Η ημερίδα ΕΣΩ, η μεγαλύτερη διοργάνωση για το Design και την Αρχιτεκτονική, επιστρέφει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 22 Μαίου 2024 με κεντρική θεματική “ΠΙΣΩ ΣΤΗ ΓΗ: Φύση, Υλικά, Βιωσιμότητα & Τεχνητή Νοημοσύνη”. Καλώς ορίσατε ξανά, “Πίσω στη Γη”!
Κλείστε τώρα τα εισιτήριά σας για το ΕΣΩ 2024, εδώ!
Το φετινό θέμα της ημερίδας ΕΣΩ, “Πίσω στη Γη”, εγκαινιάζει έναν διάλογο για την κλιματική κρίση και την πολιτική οικολογία, στο μεταίχμιο της τέχνης και της αρχιτεκτονικής.
Ο Κωνσταντίνος Πανταζής, συνιδρυτής του αρχιτεκτονικού γραφείου Point Supreme, θα συμμετάσχει ως ομιλητής στο φετινό ΕΣΩ.
Ο Κωνσταντίνος Πανταζής και η Μαριάννα Ρέντζου από το αρχιτεκτονικό γραφείο Point Supreme, καταφέρνουν κάθε φορά να ανεβάζουν τον πήχη των δημιουργιών τους, ξεφεύγοντας μάλιστα από τον στενό ελληνικό χώρο. Αυτή τη φορά, μετέχοντας σε μια διεθνή συνεργασία, συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία και διαμόρφωση της Νέας Αρχιτεκτονικής Σχολής της Μασσαλίας. Μας μίλησαν γι’ αυτό το κολοσσιαίο έργο, τις ανάγκες δημιουργίας του και τη φιλοσοφία που το διέπει.
Η παρακάτω συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην 6η έκδοση Archisearch Paper Edition “IN A MULTIVERSE WORLD” που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2023 με αφορμή την 5η διοργάνωση της Ημερίδας the Architect Show, φιλοδοξώντας να αποτελέσει μια πηγή ανακάλυψης και έμπνευσης, μια πλατφόρμα για συζητήσεις και μια “σκηνή” γνωστών και αναδυόμενων μοντέλων.
-συνέντευξη στον Διονύση Μαρίνο
Διονύσης Μαρίνος (Δ.Μ.) – Από το Φάληρο έως το Τελ Αβίβ και από Βέλγιο έως τώρα, τη Μασσαλία, το γραφείο σας έχει αναδείξει το know-how του σε έργα που εμπεριέχουν το συλλογικό. Υπάρχει μια κοινή λογική πίσω από αυτά τα διαφορετικά μεταξύ τους αστικά έργα;
Σε όλα μας τα έργα, ειδικά τα μεγάλα, υπάρχει ο κοινός στόχος της επέκτασης του δημόσιου χώρου.
Κωνσταντίνος Πανταζής (Κ.Π.) – Πράγματι, υπάρχει ένα κοινό νήμα που συνδέει όλα τα έργα. Είναι κάτι που επισήμανε πρώτη φορά η Bozar στις Βρυξέλλες -παρατήρησαν πως σε όλα μας τα έργα, ειδικά τα μεγάλα, υπάρχει ο κοινός στόχος της επέκτασης του δημόσιου χώρου.
Για παράδειγμα, στον πρώτο διεθνή διαγωνισμό που κερδίσαμε (Εuropan Trondheim, 2011), προτείναμε να δοθεί ένα κομμάτι του οικοπέδου στη γειτονιά. Ξαφνικά δημιουργήθηκε ένα πέρασμα που ένωνε τους εκατέρωθεν δρόμους, ενώ αύξησε σημαντικά την «πρόσοψη» του έργου ανεβάζοντας την αξία του.
Στον διαγωνισμό για την προβλήτα στο Φάληρο (2012), προτείναμε να αντιμετωπιστεί το σημείο όχι ως το τέλος της δημόσιας κίνησης αλλά ως σταθμός απ’ όπου θα μπορούσαν οι πολίτες να συνεχίσουν τη βόλτα τους μέσα στη θάλασσα με θαλάσσια ταξί και φέρι.
Στο Τελ Αβίβ, ζητήθηκαν προτάσεις για να σκιαστούν συγκεκριμένα σημεία στην πόλη, και εμείς δημιουργήσαμε ένα οικονομικό μοντέλο σκίασης με τέντες που μπορεί να εφαρμοστεί παντού, σε μνημειώδεις διαστάσεις ώστε να μπορεί να λύσει το γενικότερα πρόβλημα της έλλειψης σκιάς στον δημόσιο χώρο (Serpantina, 2014).
