής.
Το ξύλο κυριαρχεί στο σαλόνι, την τραπεζαρία και τα υπνοδωμάτια ενώ στους άλλους χώρους συναντώνται γρανιτοπλακίδια σε διάφορες διαστάσεις, αποχρώσεις και τεχνοτροπίες. Οι εσωτερικοί τοίχοι, σε μεγάλο ποσοστό, χρωματίστηκαν λευκοί προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η φωτεινότητα στους χώρους.
Η φύτευση στον περιβάλλοντα χώρο σχεδιάστηκε με σεβασμό στα ήδη υπάρχοντα δέντρα της ιδιοκτησίας ενώ επιπλέον φυτεύτηκαν κλασικά ελληνικά φυτά – ελιά, ροδιά, λεμονιά και τριανταφυλλιές και τοποθετήθηκε γρασίδι και αναρριχώμενα φυτά στις μάντρες.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ενεργειακή αναβάθμιση του κτίσματος με την προσθήκη θερμοπρόσοψης – ελάχιστου πάχους 10εκ. – και ενεργειακών κουφωμάτων με θερμοδιακοπή. Οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις αλλάχτηκαν εξ’ ολοκλήρου. Όλοι οι χώροι έχουν πλέον ενδοδαπέδια θέρμανση και γίνεται χρήση φυσικού αερίου.
Η κατασκευή είχε και αυτή σημαντικές προκλήσεις. Το ημι-υπόγειο – φέρουσας λιθοδομής – το οποίο καταλαμβάνει το μισό του ισογείου, επεκτάθηκε εντός του περιγράμματος της ανωδομής για την προσθήκη του κεντρικού κλιμακοστασίου, ανελκυστήρα και αποθηκευτικών χώρων . Ειδικές ενισχύσεις (gunite) έγιναν στο σύνολο του περιβλήματος του ημι-υπογείου και του ισογείου, των θεμελίων, καθώς και όλων των κολωνών-τοιχίων του κτίσματος, ενώ αξιοποιήθηκαν τρόποι, μέθοδοι και υλικά χαμηλού βάρους, προκειμένου να εξασφαλιστεί και να μην επιβαρυνθεί η αντοχή του κτίσματος.
Το βραχώδες έδαφος ήταν ένα ακόμη βασικό στοιχείο που έδωσε μεγάλο βαθμό δυσκολίας στο έργο και στη χρονική του έκβαση.
Τέλος, το γεγονός ότι ο ελεύθερος αύλειος χώρος και ειδικότερα τα πλάγια όρια ήταν πολύ περιορισμένα, δυσχέρυνε τόσο την πρόσβαση αλλά και τον ελιγμό των μηχανημάτων. Έτσι χρησιμοποιήθηκαν επιπλέον ειδικά χειροκίνητα μηχανήματα για μεγαλύτερη ευελιξία και φυσικά για την ασφαλή εξέλιξη της εκσκαφής.
Το ολοκληρωμένο έργο πέραν της λειτουργικότητας και σωστής οργάνωσης, που έχει αφήσει ικανοποιημένους τους χρήστες, πέτυχε κυρίως τον βασικό πρωταρχικό στόχο της αρχιτεκτονικής πρότασης, που δεν ήταν άλλος από τη μεταμόρφωση του υφιστάμενου κτίσματος και αύλειου χώρου του σε ένα σύγχρονο, λιτό αλλά και ταυτόχρονα διαχρονικό σύνολο.
Credits & Details
Αρχιτεκτονική Μελέτη: Σγούτας Αρχιτέκτονες
Στατική Μελέτη: Ηλίας Τσιώνης, Αλ. Αλεξόπουλος & Συνεργάτες
Η/Μ Μελέτη: ΤΕΚΕΜ Σύμβουλοι Μηχανικοί
Κατασκευή: ΕΠΙΚΥΚΛΟΣ τεχνική κατασκευαστική
Επίβλεψη Κατασκευής: Σγούτας Αρχιτέκτονες, Ηλίας Τσιώνης, ΤΕΚΕΜ Σύμβουλοι Μηχανικοί
ΕΠΙΚΥΚΛΟΣ: Χρήστος Χατζής, Χρήστος Κάτσας
Φωτογραφίες Τελικού Έργου: Μπάμπης Λουιζίδης
Φωτογραφίες Αρχικού: Δημήτρης Σγούτας
“The big challenge”. Complete remodelling and restoration of a private house in Filothei, designed by Sgoutas Architects and constructed by EPIKYKLOS construction company.
The property lies near a park with pine trees close to Pikioni Square in Filothei. The initial dilemma was whether to retain the existing dwelling or to demolish it and erect a new house, so as to better accommodate the six-person family that now owned it.
