Η πρόταση “Η πλατεία Αριστοτέλους, η οδός Αριστοτέλους και η πλατεία της Κοινωνίας των Εθνών” των αρχιτεκτόνων Πρόδρομου Νικηφορίδη και Bernard Cuomo σε συνεργασία με τις αρχιτεκτόνισσες Δήμητρα Δόλλα και Έλλη Χαβατζά κέρδισε Εξαγορά στον ανοιχτό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τον ανασχεδιασμό της Πλατείας και του Άξονα της Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη.
Η σχεδιαστική προσέγγιση της μελετητικής ομάδας είναι ανθρωποκεντρική, θέτοντας σε απόλυτη προτεραιότητα τη σημαντική αύξηση του πρασίνου σε ολόκληρη την περιοχή μελέτης, με φλαμουριές, μελίες και κερλετέριες και τη δημιουργία εναλλαγών στις ποιότητες και τη λειτουργικότητα του δημόσιου χώρου μέσα από τον σχεδιασμό ποικίλων ατμοσφαιρών εμπειρίας που εστιάζουν στα δίπολα ανοιχτό – κλειστό, εσωστρέφεια – εξωστρέφεια, απομόνωση – συνύπαρξη.
-κείμενο από τους αρχιτέκτονες
Επί Πολιτιστικής Πρωτεύουσας σε ένα διεθνή διαγωνισμό που διοργανώθηκε σε συνεργασία με τη Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων είχαμε σχεδιάσει και διακριθεί με το Α΄ Βραβείο μεταξύ 100 συμμετοχών από 24 χώρες. Ένας διαγωνισμός που κρίθηκε από μία πολυμελή διεθνή επιτροπή γνωστών αρχιτεκτόνων. Ο διαγωνισμός αφορούσε στο σύνολο του Μνημειακού Άξονα της Αριστοτέλους από την Παλιά Παραλία μέχρι τον Άγιο Δημήτριο. Δυστυχώς όλα αυτά τα χρόνια η πόλη της Θεσσαλονίκης δεν έκανε οποιαδήποτε προσπάθεια για να υλοποιήσει την βραβευμένη πρόταση που μεταξύ των άλλων προέβλεπε ένα μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο που τόσο ανάγκη έχει σήμερα η πόλη μας.
Στον παρόντα διαγωνισμό το ζητούμενο ήταν η ανάπλαση του Άξονα μέχρι την οδό Εγνατία. Σε μία εποχή που οι πόλεις που έχουν πολύ περισσότερο πράσινο από την Θεσσαλονίκη αναζητούν χώρους πρασίνου και φυτεύουν εκατοντάδες χιλιάδες δέντρα, Μαδρίτη, Μιλάνο, Παρίσι, Βαρκελώνη και άλλες, στην εποχή της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής θεωρήσαμε ότι ήταν αναγκαία η μεγάλη αύξηση του πρασίνου και εκεί που παλαιότερα δεν θα το κάναμε.
Σχεδιάζουμε έναν ενιαίο άξονα τόσο σε ότι αφορά στην ενιαία μορφή του δαπέδου του, όσο και στην αντιληπτική του υπόσταση. Θέλουμε να δώσουμε πολλαπλές δυνατότητες στους χρήστες του ιδιαίτερα σημαντικού δημόσιου χώρου της Θεσσαλονίκης, θέλουμε να μην είναι μόνο ένας τόπος διέλευσης, αλλά να καλεί τους χρήστες να παραμείνουν και να νιώθουν οικεία. Η ενιαία Αριστοτέλους είναι μία περιοχή που περιλαμβάνει την πλατεία Αριστοτέλους την οδό Αριστοτέλους και μία νέα πλατεία, την πλατεία της Κοινωνίας των Εθνών, μία αναφορά στον Ερνέστ Εμπράρ.
Το συγκεκριμένο σχέδιο ενσαρκώνει τον διττό χαρακτήρα της πόλης που αντικατοπτρίζεται στην απλότητα του άξονα και την πολυπλοκότητα των αγορών.
Το δάπεδο του άξονα είναι ενιαίο, ξεκινά από την Εγνατία και χωρίς διακοπή φθάνει έως τη θάλασσα. Στις διασταυρώσεις με τις οδούς Ερμού, Βασιλέως Ηρακλείου, Τσιμισκή, Μητροπόλεως και Νίκης δεν διακόπτεται, ούτε χαμηλώνει. Ένας ενιαίος χώρος, μία διαδοχή από ενδιαφέροντα κτίρια στο σύνολο της, ένα ενιαίο δάπεδο χωρίς διακοπές για έναν ευχάριστο περίπατο κάτω από έναν όμορφο ουρανό με φόντο τον Θερμαϊκό και τον Όλυμπο.