Στο Βέλγιο, ένα κτίριο για καλλιτέχνες συμβαίνει γύρω από έναν μεγάλο δημόσιο κήπο ώστε τόσο οι νέοι ένοικοι όσο και οι κάτοικοι της γειτονιάς να επωφεληθούν και να αποκτήσουν ένα σημαντικό χώρο συνεύρεσης και γνωριμίας (C-Mine Atelier, 2023).
Στη Μασσαλία, το νέο πανεπιστήμιο οργανώνεται γύρω από πλήθος κοινόχρηστων χώρων, κήπων και εξωστών σε επαφή με την γειτονιά, ώστε η ζωή μέσα στο συγκρότημα να βρίσκεται σε οπτική επαφή και συνέχεια με την πόλη.
Στη Μασσαλία, το νέο πανεπιστήμιο οργανώνεται γύρω από πλήθος κοινόχρηστων χώρων, κήπων και εξωστών σε επαφή με την γειτονιά, ώστε η ζωή μέσα στο συγκρότημα να βρίσκεται σε οπτική επαφή και συνέχεια με την πόλη (IMVT, 2023). Όλα αυτά τα έργα κέρδισαν το πρώτο βραβείο σε ισάριθμους διαγωνισμούς, και πιστεύουμε ότι σε αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο η γενναιοδωρία προς τον δημόσιο χώρο και τη γειτονιά.
Δ.Μ. – Η Nέα Σχολή Αρχιτεκτονικής στη Μασσαλία στην οποία εμπλέκεστε κι εσείς είναι, ας μου επιτραπεί η έκφραση, ένα μαμουθικό έργο. Ποια ζητήματα καλείται να λύσει ένας αρχιτέκτονας με έργα μεγάλης κλίμακας;
Κ.Π. – Πράγματι είναι ένα τεράστιο και πολύ απαιτητικό έργο. Στη μεγάλη κλίμακα είναι σημαντική η καλή συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων στην κατασκευή, η διατήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, η επίτευξη του εγκεκριμένου προϋπολογισμού και φυσικά η εγγύηση της υλικής ποιότητας του κτιρίου σε αυτή την εφαρμογή μεγάλης κλίμακας. Για παράδειγμα, στο συγκεκριμένο έργο προκειμένου να επιτευχθεί το απαιτητικό χρονοδιάγραμμα, έπρεπε να συγχρονιστούν τρεις γερανοί που δούλευαν ταυτόχρονα. Όταν επισημάνθηκε ότι χανόταν χρόνος στη μεταξύ τους επικοινωνία, έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος που συγχρονίζονταν για να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή ταχύτητα. Υπήρχε υπεύθυνος στο εργοτάξιο καθημερινά που χρονομετρούσε τις κινήσεις τους. Επίσης κρίθηκε οικονομικότερο να κατασκευάζονται και να παράγονται τα υλικά μέσα στο οικόπεδο, για να αποφευχθεί το κόστος των μετακινήσεων τόσο πολλών υλικών! Πολύ σημαντικό επίσης ήταν να γίνουν όλα τα prototypes έγκαιρα –έγιναν σε φυσική κλίμακα τμήματα της όψης και του χώρου των φοιτητών.
Πιστεύουμε πως το κλειδί -ειδικά σε μεγάλα έργα- είναι να μοιράζονται όλοι τον ίδιο ενθουσιασμό και την αγάπη για το έργο ώστε να λειτουργούν μαζί ως ομάδα και να αγωνίζονται για το καλύτερο αποτέλεσμα. Η συνολική ομάδα του έργου εδώ ήταν ιδιαίτερα επιτυχής: οι διευθύνσεις των τριών Πανεπιστημίων της Μασσαλίας, o project manager, ο κατασκευαστής, το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας, οι σύμβουλοι μηχανικοί και οι αρχιτέκτονες τοπίου. Το ενδιαφέρον με το συγκεκριμένο έργο ήταν ότι δεν υπήρξε ένας μόνο εργολάβος αλλά πολύ υποεργολάβοι προκειμένου να αυξηθεί η ταχύτητα και να μειωθεί το κόστος. Αυτό τελικά βοήθησε και στην καλή ποιότητα όλων των συστατικών του έργου, παρά τις αυξημένες ποσότητες.
