Ιωάννης Βικέλας - ΕΣΩ 2020 | Βραβείο Συνολικής Προσφοράς Archisearch

Κατά τη διάρκεια της ημερίδας ΕΣΩ 2020 θα απονεμηθεί το βραβείο συνολικής προσφοράς σε τρεις μεγάλες προσωπικότητες, τους Ιωάννη Βικέλα, Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα και τον καθηγητή Θεοδόση Τάσιο.

Ο Γιάννης Βικέλας στη μακρόχρονη πορεία τους ως αρχιτέκτονας ασχολήθηκε όσο κανείς άλλος με έργα στον αστικό ιστό της Αθήνας, που σφράγισαν το πρόσωπο της σύγχρονης Αθήνας. Έχει σχεδιάσει πάνω από 900 κτίρια στην 60ετή καριέρα του, έχοντας κατασκευάσει σχεδόν το ήμισυ της Αθήνας, με την οποία ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά. Στα πρώιμα έργα του, όπως για παράδειγμα  τα περίπτερα της Εμπορικής και Ιωνικής Τράπεζας, στη διεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης το 1958, οι επιρροές του σχεδιασμού του προέρχονται κυρίως από το διεθνές στυλ και την υιοθέτηση του σύγχρονου ορθολογισμού και ειδικότερα από τον Mies.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, το αρχιτεκτονικό γραφείου του Γιάννη Βικέλα σχεδιάζει και κατασκευάζει το «President Hotel», το ψηλότερο ξενοδοχείο της χώρας,με ύψος 68 μέτρων και 21 ορόφους.  

Στη συνέχεια θα ασχοληθεί συστηματικά με τα θέματα που βρίσκονται στο επίκεντρο των πεποιθήσεών όπως τα ψηλά και γυάλινα κτήρια.
Σε ένα ταξίδι του στην Μπραζίλια, στα τέλη του 1950,  ο Γιάννης Βικέλας συναντά τον Oscar Niemeyer και συζητούν για την ανέγερση της νέας πρωτεύουσας και το σχεδιασμό των ψηλών κτιρίων.

Τα κτίριά του χαρακτηρίζονται από υψηλό επαγγελματισμό και αποτελεσματικότητα των τυπολογικών και λειτουργικών λύσεων και από τη δομική και τεχνολογική τους ικανότητα.  Επιπρόσθετα, ορισμένα είδη κτιρίων, όπως οι αστικές και προαστιακές πολυκατοικίες (για παράδειγμα τα έργα του στο Ψυχικό, την Κηφισιά και την Φιλοθέη, στα τέλη της δεκαετίας του ’60), δημιούργησαν κυριολεκτικά ένα τυπολογικό και αισθητικό μοντέλο και καθόρισαν την ταυτότητα ολόκληρων περιοχών.

Από το διεθνισμό, το μεταμοντερνισμό, μέχρι τον εκλεκτισμό, αλλά και την επιμονή του στη δημιουργία κελύφους “με βάση, κορμό και στέψη” (ιδιαίτερα στα ψηλά κτίρια, όπως ο Πύργος των Αμπελοκήπων το 1967) καθώς και τη μεταχείριση της αρχιτεκτονικής με βάση τον τόπο, είναι εμφανές ότι ο Βικέλας δεν υιοθέτησε το μεταμοντερνισμό ex abrupto, ανταποκρινόμενος απλώς σε ένα αίτημα μόδας. Κάτι που μπορεί να συμπεράνει κανείς παρατηρώντας τα παραδείγματα των έργων στη Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και τα τρία κτίρια που πραγματοποίησε σε κοντινή απόσταση: τη νέα πτέρυγα του Υπουργείου Εξωτερικών (γωνία με τον Ακαδημίας 1971), το ξενοδοχείο “Astir Palace” (γωνία με την Πανεπιστημίου, 1979) και το κτίριο γραφείων “Αρβανίτη” στη γωνία με τη Σέκερη, στην περίοδο της μεταμοντέρνας έκρηξης (1982).

Ο Βικέλας υιοθετεί τις διεθνείς τάσεις ως σημεία αναφοράς, αλλά ταυτόχρονα διαφοροποιείται επιδιώκοντας την επεξεργασία μιας μορφολογικής εκφραστικότητας.

