Σουζάνα Αντωνακάκη (1935 - 2020)

Το Archisearch αποχαιρετά τη Σουζάνα Αντωνακάκη, μία από τις μεγαλύτερες Ελληνίδες αρχιτέκτονες που, μαζί με το Δημήτρη Αντωνακάκη, δημιούργησαν σειρά διακεκριμένων έργων, τα οποία αποτελούν συγκερασμό ελληνικού και ξένου μοντερνισμού, παράδοσης και νεωτερικότητας.

– φωτογραφία εξωφύλλου © Γιώργος Τριανταφύλλου

Η Σουζάνα Αντωνακάκη γεννήθηκε το 1935 στην Αθήνα και σπούδασε στην Αρχιτεκτονική σχολή του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου από το 1954 έως το 1959.  Υπήρξε, μαζί με το Δημήτρη Αντωνακάκη και την Ελένη Γούση-Δεσύλλα, ιδρυτικό μέλος του αρχιτεκτονικού γραφείου Atelier 66 (1965-1986), στο οποίο προστέθηκαν τα επόμενα χρόνια συνάδελφοι αρχιτέκτονες ως ισότιμοι συνεργάτες και μετονομάστηκε σε Α66 το 1987.
Τα επόμενα 20 χρόνια, μαζί με μια λίστα από κτίρια, εκδόσεις, συμμετοχές σε διαγωνισμούς, συνέβαλαν στη διαμόρφωση των σύγχρονων αρχιτεκτονικών τάσεων, έχοντας δημιουργήσει ένα χαρακτηριστικό στυλ που κατέστησε τη δουλειά του Atelier αναγνωρίσιμη. Το 1984 , εκδίδεται μονογραφία τους από τις εκδόσεις Rizzoli, με την επεξεργασία του Kenneth Frampton. 

Η Σουζάνα Αντωνακάκη έχει διατελέσει μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών – ΣΑΔΑΣ (1971-1972), πρόεδρος του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Τεχνικού Επιμελητηρίου (1982-1984),  Αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής – Academie d’ Architecture (1995), μέλος της Εθνικής Γραμματείας της UIA (1982-2002).

Μετά από πρόσκληση του καθηγητή Herman Hertzberger, υπήρξε Επισκέπτρια Καθηγήτρια και μέλος της διδακτικής ομάδας του International Design Seminar στην Αρχιτεκτονική Σχολή του TU Delft (1987) και  στο Split (1988) και μέλος της Εθνικής Γραμματείας και της Κριτικής Επιτροπής του Europan 1988. Έργα και κείμενά της έχουν καταχωρηθεί στο International Archive of Women in Architecture (iawa) VP & SU Virginia.

Η πόρτα είναι φορτισμένη με μύθους και συμβολισμούς. Στις δύο όψεις της φωλιάζουν μύρια συναισθήματα: δισταγμός, περιέργεια, τόλμη, φόβος, πρόκληση, επιθυμία, καλωσορίσματα και κατευόδια, φιλίες και ρήξεις.
– Σουζάνα Αντωνακάκη, πηγή: ΝΕΑ [2007]:”Πόρτες και κατώφλια“

Ο Δημήτρης και η Σουζάνα Αντωνακάκη από πολύ νωρίς συνειδητοποίησαν τη διαχρονική σημασία που έχει για την αρχιτεκτονική στη Μεσόγειο η μετάβαση από τον υπαίθριο στον στεγασμένο χώρο, αλλά και οι πολλαπλές εκφάνσεις που μπορεί να αποκτήσει μία σταδιακή εισχώρηση και αλληλεπίδραση του ιδιωτικού χώρου με τον ανοιχτό χώρο της πόλης.
Για τον Δημήτρη και τη Σουζάνα Αντωνακάκη μια σειρά ενδιάμεσων περιοχών όπως στέγαστρα, αυλές, κατώφλια, στοές και μικρά αίθρια αποτελούν μορφώματα που η αμφισημία τους επηρεάζει καθοριστικά την αρχιτεκτονική σύνθεση. Δημιουργούν σταδιακές μεταβάσεις κατευθύνοντας το βλέμμα και το σώμα που ανακαλύπτει και κατοικεί το χώρο. Εισάγουν και συνδέουν το τοπίο με τη ζωή στο εσωτερικό των κτιρίων. Είναι πολύχρωμα στοιχεία που δένουν την αρχιτεκτονική τους με το τοπίο και τους ανθρώπους, καθώς πηγάζουν απευθείας από μία βαθιά παράδοση της Μεσογείου και την ίδια ώρα πειθαρχούν μέσα στη γεωμετρική απλότητα και την κατασκευαστική συνέπεια που διακρίνει το σύνολο των έργων τους. Κάθε μικρό ή μεγάλο στοιχείο γειώνεται στο έδαφος της Μεσογείου.
Ο Δημήτρης και η Σουζάνα Αντωνακάκη κατάφεραν να αντισταθούν στην εμπορευματοποίηση και την πολιτισμική παρακμή της αρχιτεκτονικής σε δύσκολους καιρούς. Στα έργα και τα λόγια τους αναγνωρίζουμε την αγάπη για τον άνθρωπο και τον τόπο. Η αρχιτεκτονική τους διαδρομή, συνεπής στον ορισμό που μας πρόσφερε ο Le Corbusier, υπήρξε πάντα ένα «αριστοτεχνικό, σωστό και θαυμαστό παιχνίδι των όγκων που συνταιριάζονται κάτω από το φως».
–  FUTURA [2018], Δημήτρης και Σουζάνα Αντωνακάκη, ΙΧΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ (ΠΡΩΤΟ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΕΥΧΟΣ), 