Δ.Μ. – Αυτό το κτίριο θα στεγάσει τρεις σχολές. Ωστόσο, αντιλαμβάνομαι πως η λογική της κατασκευής δεν ήταν η περιχαράκωση. Έτσι δεν είναι;
Κ.Π. – Ναι, ακριβώς. Μια από τις πρώτες σχεδιαστικές αποφάσεις ήταν να ενώσουμε τις τρεις σχολές (Αρχιτεκτονική, Πολεοδομία και Τοπίο) σε μια πρωτότυπη κοινή λειτουργία και χωρική συνύπαρξη ώστε να μεγιστοποιήσουμε τη διάδραση μεταξύ τους. Γιατί θεωρούμε πως το σημαντικότερο πράγμα σε μια σχολή είναι η επαφή με τους άλλους σπουδαστές. Ενώ δηλαδή θα περίμενε κανείς να δημιουργήσουμε τρία κτίρια, ένα για τη σχολή της αρχιτεκτονικής, ένα άλλο για την πολεοδομία και ένα τελευταίο για τον σχεδιασμό τοπίου, εμείς αντιμετωπίσαμε την κάθε λειτουργία από όλες τις σχολές, αντί για την κάθε σχολή ξεχωριστά. Έτσι για παράδειγμα συγκεντρώσαμε όλα τα ατελιέ των σπουδαστών μαζί, όλη τη διοίκηση, όλη την έρευνα. Άρα υπάρχει ανάμιξη όλων των φοιτητών, ανεξάρτητα από τη σχολή στην οποία υπάγονται.
Δ.Μ. – Υπάρχει ένας κενός χώρος σε σχήμα Υ που φαίνεται να λειτουργεί ενοποιητικά ανάμεσα στις τρεις σχολές. Σαν να είναι ένας κοινός τόπος, μια αρχαία αγορά. Αυτή ήταν η λογική;
Από την αρχή, στη φάση του διαγωνισμού, θελήσαμε να ορίσουμε πριν από οτιδήποτε άλλο τον κοινόχρηστο χώρο, το κενό όπου θα συμβαίνουν τα κοινά: οι συναντήσεις, οι ομιλίες, οι προβολές, τα πάρτι.
Κ.Π. – Ναι. Από την αρχή, στη φάση του διαγωνισμού, θελήσαμε να ορίσουμε πριν από οτιδήποτε άλλο τον κοινόχρηστο χώρο, το κενό όπου θα συμβαίνουν τα κοινά: οι συναντήσεις, οι ομιλίες, οι προβολές, τα πάρτι. Το σχήμα προέκυψε από την επιθυμία μας να αποκτήσει επαφή αυτός ο κοινόχρηστος χώρος με κάθε παράπλευρο δρόμο της πόλης. Το σχήμα αυτό περιλαμβάνει λοιπόν την κεντρική αυλή, το «αστικό αίθριο» το οποίο είναι σε επαφή με την πόλη, την αυλή των πειραμάτων, σε επαφή με μια παράπλευρη δημοφιλή λεωφόρο, και την αυλή με το δάσος από πεύκα, που ενώνει τη σχολή με τη γειτονιά στην πίσω μεριά του οικοπέδου. Το βλέμμα και οι χωρικές σχέσεις αλλάζουν συνεχώς ποιότητες, χάρη στις διαφορές αυτών των χώρων.
Δ.Μ. – Είναι αυτός ο σχεδιασμός το απαραίτητο στοιχείο για να δομηθεί ουσιαστικά μια αίσθηση μαθησιακής κοινότητας;
Κ.Π. – Ναι. η Αρχιτεκτονική Σχολή της Μασσαλίας μάλιστα ως τώρα ήταν απομονωμένη, έξω από την πόλη, στο δάσος. Απολάμβανε την επαφή της με τη φύση αλλά οι σπουδαστές ζημιώνονταν από την έλλειψη επαφής. Πιστεύουμε έντονα στα ωφέλη της «δημιουργικής πυκνότητας». Είναι ένα μάθημα που πήραμε από τους μέντορές μας, τους Ολλανδούς αρχιτέκτονες Rem Koolhaas και ΜVRDV, ένα μάθημα που ξεκίνησε από την ανάλυση της λειτουργίας της Νέας Υόρκης, αλλά και από την αγαπημένη μας ιαπωνική αρχιτεκτονική που συμβαίνει σε ακραίες καταστάσεις αστικής πυκνότητας.