Ο Πύργος Αθηνών άρχισε να κατασκευάζεται το 1967 και όταν αποπερατώθηκε, το 1971, αποτελούσε όχι μόνο το ψηλότερο κτίριο στην Ελλάδα, αλλά και στα Βαλκάνια. Έχει ύψος 103 μ. και 28 ορόφους και έχει την τυπολογική διάρθρωση ενός ουρανοξύστη, με τον πυρήνα των κλιμακοστασίων κεντρικά και με τους χώρους γραφείων περιμετρικά. Αυτό που κυρίως ξεχώρισε τον Πύργο Αθηνών από την αντίστοιχη αισθητική εμπειρία ενός διεθνούς πύργου γραφείων υπήρξε η προσπάθεια δημιουργίας μιας εντόπιας μορφής με βάση, κορμό και στέψη. Μέσα σ’ ένα γενικότερο κλίμα λιτότητας και αυστηρότητας, όπως και με μια πιο σύνθετη επεξεργασία στον κάναβο, υψώθηκε ένας αθηναϊκός ουρανοξύστης χωρίς την επαναληπτική χρήση μιας μόνο διάστασης στα κατακόρυφα στοιχεία, που σε πολλές περιπτώσεις στα διεθνή παραδείγματα οδηγεί σε κτήρια σχεδόν ουδέτερα.
Τυπολογικά ο Πύργος Αθηνών διαρθρώνεται ως ένας ουρανοξύστης με κεντρικό πυρήνα τα κλιμακοστάσια και περιμετρικά αναπτύχθηκαν οι χώροι γραφείων.

Αν υπάρχει κάτι που αναδύεται από την αρχιτεκτονική του, είναι η αλληλοσυγκρουόμενη σχέση μορφής και περιεχομένου, η συμβίωση της υψηλής λογικής λειτουργικότητας του κτιρίου του με την εξωτερική επίστρωση, ένα πακέτο που οφείλει πάντα να επανεφεύρει από την αρχή και να ασκεί τη γοητεία του, σε ανεξάρτητα με το πνεύμα κάθε περιόδου. Από αυτή την άποψη, τα έργα του Γιάννη Βικέλα προσφέρουν μια αξιοθαύμαστη περιήγηση στον κόσμο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, μέσα από τις πιο απρόβλεπτες επιρροές: από την προφανή, «διαχρονική» παρουσία του Mies (σχεδιασμός της ελληνικής πρεσβείας στη Μπραζίλια, 1973) , στις πιο ρητές αναφορές σε έργα του Norman Forter, του Hans Holbein, του Furnihiko Maki, του Pietro Belluschi, του Gunther Domenig, του Axel Schultes, του Bernard Tschumi, του Νίκου Βαλσαμάκη και του Αλέξανδρου Τομπάζη. Ιδιαίτερα τα εμπορικά κέντρα που σχεδιάζει αποτελούν την εξωστρεφή παραγωγική σύνοψη της μεταμοντέρνας ώθησης (“Agora”, 1985) ή του αμερικανικού κοσμοπολίτικου πνεύματος (“Galleria”, 1979).

Ο Ι. Βικέλας έχει πολλές φορές ανοίξει το δημόσιο διάλογο κι έχει επανειλημμένα επέμβει σε κρίσιμα ζητήματα αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας.

Η κατασκευή του Πύργου Atrina ξεκίνησε το 1976. Έχει ύψος 80 μέτρων και χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι η μεγάλη γυάλινη επιφάνεια, η οποία λειτουργεί ως ένα γυάλινο κέλυφος.

