ΚΩΣΤΑΣ Η. ΜΠΙΡΗΣ, Βίος αφιερωμένος στη πόλη των Αθηνών | Μάνος Γ. Μπίρης

Το ARCHISEARCH.gr γιορτάζει την επέτειο των 10 χρόνων παρουσίας του με επιλεγμένες σειρές βιβλιοπαρουσιάσεων και αντίστοιχων δώρων στο κοινό του. Αυτή η σειρά παρουσιάζει μια επιλογή βιβλίων από τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα συνεχίζοντας με το τεύχος “ΚΩΣΤΑΣ Η. ΜΠΙΡΗΣ, Βίος αφιερωμένος στη πόλη των Αθηνών” από τον αρχιτέκτονα και ομότιμο καθηγητή του ΕΜΠ, Μάνο Γ. Μπίρη, σε επιμέλεια της Κικής Μπίρταχα.

-κείμενο από την περιγραφή του βιβλίου

Το έργο ενός «προφήτη» της σημερινής κατάστασης της Αθήνας παρουσιάζεται στο βιβλίο αυτό, μέσα από τη μακρόχρονη δράση του αρχιτέκτονα-πολεοδόμου Κώστα Μπίρη στον Δήμο της Αθήνας (1925-1965) με τις ρηξικέλευθες προτάσεις του, κυρίως όμως με τα μαχητικά δημοσιεύματά του στον Τύπο, όπου με πείσμα αντέδρασε σε όσους ασύστολα λυμαίνονταν τη ρυμοτομία και δόμηση της πόλης. Υπήρξε, συγχρόνως με τα θεμελιώδη έργα του, ο ιστορικός της νεότερης Αθήνας, των πρώτων σχεδίων της, των αρχικών φάσεων του κλασικισμού και ρομαντισμού στα ιδιωτικά και δημόσια μέγαρά της. 

Τέλος, συνέγραψε πρωτότυπες μελέτες πάνω σε θέματα εθνογραφικά και ηθογραφικά, όπως και τολμηρές κριτικές απόψεις για τον πολιτισμό της εξελισσόμενης αθηναϊκής κοινωνίας, από τον 19ο έως τα μέσα του 20ού αιώνα, έχοντας ουσιώδη επικοινωνία τόσο με τους ιθύνοντες όσο και με τον πνευματικό κόσμο του περιβάλλοντός του.

Ο Κώστας Ηλία Μπίρης (1899 – 1980), αρχιτέκτων, πολεοδόμος και αθηναιογνώστης ανήκει στην χορεία των ηγετικών πνευματικών φυσιογνωμιών της Ελλάδος του εικοστού αιώνος. Γνωστός ως αυθεντία της ιστορίας και των πεπρωμένων της νεώτερης Αθήνας, το συγγραφικό του έργο, πολύτιμο και αναγνωρισμένο από όλους τους νεώτερους ερευνητές, παραμένει σχετικά άγνωστο σε ένα ευρύτερο κοινό με εγκύκλιο μόρφωση. Ακόμα λιγότερο γνωστή είναι η δημόσια ακαταπόνητη δράση του στην υπηρεσία του σχεδιασμού των Αθηνών και της προστασίας των ιστορικών μνημείων και του τοπίου της.

Η ανά χείρας εργασία του ομότιμου καθηγητού της Αρχιτεκτονικής σχολής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, αρχιτέκτονος Μάνου Μπίρη, αποτελεί την πρώτη απόπειρα συγγραφής μιας βιο-εργογραφίας του Κώστα Μπίρη, τριάντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, από έναν συνάδελφο ο οποίος παρακολούθησε από κοντά τα έργα και τις ημέρες του βιογραφούμενου και ο οποίος, βασιζόμενος στο ανέκδοτο αρχειακό υλικό των γραπτών καταλοίπων του, μας προσφέρει ένα αφήγημα ζωής αυστηρά τεκμηριωμένο αλλά και συναρπαστικό.

“Δεν μου εδόθη η χάρις να γνωρίσω τον Κώστα Μπίρη, όσον ήταν ακόμη κοντά μας. Το επιστημονικό του έργο, όμως, το αποτέλεσμα του μόχθου αλλά και του χαρίσματός του, μου είναι παρόν και οικείο, καθώς με συνόδευσε κατά την μακρόχρονη ερευνητική μου εργασία την σχετική με τον πολεοδομικό σχεδιασμό της Αθήνας. Μου έγινε έτσι ο Μπίρης οδηγός και “εν αποστάσει” πνευματικός πατέρας. Τολμώ, λοιπόν, να συντάξω αυτό το πρόθεμα.”, του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου-Βενετά.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΘΕΜΑ του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου-Βενετά

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ I

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΕΧΝΟΥΡΓΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ

1.  Η εξέλιξη προς τον «αστικό βίο» με εφόδιο την αγωγή και την μόρφωση.
2.  Οι σπουδές στην νεοσύστατη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου της Αθήνας. Με τον Ερνέστ Εμπράρ στην πυρίκαυστη Θεσσαλονίκη. Η στράτευση στην τραγική Σμύρνη του 1922.