Δ.Μ. – Κοιτώντας τις φωτογραφίες, μου δίνουν την εντύπωση ότι το κτίριο δομείται πάνω στη λογική μιας χαλαρής αυστηρότητας. Από τη μια η ακαδημαϊκή φροντίδα κι από την άλλη ένα δομικό παιχνίδισμα. Τελικά, μπορούν να συνυπάρξουν αυτά τα δύο;
Κ.Π. – Αυτή ακριβώς ήταν η λογική του σχεδιασμού του κτιρίου. Πρόκειται για ένα σχετικά αυστηρό, «οργανωμένο» πλαίσιο που εξασφαλίζει αρχικά τη βέλτιστη λειτουργία των διάφορων προγραμμάτων (λειτουργιών), όπως οι χώροι των φοιτητών, οι αίθουσες διδασκαλίας, οι χώροι συναθροίσεων -όπως το αμφιθέατρο και ο χώρος πολλαπλών χρήσεων, κατόπιν οι χώροι των καθηγητών ή ειδικού ενδιαφέροντος, κοινωνικοί χώροι όπως το εστιατόριο και η καφετέρια, βοηθητικοί χώροι κλπ. Κατόπιν, το δομικό δημιουργεί μοναδικότητα σε κάθε περιοχή, προσθέτει ποικιλία και ενδιαφέρον, πυροδοτεί διαφορετικές συνθήκες που γεννούν διαφορετικές καταστάσεις.
Σκάλες, ράμπες, ανοιχτοί διάδρομοι δημιουργούν ένα φαινομενικά ατελείωτο δίκτυο διαφορετικών μεταξύ τους κινήσεων που παράγουν συνεχώς νέες θέες προς την πόλη και προς το ίδιο το κτιριακό συγκρότημα και τις αυλές του.
Ήταν κάτι που προέκυψε μετά από πολλές συζητήσεις με τους συνεργάτες αρχιτέκτονες. Ένα από τα μέλη της ομάδας μας είναι ο σημαντικός θεωρητικός της Αρχιτεκτονικής Jacques Lacan, με τον οποίο συζητούσαμε διαρκώς για θέματα όπως ο κανόνας και η εξαίρεση. Είναι κάτι που φαίνεται πολύ έντονα στις κινήσεις σε όλο το κτίριο: οι σκάλες, ράμπες, ανοιχτοί διάδρομοι δημιουργούν ένα φαινομενικά ατελείωτο δίκτυο διαφορετικών μεταξύ τους κινήσεων που παράγουν συνεχώς νέες θέες προς την πόλη και προς το ίδιο το κτιριακό συγκρότημα και τις αυλές του.
Δ.Μ. – Η δική σας συμβολή στο έργο ποια ήταν ακριβώς; Ποια δικά σας στοιχεία περάσατε στο ύφος του εσωτερικού;
Κ.Π. – Η συμβολή μας ήταν καθοριστική, γιατί επιμείναμε να δοθεί προτεραιότητα στους κοινόχρηστους και ημιυπαίθριους χώρους και να αποτελέσουν αυτοί το οργανωτικό στοιχείο όλου του έργου. Στην πραγματικότητα ήταν πολύ δύσκολος στόχος, δεδομένου του τεράστιου μεγέθους του κτιρίου. Ακολουθήσαμε το παράδειγμα του μοντέλου της αρχαίας ελληνικής αγοράς, όπου το βασικό αίθριο είναι αυστηρά ορισμένο, αλλά γύρω του τα κτίρια και οι ναοί διατάσσονται με μια ελευθερία σε σχέση με την κίνηση, τις οπτικές φυγές, τον προσανατολισμό, την τοπογραφία, κλπ. Ένα πλαίσιο αυστηρό σε διαρκή συνδιαλλαγή με μοναδικές εξαιρέσεις. Αυτή η λογική συνθετικής δομής διέπει όλα τα έργα μας ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, και έτσι καταφέραμε να την εφαρμόσουμε και σε αυτό το δύσκολο έργο.
Από την άλλη, μας ενδιέφερε ιδιαίτερα να μην προκύψει ένα κατακερματισμένο κτίριο, αλλά να διατηρήσει την πολύτιμη μνημειακή του κλίμακα και έτσι να προσφέρει ένα νέο τοπόσημο στην πόλη. Επινοήσαμε λοιπόν τη μέθοδο της «πρόσοψης» του αιθρίου προς την πόλη- κάτι που έχουμε εφαρμόσει στα άλλα έργα μας, όπου ένας χώρος παρότι δεν είναι κλειστός, αποκτά πρόσοψη. Επίσης προσθέσαμε στους επάνω ορόφους εσοχές, όπως τα ρετιρέ της πολυκατοικίας, όπου εκτονώνονται σε εξωτερικό χώρο οι αίθουσες διδασκαλίας. Όλες οι παραπάνω συνθετικές ιδέες, φυσικά εξελίχθηκαν μέσα από τη συνεργασία με την υπόλοιπη ομάδα.
