Με αφορμή τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η αρχιτέκτονας Έλενα Σταυροπούλου παρουσιάζει την εγκατάσταση “Κατασκευάζοντας τα Κοινά: Ελιά, Λάδι, Φως” στο Μουσείο Ελιάς και Λαδιού του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, στην Σπάρτη, από 28 Σεπτέμβρη έως 29 Οκτώβρη 2018. -κείμενο από τους δημιουργούς
Το αρχιτεκτονικό γραφείο Stavropoulou Architects ανέλαβε να διαμορφώσει το χώρο στον οποίο πραγματοποιήθηκε ο τρίτος διαγωνισμός “Athena International Olive Oil Competition” στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών το Μάρτιο του 2018 καθώς και το χώρο για την εκδήλωση της βράβευσης στο Ζάππειο Μέγαρο τον Απρίλιο του 2018. Για το σκοπό αυτό η Έλενα Σταυροπούλου δημιούργησε μία εγκατάσταση με θέμα Κατασκευάζοντας τα Κοινά: Ελιά, Λάδι, Φως.
Η εγκατάσταση επιχειρεί να αναδείξει την διαχρονική οικονομική και πολιτισμική σημασία της ενασχόλησης με το λάδι, με το βλέμμα στραμμένο στη νέα εποχή του.
Με αφορμή τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 28-30 Σεπτέμβρη 2018, η εγκατάσταση “Κατασκευάζοντας τα Κοινά” ταξίδεψε στην Σπάρτη, στο θεαματικό περιβάλλον του Μουσείου Ελιάς και Λαδιού του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς όπου και θα παραμείνει έως και τις 29 Οκτώβρη 2018.
Tα Κοινά (the Commons) είναι αγαθά που κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές, δημιουργήθηκαν συλλογικά ή αποτελούν φυσική κληρονομιά.
Το λάδι, εγγράφεται υλικά αλλά και συμβολικά στην παράδοση του τόπου της Μεσογείου. Η γη, η ελιά, το λάδι, η παραγωγή του λαδιού στο εργοστάσιο, η τυποποίησή του, η πώλησή του, η απόλαυσή του, συμμετέχουν και αυτά με τη σειρά τους στη συζήτηση για τα Κοινά.
Οι καθημερινές αυτές πρακτικές που σχετίζονται με το λάδι (την παραγωγή και τις χρήσεις του) ρυθμίζουν τις κοινωνίες, δομούν τον ενδιάμεσο χρόνο, το πριν και το μετά του μαζέματος της ελιάς. Καθορίζουν τον τρόπο συγκρότησης των τοπικών κοινοτήτων, δημιουργούν «κατώφλια» μοιράσματος, συμμετέχοντας στο παιχνίδι της οικοδόμησης του φαντασιακού εντός τους : οι εποχές, η σοδειά, η ζωή στο ελαιοτριβείο και η οικονομία γύρω του, το τραπέζι, το φως.
Η εγκατάσταση εξιστορεί στον χώρο τον κύκλο του λαδιού: Από το χειροπιαστό χώμα στο άυλο φως του λύχνου.
Από τη συμπαγή ακανόνιστη ρίζα στην τυποποιημένη συσκευασία. Συνδιαλέγεται με το λάδι ως υλικό προϊόν και ως σύμβολο, ριζωμένο στην κουλτούρα και την παράδοση, αλλά και την ποιότητα ζωής και τη φροντίδα στη σύγχρονη μητρόπολη.
Αναπτύσσεται στον χώρο η πορεία του λαδιού σαν ένα δίπτυχο: η ανάπτυξή του καρπού, η συγκομιδή και η χρήση του.
Καλώντας τη μνήμη να ενεργοποιήσει ιστορίες κοινές, από τα μέρη καταγωγής, επανεγγράφει στο παρόν ιστορίες και εικόνες, με τα πιο «ταπεινά» υλικά: το χώμα, τη ρίζα, το πανί, τα σακιά, τον τενεκέ, το λυχνάρι.
Χώμα – Ρίζες – Καρπός
Η αφήγηση της εγκατάστασης ξεκινά από το χώμα, που υποδέχεται και θρέφει το φυτό. Όπου η ελιά απλώνει τις ρίζες, ριζώνει στο έδαφος, ακανόνιστα, και μαγικά. Για να καλέσει σε δεύτερο χρόνο τους ανθρώπους να τη φροντίσουν, και να μαζέψουν τους καρπούς της.
Σακιά – Τενεκές – Λύχνος
Το ελαιόπανο στρώνεται. Το μάζεμα ξεκινά. Οι καρποί συλλέγονται, απαιτείται μαεστρία, συνεργατικότητα, και επίπονη δουλειά. Τα μεταλλικά πλαίσια στην εγκατάσταση, ορίζονται από τις ακμές τους, και μοιάζει να ταξινομούν μια εποχή που ολοκληρώνεται. Τα σακιά περιμένουν. Γεμίζονται, μεταφέρονται. Αγωνία για τη σοδειά.