Ο Δημήτρης και η Σουζάνα Αντωνακάκη είναι από τους λίγους Έλληνες αρχιτέκτονες που το έργο τους έχει περάσει εδώ και πολλά χρόνια στη διεθνή βιβλιογραφία.

«Το αυθεντικό δεν αναβιώνει, έχει χαθεί αμετάκλητα και δεν μεταφέρεται σε άψυχα ερζάτς κελύφη στη σύγχρονη ζωή.»

Απαιτείται αναγνώριση του μέτρου του ανθρωπίνου σώματος και της σημασίας της κλίμακας, όχι μόνο με την αρχιτεκτονική σημασία του όρου.
Απαιτείται γνώση του τυπολογικού πλούτου των κατοικιών, διερεύνηση των διαστάσεων και της πλοκής των χώρων για την πιθανή προσαρμογή των τύπων στο πνεύμα του τόπου και στα νέα δεδομένα της κατοίκησης. Τύπος εξάλλου δεν σημαίνει άκριτη αντιγραφή, αλλά τη διαφορά μέσα στην επανάληψη και το μοναδικό
μέσα στο οικείο.
– Σουζάνα Αντωνακάκη, πηγή: ΝΕΑ [2005]:”Παράδοση και σύγχρονη αρχιτεκτονική“

Το έργο τους έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, έχουν εκπροσωπήσει τη χώρα σε διεθνείς εκθέσεις, έχουν διδάξει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχουν παρουσιάσει τη δουλειά τους σε διαλέξεις, σεμινάρια και τηλεοπτικές παραγωγές.

Επιρροές στην αρχιτεκτονική της αποτελέσαν ο Άρης Κωνσταντινίδης και ο Ludwig Mies van der Rohe.
Μεγάλη σημασία στα έργα της έχουν οι έννοιες και τα εργαλεία του κανάβου και της πορείας-μονοπατιού. 

Ανάμεσα σε άλλα έργα που πραγματοποίησε η Σουζάνα με το Δημήτρη Αντωνακάκη, ξεχωρίζουν το Αρχαιολογικό μουσείο της Χίου (1965), το συγκρότημα κατοικιών στο Δίστομο (1965), η Πολυκατοικία στη Εμμανουήλ Μπενάκη (1973), το Πολυτεχνείο και η Φιλοσοφική Σχολή Κρήτης (1981 και 1982), η συμμετοχή του Α66 στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για του Μουσείο της Ακρόπολης το 1990,    η Βιβλιοθήκη της Σχολής Καλών Τεχνών (2005).

Το 1965 ολοκληρώνεται το συγκρότημα κατοικιών για τους εργαζόμενους στα μεταλλεία βωξίτη του Διστόμου. Σε αυτό το έργο ο Δημήτρης και η Σουζάνα Αντωνακάκη, αντιπρότειναν στον ιδιοκτήτη αντί για τρεις πολυκατοικίες, ένα συγκρότημα κατοικιών σε ανθρώπινη κλίμακα και με σεβασμό στο τοπίο.

«Η σύνθεση στην αρχιτεκτονική δεν αναφέρεται απλώς σε µία τεχνοκρατική αριθµητική διαδοχή χώρων, σε µία διαγραµµατική αλληλουχία, αλλά σε οργανικά διαµορφωµένους τόπους ζωής, σε ένα «ποιητικό» έργο πολιτισµού.»
– Σουζάνα Αντωνακάκη, πηγή: ΝΕΑ [2010]:” Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής“

«Το αντικείμενο του πόθου και στις δύο περιπτώσεις, του έρωτα και της αρχιτεκτονικής, έχει δεσμούς με δύο επίσης σημαντικές λέξεις, την ανάγκη και την επιθυμία».
– Σουζάνα Αντωνακάκη, Citylab 2016: Έρως – Αρχιτεκτονική – Πόλη

Διαβάστε εδώ όλα τα κείμενα της Σουζάνας Αντωνακάκη στα “ΝΕΑ”.

© Atelier 66 Archives