Δ.Μ. – Το κτίριο, παρά τον δεδομένο όγκο του, δείχνει να έλκει το φως και συνάμα να προστατεύεται από την υπερέκθεσή του σ’ αυτό. Πώς επιτυγχάνεται αυτό;
Κ.Π. – Πράγματι, το κτίριο δημιουργεί μια πολύ συναρπαστική σχέση με τον ήλιο και το φως. Είμαστε πολύ ευαίσθητοι στο πρόβλημα της έλλειψης σκιάς και πολλά έργα μας ασχολούνται ρητά με αυτό το θέμα (η προβλήτα στο Φάληρο μπορεί να ειδωθεί σαν ένα γιγάντιο στέγαστρο). Στη Μασσαλία, το κτίριο περιβάλεται συνεχώς από διαφόρων τύπων χωρικά πλαίσια: κολονάδες, εξώστες, προεξοχές, «ιπτάμενες» πλατείες, που δημιουργούν χώρους αλλά επίσης παρέχουν σκιά στα γύρω κτίρια. Οι προσεκτικά σχεδιασμένες λεπτομέρειες -όπως οι στρογγυλές κολόνες και οι λεπτές επιφάνειες από λευκό μπετόν- αποροφούν το φως και δημιουργούν μαλακές φωτοσκιάσεις που γλυκαίνουν τον μεγάλο όγκο του κτιρίου.
Δ.Μ. – Πώς συνδιαλέγεται το κτίριο με το αστικό πανόραμα;
Το συνολικό μέγεθος του κτιρίου «σπάει» και συνεχώς αποκαλύπτονται κενά που επιτρέπουν στην πόλη να κοιτάζει έως βαθιά στο εσωτερικό του.
Κ.Π. – Το κτίριο είναι επιμερισμένο: εμφανίζει συνεχώς ρυθμούς: ρυθμό ορόφων, ρυθμό από κολόνες. Το συνολικό του μέγεθος «σπάει» και συνεχώς αποκαλύπτονται κενά που επιτρέπουν στην πόλη να κοιτάζει έως βαθιά στο εσωτερικό του. Από την άλλη, όντας μέσα στο κτίριο, συνεχώς βλέπεις νέες «καδραρισμένες» οπτικές της πόλης γύρω. Είναι σαν ένα τρισδιάστατο χωρικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινούνται άνθρωποι, σε όλα τα επίπεδα! Είναι πολύ ενδιαφέρον, ειδικά επειδή το κτίριο βρίσκεται μπροστά στην Porte D’ Aix, μια αψίδα θριάμβου, ένα άλλο χωρικό και συμβολικό πλαίσιο για την Αρχιτεκτονική.
Δ.Μ. – Πώς ήταν η συνεργασία σας με τα άλλα αρχιτεκτονικά γραφεία που αναλάβατε από κοινού το έργο;
Κ.Π. – Η συνεργασία μας ήταν άψογη. Όταν λάβαμε μέρος στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, δεν νομίζω ότι κανείς από εμάς πίστευε πως θα τον κερδίζαμε. Ούτε καν ότι θα μας επιλέξουν για να λάβουμε μέρος στο διαγωνισμό. Για να πάρεις μέρος σε τέτοιους διαγωνισμούς πρώτα στέλνεις το βιογραφικό και δείγμα δουλειάς σου και μετά γίνεται μια επιλογή shortlist 4-5 διαγωνιζόμενων. Ήδη από τον πρώτο γύρο ήταν δύσκολο, όλα τα μεγάλα γραφεία του κόσμου ήθελαν να συμμετάσχουν. Είμασταν οι outsiders. Η πρόταση όμως ήταν πραγματικά καλή, και όλοι αγαπήσαμε πολύ το έργο. Φροντίσαμε να λειτουργούμε συμπληρωματικά. Κάθε γραφείο είναι πολύ ικανό, και ήταν σημαντικό να αφήσουμε τους εγωισμούς στο πλάι για να δημιουργηθεί ένα κτίριο με τη δική του λογική, ταυτότητα και εικόνα.