Ο τενεκές θα ταξιδέψει. Γεμάτος με τους κόπους της χρονιάς, κουβαλά μέσα του μνήμες: τις εργασίες, τα ευτράπελα, τις καιρικές αναποδιές, το μεράκι του ελαιοπαραγωγού. Ο τενεκές λειτουργεί ως μνημοσύνη. Στην εγκατάσταση, οι τενεκέδες ανοίγουν, γίνονται κέλυφος γεμάτο φως, όπου τοποθετούνται φωτογραφικά στιγμιότυπα της ζωής που καθορίζεται από το μάζεμα της ελιάς, ενισχύοντας το παιχνίδι με τη μνήμη.
Τα κεραμικά λυχνάρια φτιαγμένα από την ίδια την αρχιτέκτονα Ελενα Σταυροπούλου, με πηλό -ύλη συνδεδεμένη τόσο άμεσα με το χώμα-υποδέχονται και αυτά με τη σειρά τους το λάδι, για να το μετατρέψουν σε φως. Όπως το χώμα φτιάχνει από τον σπόρο το δένδρο.
Τα λυχνάρια, με τις καμπύλες γραμμές τους, παραπέμπουν στη μητρική μορφή, στη μητέρα Γη, που υποδέχεται, φροντίζει, θρέφει.
Είναι ένα Δώρο το λάδι, συντελώντας σε πράξεις φροντίδας: Η Φροντίδα της γης. Του χωραφιού, του ελαιώνα, του λαδιού. Του ανθρώπου, της διατροφής, της ζωής. Προσφέρεται ως δώρο, σε τενεκέ ή σε φιάλη. Ζεσταίνει, θρέφει, δίνει το φως του στο καντήλι, πλάθει ατμόσφαιρες, φωτίζει τις πορείες.
Ο κύκλος της φύσης και της παραγωγής διαμορφώνει τις τελετουργίες (και) της νέας εποχής.
Από το χώμα στο φως. Ο κύκλος κλείνει. Μέχρι να ξαναρχίσει.
Agenda
Τοποθεσία Μουσείο Ελιάς και Λαδιού, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Όθωνος – Αμαλίας 129, Σπάρτη
Διάρκεια 28|9|2018 – 29|10|2018
Ημέρες και ώρες λειτουργίας Καθημερινά (εκτός Τρίτης) 10.00-18.00
Συντελεστές
Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
Σύνθεση, Σχεδιασμός, Υλοποίηση εικαστικής εγκατάστασης Ελενα Σταυροπούλου – αρχιτέκτων
Γενική εποπτεία Σοφία Στάϊκου, Πρόεδρος
Συντονισμός – Επιμέλεια
Αλεξάνδρα Ράπτη, Διευθύντρια
Ανδρέας Λαπούρτας, Προϊστάμενος Υπηρεσίας Μουσείων
Μαρία Βενιζελέα, Υπηρεσία Μουσείων
Σχεδιασμός Stavropoulou Architects
Ομάδα Μελέτης
Έλενα Σταυροπούλου, αρχιτέκτων
Νάγια Κωσταρέλλου, συνεργάτης αρχιτέκτων
Τεχνική Επίβλεψη Μελίνα-Δάφνη Ζούμπου, Προϊσταμένη Τεχνικής Υπηρεσίας
Συγγραφή και Επιστημονική Επιμέλεια Κειμένων
Έλενα Σταυροπούλου, αρχιτέκτων
Αγγελική Πούλου, επιμελήτρια
Γλωσσική Επιμέλεια Ανδρέας Παππάς
Μεταφράσεις Έλενα Σταυροπούλου
Γραφιστικός Σχεδιασμός Stavropoulou Architects
Εκτυπώσεις Νίκος Πασχαλίδης & ΣΙΑ Ε.Ε.
Τεχνική Υποστήριξη Κόκκινος Interfreight Services
Ιδιοκτησία Vinetum Athena
Φωτογραφίες Κατερίνα Καλογεράκη, Γιώργος Τσαντάκης, Aρχείο των ελαιοτριβείων Κάλλας και Κύκλωπας, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.)
On the occasion of the European Heritage Days, installation “Constructing the Commons: Olive, Oil, Light” by architect Elena Stavropoulou is exhibited in the Piraeus Bank Cultural Foundation’s Museum of the Olive and Greek Olive Oil in Sparta between September 28th and October 29th 2018. –text by the authors
The architectural practice Stavropoulou Architects undertook the design of the space in which the 3th edition of “Athena International Olive Oil Competition” took place, in the European Cultural Centre of Delphi 26-28 March 2018 as well as for the award ceremony at the Zappeion Conference and Exhibition Centre on the 28th of April. For this purpose Elena Stavropoulou created an installation on the theme of Constructing the Commons: Olive, Oil, Light.