Ωστόσο, ο Βικέλας εξέφρασε σαφώς αρνητική κριτική για τον μεταμοντερνισμό το 1989, σε μια εποχή που άλλοι σημαντικοί Έλληνες αρχιτέκτονες έσπευσαν να υποστηρίξουν το πνεύμα του λαϊκιστικού ιστορικισμού. Σε μια ενδιαφέρουσα σημείωση στην «Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα», αποστασιοποιείται σαφώς από τη «νοσταλγική αυταρέσκεια». Οι «τάσεις» είναι καλές, όπως και τα «κινήματα», όσο κανείς δεν είναι φυλακισμένος σε αυτά, είναι η περίληψη της σκέψης του Αθηναϊου αρχιτέκτονα. Σε μία πρόσφατη σημείωση, ξανά στην «Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα» (2006), ο Βικέλας αναφέρει για άλλη μια φορά τον μεταβολικό χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής, που οφείλει να ακολουθεί τις κοινωνικές συνθήκες και αιτήματα, επισημαίνοντας ότι , μετά την πτώση του “less is more”, το μονοπάτι του σχεδιασμού δεν θα μπορούσε παρά να περάσει αποκλειστικά μέσω της “ασάφειας, της πολυδιάστατης και πολυπλοκότητας της ζωής”.

Η αρχιτεκτονική του Γιάννη Βικέλα επέλεξε να ανταποκριθεί με αισιοδοξία και ρεαλισμό, αλλά και με ταλέντο, στο αίτημα του εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας και να εγγυηθεί μια δημόσια εικόνα για πολλούς πρωταγωνιστές κυρίως της ιδιωτικής οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αντέδρασε στις ανάγκες της αγοράς χωρίς ιδεολογικές δεσμεύσεις, προσπαθώντας σε κάθε περίπτωση να ερμηνεύσει το πιο προηγμένο “zeitgeist”. Μακριά από το άγχος ενός “προσωπικού ποιητικού” σε μια μακρά περίοδο εξέλιξης της ελληνικής αρχιτεκτονικής και μετά από ένα γεμάτο εμπειρία αρχιτεκτονικό ταξίδι, ο Γιάννης Βικέλας πέρασε τα ηνία της κληρονομιάς και της επιχείρησής του στον αρχιτέκτονα Αλέξη Βικέλα. Ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του, ο Αλέξης Βικέλας έχει ήδη δημιουργήσει κτίρια υψηλού προφίλ και εμπορικά κέντρα μεγάλης κλίμακας.

Λίγα λόγια για τον Ι. ΒΙΚΕΛΑ
Ο Ιωάννης Βικέλας γεννήθηκε στο Παρίσι το 1931. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π. απ’ όπου αποφοίτησε το 1955. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του πήρε τη θέση του επιμελητή αρχιτεκτονικών συνθέσεων στο ΕΜΠ. Στη συνέχεια παρέμεινε επιμελητής μέχρι το 1962, στην Έδρα της Οικοδομικής. Από την αποφοίτησή του το 1955, άρχισε παράλληλα με τα ακαδημαϊκά του καθήκοντα, την επαγγελματική του δράση.

Στα 50 χρόνια της πορείας του (1959-2009) μελέτησε και επέβλεψε μεγάλο αριθμό έργων, πολλών αρχιτεκτονικών τύπων, μερικοί από τους οποίους είναι:
Πολεοδομικά σύνολα, συγκροτήματα διαμερισμάτων και κατοικιών, επαύλεις, κτίρια γραφείων, υπουργεία, δημαρχεία, βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, νοσοκομεία, βιομηχανικά κτίρια, ναοί, μουσεία, περίπτερα εκθέσεων, καταστήματα και τράπεζες, εμπορικά κέντρα, σούπερ μάρκετ, κινηματογραφικές αίθουσες, αεροδρόμια, εργοστάσια, δημόσιοι σταθμοί αυτοκινήτων, διαμορφώσεις υπαίθριων χώρων και πλατείες, καθώς επίσης και ταφικά μνημεία.

Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί η μελέτη της αποκατάστασης, ανακαίνισης και προσθήκης κατ’ επέκταση της Γενναδείου Βιβλιοθήκης στην Αθήνα. Ασχολήθηκε, επίσης, με αποκαταστάσεις και ανακαινίσεις ιστορικών κτηρίων και μελέτησε τα περισσότερα ψηλά κτήρια (Πύργους) στην Αθήνα. Η μελέτη των χαρακτηριστικών των ουρανοξυστών διέκρινε τον Βικέλα από τα νεανικά του χρόνια.