Κλείστε τώρα τα εισιτήριά σας για το ΕΣΩ 2024, εδώ!
Στοιχεία διοργάνωσης
Τίτλος ημερίδας ΕΣΩ 2024 – ΠΙΣΩ ΣΤΗ ΓΗ
Τυπολογία Συνέδριο, Ημερίδα Αρχιτεκτονικής & Σχεδιασμού
Τοποθεσία Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Ημερομηνία Τετάρτη 22 Μαίου 2024
Χορηγοί
ΠΛΑΤΙΝΕΝΙΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ GLM OUTDOOR SOLUTIONS
ΧΡΥΣΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ORAMA MINIMAL FRAMES
ΑΣΗΜΕΝΙΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ EUROPA
ΧΑΛΚΙΝΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ELVIAL
ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ LAFARGE
ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ELTOP, ΚΕΒΕ, TEXTURES AND TILES, SIFAKIS GLASS CONSTRUCTIONS, ΚΥΠΡΙΩΤΗΣ, KIMISOO, FRANKE, STO INTERNATIONAL, BRATTI, VERNOLIN DEFTEREOS, ARCHITEXTURE, BENJAMIN MOORE, NEOKEM, FURNITURE GALLERY, GRUPPO CUCINE, ISOMAT, MARMOURIS, SATO, STORMY SA, NAFPLIOTIS GLASS, URBI ET ORBI, MOLESKINE, ETHIMO, KLEEMANN, KALOTARANIS, AVE, TECHNOGYM, THE GREEN OFFICE.
Δημιουργία Περιεχομένου & Χορηγός Επικοινωνίας Archisearch.gr
Διεύθυνση Παραγωγής & Καλλιτεχνική Επιμέλεια Design Ambassador
ESO Conference for Architecture & Design returns in Athens Concert Hall on May 22, 2024 under the theme “DOWN TO EARTH: Nature, Materials, Sustainability & AI”. Welcome back, down to earth!
Book now your tickets, here!
This year’s ESO Conference theme, “Down to Earth”, initiates a dialogue on the climate crisis and political ecology, intersecting art and architecture.
This theme underscores the synergy between construction, fabrication, and design as catalysts for a healthier planet. This year, the journey back to earth is led by globally acclaimed speakers who are at the forefront of ecological design and architectural innovation, conjugating tradition with technology, and craftsmanship with digital precision.
Konstantinos Pantazis, architect & co-founder of Point Supreme will participate as a speaker at this year’s ESO.
Konstantinos Pantazis and Marianna Rentzou, from the Point Supreme architectural office, manage every time to raise the bar of its creations, even escaping from the narrow Greek space. This time, participating in an international collaboration, it contributed decisively to creating and shaping the New School of Architecture in Marseille. They spoke to us about this colossal project, its needs, and the philosophy behind its creation.
The following interview was published in the 6th Archisearch Paper Edition “IN A MULTIVERSE WORLD” launched in December 2023 on the occasion of the 5th edition of the Architect Show, aspiring to be a source of discovery and inspiration, a platform for discussions and a “stage ” known and emerging models.
-interview to Dionisis Marinos
Dionisis Marinos (D.M.) – From Faliro to Tel Aviv and from Belgium to Marseille, your office has demonstrated its know-how in projects that involve the collective. Is there a common logic behind these urban projects that are different from each other?
In all our projects, especially the big ones, there is a common goal of expanding public space.
Konstantinos Pantazis (K.P.) – Indeed, there is a common thread that connects all the projects. It’s something that Bozar first pointed out in Brussels – they noticed that in all our projects, especially the big ones, there is a common goal of expanding public space.
For example, in the first international competition we won (Europan Trondheim, 2011), we proposed giving the neighborhood a piece of land. Suddenly, a passage was created that connected the streets on either side while significantly increasing the ‘facade’ of the project, raising its value.
In the tender for the Faliro pier (2012), we proposed that the site be treated not as the end of public traffic but as a station from which citizens could continue their ride into the sea by water taxi and ferry.
In Tel Aviv, proposals were requested to shade specific spots in the city, and we created an cost-effective model of shading with awnings that can be applied everywhere, in monumental dimensions, so that it can solve the general problem of lack of shade in public space (Serpantina, 2014).
In Belgium, a building for artists is built around a large public garden so that both new tenants and neighborhood residents can benefit and gain an important space for gathering and getting to know each other (C-Mine Atelier, 2023).
In Marseille, the new university is organized around many public spaces, gardens, and exoskeletons in contact with the neighborhood so that life within the complex is in visual contact and continuity with the city.