The installation aims to reveal the diachronic economic and cultural significance of olive oil as an occupation, with its gaze fixed on its new era.
Now the installation “Constructing the Commons” is exhibited in Sparta, in the inspiring setting of the (PIOP) Piraeus Bank Cultural Foundation’s Museum of the Olive and Greek Olive Oil on the occasion of the European Heritage Days 28-30 September 2018. The exhibition will remain open until the 29th of October 2018.
The Commons are goods that have been inherited from previous generations, have been created collectively or are a natural heritage.
Oil is inscribed in a material and symbolic way in the tradition of the Mediterranean. The land, the olive, oil, its production in the factory, its standardization and enjoyment, are also part of the discussion about the Commons.
These daily practices related to oil (its production and uses) regulate societies, construct the intermediate time, the before and after the gathering of the olive. They define the way in which local communities are formed, the way in which they create thresholds of sharing, participating in the construction of the imaginary: the seasons, the harvest, life in the mill and the economy around it, the dinner table, light.
The installation tells, in space, the story of the oil cycle: From the tangible soil to the intangible light of the lamp.
From the compact irregular root to the standardised package.Τhe installation deals with oil as a material product and as a symbol, rooted in culture and tradition, as well as in wellbeing and care in the contemporary metropolis.
The trajectory of oil is developed in the exhibition space as a diptych: the growth of the fruit, the harvest, and its use.
Calling upon memory to activate common stories from the origins, it reinscribes stories and images in the present, using the most “humble” materials: the soil, the root, cloth, sacks, the tin, the lamp.
Soil – Roots – Fruit
The exhibition narrative begins from the soil, which receives and nourishes the plant, where the olive spreads its root, irregularly, and magically. In order to invite – at a second stage – people to take care of it, and to gather its fruits.
Sacks – Tins – Lanterns
The olive cloth is stretched. The harvesting starts. The fruit is collected; mastery, cooperation and labor is required. The sacks are waiting. They are stuffed, and transported. Agony about the crop.
The tin will travel. Full of the year’s labor, it carries memories: the work, the misfortunes of weather, the olive-grower’s expectations and engagement in his task. The tin functions as a memoir. In the installation, the tins are opened, they become light-filled shells, where photographic snapshots of the life determined by olive-gathering, are positioned, enhancing the memory game.
The ceramic lanterns – handmade by the architect herself with clay, a raw material so relevant to the soil – welcome the oil, in order to transform it into light. Just as the soil makes the tree from the seed.
The lamps, with their curved lines, refer to the maternal figure, to mother Earth who welcomes, cares, nourishes.
Oil is a gift, often offered in a tin or in a bottle contributing to acts of caring: The care of the land, of the field, of the olive grove, of the oil. Caring about man, nutrition, life. It heats, nourishes, gives light to the lamp, creates atmospheres, plays with visibility, illuminates paths.
The cycle of nature and production shapes the rituals of the new era.
From the soil to the light. The circle closes. Until its re-enactment.
Agenda
Location Museum of the Olive and Greek Olive Oil, Piraeus Bank Cultural Foundation, 129 Othonos – Amalias St., Sparta
Duration 28|9|2018 – 29|10|2018
Opening Hours Daily (except Tuesday) 10.00-18.00
Creative Team
Piraeus Bank Group Cultural Foundation
Concept, Design, Realization Elena Stavropoulou, architect
General Supervision Sophia Staikou, Chairman
Curating – Coordination
Alexandra Rapti, Director
Andreas Lapourtas, Head of Museums Department
Maria Venizelea, Museums Department
Design Stavropoulou Architects
Design Team
Elena Stavropoulou, architect
Nagia Kostarelou, collaborating architect
Technical Supervision Melina-Dafni Zoumbou, Head of Technical Department
Authoring and Scientific Editing of Texts
Elena Stavropoulou, architect
Aggeliki Poulou, curator
Text Editing Andreas Pappas
Translations Elena Stavropoulou
Graphic Design Stavropoulou Architects
Printing Nikos Paschalidis & SIA G.P.
Technical Assistance Kokkinos Interfreight Services
Ownership Vinetum Athena
Photographs Katerina Kalogeraki, Giorgos Tsantakis, Αrchive of the Kallas and Kyklopas olive presses, Hellenic Literary and Historical Archive (E.L.I.A.)
READ ALSO: 3ο Συνέδριο Αρχιτεκτονικής και Τουρισμού στη Ρόδο