Μετείχε ενεργά σε αρχιτεκτονικά συνέδρια, πόλη του Μεξικού, Παρίσι, Βελιγράδι, Άμστερνταμ, Σικάγο και Βερολίνο. Έχει δώσει διαλέξεις στο Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, στο Μουσείο Γουλανδρή. Εξελέγη επανειλημμένα μέλος επιτροπών ενασκήσεως αρχιτεκτονικού ελέγχου και επιτροπών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών.

Διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών, καθώς και στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Το 1980 ίδρυσε με τον Η. Σκρουμπέλο, την εταιρεία πολεοδομικών και αρχιτεκτονικών μελετών ΜΕΤΡΟΝ Ο.Ε. Μαζί με τους Η. & Κ. Σκρουμπέλο και την εταιρεία ΜΕΑΣ ανέλαβε και μελέτησε, μεταξύ άλλων, σημαντικά ολυμπιακά έργα, όπως το Διεθνές Ιστιοπλοϊκό Κέντρο στον Άγιο Κοσμά. Το 1989 του ανατέθηκε η μελέτη τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής διαμόρφωσης δύο από τα πλέον πολυτελή κρουαζιερόπλοια στην Ευρώπη. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με ποικίλα θέματα εσωτερικής διακόσμησης, με πιο προβεβλημένο απ’ όλα, αυτό της Βουλής των Ελλήνων.

Έργα του Γιάννη Βικέλα έχουν δημοσιευτεί στον ημερήσιο και ξένο τύπο, μεταξύ άλλων και στους New York Times στο φύλλο τους της 20-1-1986, καθώς και σε αρχιτεκτονικά περιοδικά, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Έλαβε μέρος σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και βραβεύτηκε στους παρακάτω:
1. Κλειστός διαγωνισμός κατόπιν προσκλήσεων για το Κτίριο Γραφείων Υπουργείου Εξωτερικών – 1ο Βραβείο σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Π. Μιχαλέα
Λ. Βασ. Σοφίας & Ακαδημίας, Αθήνα – 1971

2. Κλειστός διαγωνισμός κατόπιν προσκλήσεων για το Κεντρικό Κτίριο Γραφείων της Εμπορικής Τράπεζας Ελλάδος – 1ο Βραβείο
Μεγ. Αλεξάνδρου & Κατούνη, Πλ. Εμπορίου, Θεσσαλονίκη – 1972

3. Κλειστός διαγωνισμός κατόπιν προσκλήσεων για το Κεντρικό Κτίριο Γραφείων της Ασφαλιστικής Εταιρείας Φοίνιξ – 1ο Βραβείο
Σταδίου & Ομήρου 2, Αθήνα – 1973

4. Κλειστός διαγωνισμός κατόπιν προσκλήσεων για το Ξενοδοχείο Αστήρ Παλλάς – 1ο Βραβείο σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες Κ. Δεκαβάλλα, Εμ. Βουρέκα, Σ. Μολφέση & Στ. Δήμου – Λ. Ελ. Βενιζέλου & Βασ. Σοφίας, Αθήνα – 1979

5. Κτίριο Γραφείων του Εμπορικού & Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών
– 3ο Βραβείο σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Κ. Δεκαβάλλα- Οδός Αμερικής, Αθήνα – 1980

6. Κτίριο Γραφείων του Συμβουλίου Επικρατείας – 1ο Βραβείο σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Η. Σκρουμπέλο
Ευελπίδων & Μουστοξύδη, Πεδίο του Άρεως, Αθήνα – 1981

7. Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσαράς – 3ο Βραβείο σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Κ. Σκρουμπέλο
Μεσσαρά, Κρήτη – 2004

Τα βραβεία Συνολικής Προσφοράς του Archisearch και της Design Ambassador θεσμοθετήθηκαν πέρυσι κατά την διάρκεια του 8ου κατά σειρά συνεδρίου ΕΣΩ και έκαναν την αρχή με τη βράβευση του μεγάλου Designer Γιάννη Τσεκλένη από τον καθηγητή Θεοδόση Τάσιο.

Η προπώληση εισιτηρίων έχει ξεκινήσει.
Κλείστε σήμερα κι όλας το εισιτήριό σας με έκπτωση 40% στην σύνδεση www.esw.gr ή στο λινκ.