In Marseille, the new university is organized around many public spaces, gardens, and exoskeletons in contact with the neighborhood so that life within the complex is in visual contact and continuity with the city (IMVT, 2023). All these projects won first prizes in many competitions, and we believe that generosity towards public space and the neighborhood played an important role in this.
D.M. – The New School of Architecture in Marseille, in which you are also involved, is, if I may say so, a colossal project. What issues is an architect called upon to solve with large-scale projects?
K.P. – It is indeed a huge and very demanding project. On a large scale, it is important to have good cooperation between all parties involved in the construction, to keep to the time schedules, to achieve the approved budget, and, of course, to guarantee the material quality of the building in this large-scale application. For example, in this particular project, to achieve the demanding schedule, three cranes working simultaneously had to be synchronized. When it was pointed out that time was being lost in communication between them, the way they were synchronized had to be changed to achieve maximum speed. A person in charge on site every day timed their movements. Manufacturing and producing the materials on the site was also deemed more practical to avoid the cost of moving so many materials! Getting all the prototypes done on time was also essential – they made life-size sections of the facade and student space.
We believe the key – especially in large projects – is for everyone to share the same enthusiasm and love for the project, to work together as a team, and to strive for the best outcome. The project team was particularly successful: the management of Marseille’s three Universities, the project manager, the developer, the French Ministry of Culture, the engineering consultants, and the landscape architects. The interesting thing about this project was that there was not just one contractor but many subcontractors to increase speed and reduce costs. This ultimately helped ensure the quality of all project components despite the increased quantities.
D.M. – This building will house three schools. However, I understand that the rationale for the construction was not enclosure, right?
K.P. – Yes, exactly. One of the first design decisions was to unite the three schools (Architecture, Urban Planning, and Landscape Design) in an original joint function and spatial coexistence to maximize their interaction. We believe contact with other students is the most important thing in a school. So, while you would expect us to create three buildings, one for the faculty of Architecture, another for Urban Planning, and a final one for Landscape Design, we addressed each function from all the faculties instead of each faculty separately. So, for example, we brought all the student studios together, all the administration, all the research. So, all the students are involved, regardless of the faculty to which they belong.
D.M. – A Y-shaped space seems to act as a unifying space between the three faculties. It’s like a shared place, an Agora, an ancient marketplace. Was that the logic?
From the beginning, in the competition phase, we wanted to define the common space before anything else, where the joined things would happen: the meetings, the talks, the screenings, the parties.
K.P. – Yes. From the beginning, in the competition phase, we wanted to define the common space before anything else, where the joined things would happen: the meetings, the talks, the screenings, the parties. The shape emerged from our desire to have this communal space connect with every side street in the city. This scheme includes the central courtyard, the “urban patio”, which is in contact with the city; the experimental courtyard, in contact with both a popular side highway and the pine forest courtyard, which connects the school to the neighborhood at the back of the site. The look and spatial relationships are constantly changing qualities, thanks to the differences between these spaces.
D.M. – Is this design the necessary element to structure a sense of learning community effectively?
K.P. – Yes. indeed, the School of Architecture in Marseille has until now been isolated, outside the city, in the forest. It enjoyed its contact with nature, but the lack of contact harmed the students. We strongly believe in the benefits of “creative density”. We learned this lesson from our mentors, Dutch architects Rem Koolhaas and MVRDV. This lesson started with an analysis of how New York City works and also from our favorite Japanese architecture that happens in extreme situations of urban density.
D.M. – The photographs give me the impression that the building is structured on the logic of a loose austerity. Academic care is on the one hand, and structural playfulness is on the other. Ultimately, can the two coexist?
K.P. – That was precisely the logic of the building’s design. It is a relatively rigorous, organized framework that, first of all, ensures the optimal functioning of the various programs (functions), such as student spaces, classrooms, meeting spaces – e.g. the auditorium and the multipurpose room – then faculty or special interest spaces, social spaces such as the restaurant and cafeteria, ancillary spaces, etc. Then, the structure creates uniqueness in each area, adds variety and interest, and triggers different conditions that give rise to different situations.
The stairs, ramps, and open corridors create a seemingly endless network of different movements between them that constantly produce new views of the city, the building complex, and its courtyards.
It was something that came up after many discussions with the architect partners. One of our team members is the important architectural theorist Jacques Lacan, with whom we constantly discussed issues such as the norm and the exception. It is very evident in the movements throughout the building: the stairs, ramps, and open corridors create a seemingly endless network of different movements between them that constantly produce new views of the city, the building complex, and its courtyards.