-text by the authors
The existing 21/2 storey dwelling in which lived two families had been built in two phases, the first in 1953 was an 11/2 storey building built with loadbearing stone walls, whereas in the second, in 1976, the upper level was extended, and a second floor was also added. Architectural elements worth mentioning were the double pitched roof with clay roof tiles and the rosy stone walls that surrounded the semi-basement and the pathway leading to the house entrance. Characteristics of the site are its slope, the rocky ground as well as the tall pine trees both on the site itself and on the surrounding properties.
It was, finally, decided to keep the old structure. The reason was twofold. Firstly that the preliminary study showed that within the existing building shell a functional organisation could be achieved to cover the family needs and, secondly, the element of time – shorter in the case of remodeling. This was of great importance to the family.
The big challenge was to create an architectural proposal that would aesthetically improve the house and also take advantage of the external areas.
The critical decision to completely remodel the façades was taken in order to aesthetically simplify the existing structure. Also, to radically redesign the external areas so as to augment them functionally and visually, and to be able to use them as an integral part of the house.
A monolithic white volume now dominates the property. Grey architectural elements in the form of metal boxes identifying the windows protrude from the façades, breaking up and at the same time highlighting the white volume. The building’s outline at roof level extends beyond its maximum perimeter. Pergolas at roof level have been added on two sides providing shade at the upper floor verandahs.
Emphasis was given in the design to increase natural light in all levels as well as to ensure “visual permeability” within the house proper, and also in the overall property.
Starting from the above, a new courtyard with BBQ at the back of the property was created as an extension of the kitchen and family room, and a 12,5m long x 2,25m wide swimming pool was sited along the side south-west property border. Its retaining wall – side border of the site – also acts as a climbing wall. For shading, as well as for identification, pergolas were placed in three areas (entrance, back yard and external parking area).
The living room verandah was, moreover, extended towards the property front, doubling its size, and now gives the impression of being part of the adjacent pine tree park.
Finally, where it was possible due to the stone loadbearing walls, the existing openings were enlarged. in order not to reduce the natural light with the addition of roller shutters, metal frames protruding from the building envelope were introduced to accommodate the shutters. Internally these frames also protrude creating seating areas in the bedrooms for family members to relax.
The internal layout is simple and functional. On the upper level have been located five bedrooms and the bathrooms. All rooms have access to balconies or verandahs.
On the ground floor, an open plan layout allows the L-shaped living and dining areas to be designed so as to face the park and, correspondingly, the kitchen and family room at the back look on to the newly created backyard with the BBQ area and the swimming pool. Finally, in the basement, the playroom-gym which can be transformed into a guest house, has been located along storage and utility areas.
Connecting all three levels is the new staircase. The two-storey east facing staircase window brings natural light deep into the house.
The choice of materials took into consideration the creation of simple, elegant and warm internal spaces, also ensuring durability and sustainability. Wood is dominant in the living and bedrooms areas, whereas in the kitchen, bathrooms and external areas, granite tiles in several dimensions, shades and styles where placed. The internal spaces have been largely painted white in order to achieve greater luminosity.
The choice of planting and the overall landscaping respected the existing dominant pine trees of the property. Native greek plants – olive tree, pomegranate, lemon tree and roses – have been added as well as climbing plants on the boundary walls. All non hardscape areas have been covered with a lawn and natural grass.
The whole building has been upgraded in terms of energy consumption with the use, inter alia, of external 10cm minimum thickness thermal insulations and the placement of thermally insulated window and door systems. All the MEP installations have been redesigned, and now all areas have underfloor heating. The house uses natural gas for heating and cooking.
The construction itself had its challenges too. The semi-basement, of stone loadbearing walls occupying part of the ground floor over it, was extended within the building perimeter for the introduction of the central staircase, the elevator as well as storage and utility areas. Special reinforcements (gunite) were applied to the whole of the semi-basement and ground floor and all the columns of the building. The building foundations were reinforced wherever feasible. Special systems and low-weight materials were used in order to ensure that they would not overload the building.
The rocky ground was another element that complicated the works in terms of construction time. The fact that free space on the site was limited hindered both access and the maneuvering of machinery. For this reason special hand-operated machinery was used affording greater flexibility and construction safety.
The end product has achieved its preliminary target which was the transformation of the original house and its external areas into a modern, functional, elegant and timeless entity.
Credits & Details
Architectural Study: Sgoutas Architects
Structural Study: Ilias Tsionis, Al. Alexopoulos and Partners
MEP Study: TEKEM Consulting Engineers
Construction: EPIKYKLOS construction company
Construction Supervision: Sgoutas Architects, Ilias Tsionis, TEKEM Consulting Engineers
EPIKYKLOS: Christos Chatzis, Christos Katsas
Photographs (final): Babis Louzidis
Photographs (original): Dimitris Sgoutas
READ ALSO: THE DESIGN AMBASSADOR TIME MAP - Με αφορμή τα 10 χρόνια ARCHISEARCH.GR