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ II

ΕΙΣ ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

1.  Τό βάπτισμα στην υπηρεσία, μέσα από ένα στοιχειώδες γραφείο Σχεδίου Πόλεως.
2.  Αντιμέτωπος με τις επιχειρήσεις των οικοπεδεμπόρων που επέφεραν το αρχικό πλήγμα στην πόλη. Η χάραξη περιφερειακών οδικών αρτηριών. Το μετά την εκπαιδευτική επίσκεψη στο Παρίσι σοβαρό συμβάν στην υγεία του.
3.   Ένας πρώτος απολογισμός στην Υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων. Ο χάρτης του 1930.
4.  Οφέλη και ζημίες κατά την διεκδίκηση των στοιχειωδών χώρων πρασίνου μέσα στην πόλη.

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ III

ΑΦΟΣΙΩΜΕΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ

1.  Η προετοιμασία του ερευνητικού έργου σε τροχιά παράλληλη με τα υπηρεσιακά καθήκοντα.
2.  Η διατύπωση ενός ανανεωμένου πραγματιστικού λόγου, με το εναρκτήριο δημοσίευμα: «Τα πρώτα σχέδια των Αθηνών».
3.  Η αφύπνιση των Αθηναίων σχετικά με την απειλούμενη αρχιτεκτονική της πόλης τους. Ο θόρυβος από δύο διακεκριμένες κατεδαφίσεις.

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

1.  Η προσδοκώμενη «ευνοϊκή κατάστασις» για τις πολεοδομικές μελέτες. Η τύχη των Στρατώνων και του παριλίσσιου άλσους.
2.  Η βασική αρτηρία Β. Κωνσταντίνου – Αρδηττού – Καλλιρρόης – Χαμοστέρνας και οι ατέρμονες περιπέτειές της. Η προοπτική για την λεωφόρο Κηφισού.
3.  Κρίσιμες φάσεις του υπηρεσιακού αγώνα στο περιβάλλον του νέου υπουργείου.
4.  Η υστάτη προσπάθεια για ένα γενικό Χωροταξικό της Αθήνας. Απολογισμός του έργου της «Διοικήσεως Πρωτευούσης». Η βύθιση της πόλης στην αθλιότητα της γερμανικής Κατοχής.

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ V

ΕΡΓΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

1.  Το «καθίδρυμα της ιστορίας της πόλεως των Αθηνών» στην οδό Ηπείρου αρ. 15.
2.  Μία συμβολή στην εκπαίδευση των εφαρμοσμένων τεχνών: Η «Ξυλουργική».
3.  Η πνευματική απόδραση από το πηχτό σκοτάδι της Κατοχής. Αναδρομές στην λαογραφία και την γλώσσα. Οι «Γύφτοι» (1942), τα «Τοπωνύμια» (1945).

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI

ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΑΥΤΟΧΘΟΝΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

1.  Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Το ιστορικό βήμα προς τον δημιουργικό θετικισμό του 20ού αιώνα και η διδασκαλία της Αρχιτεκτονικής.
2.  «Στις συνοικίες των Αθηνών, επί δέκα οικοδομών μόνον η μία κτίζεται από αρχιτέκτονα».
3.  Από το… τελευταίο βαγόνι του 19ου στον συρμό του 20ού αιώνα, με διαβατήριο τους «ιστορικούς Ρυθμούς».

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΘΗΝΑ

Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

1.  Το «Σχέδιον Ανασυγκροτήσεως της Πρωτευούσης» (1945/1946).
2.  Η διχοτόμηση της πόλης.
3.   Ένας γενικός απολογισμός, στο κλίμα του ραγδαίου μετασχηματισμού της Αθήνας κατά τον 20ό αιώνα. Ο χάρτης του 1950.
4.  Η πορεία της υπηρεσιακής σταδιοδρομίας του Κώστα Μπίρη εν μέσω άκαρπων συσκέψεων για το μέλλον του σχεδίου πόλεως.

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIII

ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ – ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ

1.  Το υπόλειμμα ενός μεγάλου Άλσους. Το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου στην λεωφ. Βασ. Σοφίας.
2.  Σε απόσταση… αναπνοής από τα ιστορικά μνημεία.
3.  Η Πλάκα.

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ IX

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

1.  Από την ιδεατή πρωτεύουσα στην πόλη.
2.  Η τύχη των παλαιών κτηρίων και οι απειλές κατά του ιστορικού περιβάλλοντος.
3.  Περιήγηση στο πεδίο της ηθογραφίας και της εθνογραφίας.
4.  Δρόμοι και παράδρομοι του ιστορικού και κριτικού λόγου.
5.  Κοινωνία και πολιτισμός. Οι τέχνες.
6.  Η έντυπη ενημέρωση για την πόλη. Από την τυπογραφία στην δημοσιογραφία.
7.  Εργογραφία.

➤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ X

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Στοιχεία έργου
Τίτλος βιβλίου  ΚΩΣΤΑΣ Η. ΜΠΙΡΗΣ
Υπότιτλος  Βίος αφιερωμένος στη πόλη των Αθηνών
Συγγραφέας  Μάνος Γ. Μπίρης
Επιμέλεια  Κική Μπίρταχα
Εκδοτικός οίκος  Μέλισσα
Χρονολογία έκδοσης  Μάιος 2015
Σελίδες  252 σελίδες
Φωτογραφίες  218
Διαστάσεις  22×23 εκ
Γλώσσα  Ελληνικά