D.M. – What exactly was your contribution to the project? What elements of your own did you pass on to the style of the interior?
K.P. – Our contribution was decisive because we insisted that the public and semi-open spaces be given priority and that they be the organizing element of the whole project. In reality, it was a challenging task, given the sheer size of the building. We followed the example of the model of the ancient Greek Agora, where the main atrium is strictly defined. Still, around it, the buildings and temples are freely arranged in terms of movement, visual flight, orientation, topography, etc. A framework strict in constant interplay with unique exceptions. This logic of compositional structure is dominant in all of our works regardless of their size, and so we were able to apply it to this challenging project.
On the other hand, we were particularly interested in ensuring that we wouldn’t end up with a fragmented building. Still, we retained its valuable monumental scale and thus provided a new landmark for the city. Therefore, we devised the method of creating an atrium “front” towards the city – which we have applied to our other projects – where a space, although not enclosed, acquires a facade. We also added recesses on the upper floors, such as the penthouses of the apartment building, where the classrooms are evacuated to an external space. All of the above compositional ideas, of course, evolved through collaboration with the rest of the team.
D.M. – The building, despite its given volume, seems to attract light and, at the same time, be protected from overexposure to it. How is this achieved?
K.P. – Indeed, the building creates a fascinating relationship with the sun and light. We are very sensitive when it comes to the lack of shade, and many of our projects deal explicitly with this issue (the Faliro pier can be seen as a giant canopy). In Marseille, the building is surrounded by different types of spatial frames: bollards, balconies, overhangs, and “hovering” squares, which create spaces but also provide shade for the surrounding buildings. Carefully designed details – such as round columns and thin white concrete surfaces – absorb light and create soft shadows that sweeten the building’s large volume.
D.M. – How does the building interact with the urban panorama?
Building’s overall size is “broken,” and gaps are constantly revealed that allow the city to look as far as possible.
K.P. – The building is compartmentalized, through a constant display of rhythms, such as the rhythm of floors and columns. Its overall size is “broken”, and gaps are constantly revealed that allow the city to look as far as possible. On the other hand, you constantly see new “framed” city views from inside the building. It’s like a three-dimensional spatial framework on which people move on all levels! It’s very interesting, especially because the building is in front of the Porte D’Aix, an arch of triumph, another spatial and symbolic context for Architecture.
D.M. – How was the collaboration with the other architectural firms that you jointly undertook the project?
K.P. – Our collaboration was excellent. When we entered the architectural competition, I don’t think any of us thought we would win it. Not even that we would be selected to enter the competition. To enter such competitions, you first send your CV and sample of your work, and then a shortlist of 4-5 contestants is formed. It was difficult from the beginning; every big agency in the world wanted to participate. We were the outsiders. But the proposal was really good, and we all loved the project. We made sure we worked in a complementary way. Each office is competent, and it was important to leave egos aside to create a building with its own logic, identity, and image.
Book now your tickets, here!
Facts & Credits
Project title ESO 2024 – DOWN TO EARTH
Typology Conference, Architecture, Design
Location Alexandra Trianti Hall, Megaron Athens Concert Hall
Date Wednesday, May 22nd, 2024
Sponsors
PLATINUM SPONSOR GLM OUTDOOR SOLUTIONS
GOLD SPONSOR ORAMA MINIMAL FRAMES
SILVER SPONSOR EUROPA
BRONZE SPONSOR ELVIAL
DISTINCTIVE SPONSOR LAFARGE
GRAND SPONSORS ELTOP, ΚΕΒΕ, TEXTURES AND TILES, SIFAKIS GLASS CONSTRUCTIONS, ΚΥΠΡΙΩΤΗΣ, KIMISOO, FRANKE, STO INTERNATIONAL, BRATTI, VERNOLIN DEFTEREOS, ARCHITEXTURE, BENJAMIN MOORE, NEOKEM, FURNITURE GALLERY, GRUPPO CUCINE, ISOMAT, MARMOURIS, SATO, STORMY SA, NAFPLIOTIS GLASS, URBI ET ORBI, MOLESKINE, ETHIMO, KLEEMANN, KALOTARANIS, AVE, TECHNOGYM, THE GREEN OFFICE.
Content creation & Media Partnership by Archisearch.gr
Produced & curated by the Design Ambassador
READ ALSO: ESO 2024: "DOWN TO EARTH"// Meet the speakers // Dimitris Papanikolaou