Το δάπεδο είναι ένα μωσαϊκό με πλάκες πολλών διαφορετικών μεγεθών και αποχρώσεων που εναρμονίζονται χρωματικά με τα κτίρια.
Η πλατεία της Κοινωνίας των Εθνών είναι μία πλατεία αφιερωμένη αποκλειστικά στον άνθρωπο, με πολλά δέντρα, χαμηλό πράσινο, ένα πολυπολιτισμικό θέατρο, μία Αγορά στο κέντρο των Αγορών της Θεσσαλονίκης. Ανάμεσα στις αλέες ένας οριοθετημένος με ένα περιμετρικό καθιστικό χώρος, ένας χώρος πρασίνου που συνυπάρχει με σκληρά δάπεδα, γραμμές ζωής ανάμεσα στις πλάκες που ενισχύουν την πρόθεση για την απορροφητική πόλη. Καταργούμε την διέλευση και στάση των λεωφορείων και όποιων άλλων οχημάτων. Το τέρμα των λεωφορείων μεταφέρεται στο σταθμό του ΜΕΤΡΟ Αγίας Σοφίας και απαλλάσσει την πλατεία από τις έντονες οχλήσεις.
Προτείνουμε μία ανοιχτή και ελεύθερη οδό Αριστοτέλους, ένα συνεχές πλακόστρωτο, ένα μωσαϊκό, διαφορετικών διαστάσεων και χρωμάτων που παραπέμπει στο παρελθόν και το μέλλον της πόλης.
Δύο δενδροστοιχίες πλαισιώνουν τον άξονα δημιουργώντας σε επαφή με τις στοές καθιστικά και διαμορφώσεις πρασίνου που θα δημιουργούν οικεία περιβάλλοντα στους περαστικούς και στους πελάτες των καταστημάτων. Τα συναισθήματα είναι διαφορετικά, ο ορίζοντας είναι διαφορετικός και ο ουρανός πλαισιώνει μαζί με τα κτίρια τη διέλευση και τη στάση των πεζών σε μία ανοιχτή οδό Αριστοτέλους.
Η πλατεία Αριστοτέλους είναι η κεντρική πλατεία της Θεσσαλονίκης, μία πλατεία που συνομιλεί με τη Θάλασσα, το Θερμαϊκό και τον Όλυμπο. Δύο διπλές αλέες κατά μήκος των στοών πλαισιώνουν και οριοθετούν στο χώρο το κεντρικό τμήμα της πλατείας. Το δάπεδο της πλατείας κρατά το μωσαϊκό του χαρακτήρα και επιπλέον δέχεται την επιρροή των περιμετρικών στοών, οι κυκλικές κολώνες γίνονται αφορμή να πολλαπλασιαστούν τα ίχνη τους στην πλατεία αυξάνοντας το μέγεθος τους για να φτάσουν στο κέντρο της πλατείας όπου κυριαρχούν. Στο κέντρο της πλατείας τις ζεστές μέρες κυριαρχεί η «ομίχλη» δροσιάς, δεκάδες ακροφύσια στέλνουν σύννεφα ομίχλης δροσιάς και δημιουργούν μία ατμόσφαιρα γιορτής, γιατί η μεγάλη κεντρική πλατεία μίας πόλης πρέπει να έχει ένα στοιχείο που θα μαγνητίζει μικρούς και μεγάλους, που θα δημιουργεί θέαμα και διάθεση για παιχνίδι και συμμετοχή. Τηρήσαμε τις προδιαγραφές και δεν σχεδιάσαμε οτιδήποτε πέραν του κρηπιδώματος μέσα στη θάλασσα όπως όριζαν τα τεύχη του διαγωνισμού.
Η πρόταση επιδιώκει να προσφέρει εναλλαγή στις ποιότητες και τη λειτουργικότητα του δημόσιου χώρου δημιουργώντας ποικίλες ατμόσφαιρες και εναλλακτικές οπτικές που να απευθύνονται σε όλες τις καταστάσεις και ανάγκες των χρηστών: ανοιχτό – κλειστό, εσωστρέφεια – εξωστρέφεια, απομόνωση – συνύπαρξη.
Η πλατεία Αριστοτέλους στη σημερινή της μορφή απαξιώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα τραπεζοκαθίσματα και τις ευτελείς κατασκευές. Είναι δεδομένο ότι αν δεν αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο θέμα, ή αν αντιμετωπιστεί με αόριστες και μη βιώσιμες λύσεις, την επόμενη μέρα της ανάπλασης το πρόβλημα θα επανέλθει και θα είναι εντονότερο. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι αναπλάσεις ανοίγουν τις ορέξεις των επιχειρηματιών της εστίασης. Δεν είναι θέμα στεγάστρων μόνο, το χειμώνα οι χώροι θα κλείνουν αναγκαστικά και αν δεν σχεδιαστεί το κλείσιμο θα απαξιωθεί αισθητικά. Προτείνουμε συγκεκριμένες και μερικώς υπερυψωμένες πέργκολες που κλείνουν στεγανά με κινούμενα πτερύγια, που έχουν τη δυνατότητα να λειτουργού χειμώνα καλοκαίρι χωρίς προβλήματα και άρα χωρίς να κάνει ο καθένας ότι θέλει. Όλα αυτά είναι βέβαια άγνωστα σε αυτούς που ποτέ δεν σχεδίασαν και υλοποίησαν αναπλάσεις, που ποτέ δεν αντιμετώπισαν αυτά τα θέματα, τα προσπερνούν αβίαστα και τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά.
Η βλάστηση αποτελεί ένα πολύ σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της γενικής συνθετικής μας ιδέας. Η συνθετική αρχή των φυτεύσεων βασίζεται στη δημιουργία ζωνών βλάστησης ως τόπων σταδιακής μετάβασης από ένα περιβάλλον παραθαλάσσιας ατμόσφαιρας προς σε ένα περιβάλλον πιο ηπειρωτικό.
Φλαμουριές στην πλατεία, μελίες στην οδό Αριστοτέλους και κερλετέριες στην πλατεία της Κοινωνίας των Εθνών είναι τα δέντρα που επιλέγουμε, για τα χρώματα, τα αρώματα, την σκιά το καλοκαίρι και τον ήλιο το χειμώνα.
Για μας πάνω από όλα είναι ο άνθρωπος, ο περιπατητής που μπορεί να απολαύσει χωρίς τις σημερινές οχλήσεις το πάνω μέρος του άξονα, τη νέα πλατεία της Κοινωνίας των Εθνών, ο περιπατητής που θα διασχίσει την οδό Αριστοτέλους σε ένα ανοιχτό ορίζοντα με τις ψηλές στοές και τα χαμηλότερα δέντρα εκατέρωθεν που δημιουργούν χώρους στάσης με καθιστικά που συνοδεύουν τις στοές που αναγκαστικά είναι χώροι διέλευσης, με ένα συνεχές και μη διακοπτόμενο, ούτε καν υψομετρικά δάπεδο για να φτάσει στην πλατεία εκεί που ο ορίζοντας πολλαπλασιάζεται, που ο Όλυμπος δημιουργεί την κορύφωση. Στην πλατεία όλα είναι δυνατά, όλοι χωρούν σε έναν αποκλειστικά δημοκρατικό χώρο, οι αλέες δημιουργούν το όριο μεταξύ των χώρων που απευθύνονται στα καταστήματα και στην καρδιά της πλατείας, ένα μεγάλο χώρο διέλευσης και στάσης. Αυτή είναι η δική μας Αριστοτέλους!
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Η πλατεία Αριστοτέλους, η οδός Αριστοτέλους και η πλατεία της Κοινωνίας των Εθνών
Τυπολογία Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ανασχεδιασμού της Πλατείας και του Άξονα της Αριστοτέλους
Διακρίσεις Εξαγορά
Ομάδα μελέτης Πρόδρομος Νικηφορίδης, Bernard Cuomo (αρχιτέκτονες)
Συνεργάτιδες Δήμητρα Δόλλα, Έλλη Χαβατζά (αρχιτέκτονες)
Δείτε, ακόμα, την πρόταση Lamina / 2021 που απέσπασε το δεύτερο βραβείο στον ανοιχτό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τον ανασχεδιασμό της Πλατείας και του Άξονα της Αριστοτέλους, εδώ!
READ ALSO: "Stitching fragments" by architects A. Giannisi, E. Moustaka & T. Chatziioannou in collaboration with Ch. Moustaka and mechanical engineer S. Anthis win Redemption at the open architectural competition "Redesign of Aristotelous Square and Axis"