O αρχιτέκτονας και spatial designer Σταύρος Σγουρός μίλησε στο Archisearch για την ενασχόλησή του με την Τεχνητή Νοημοσύνη, την παραγωγή έργων τέχνης με αυτό το εργαλείο, καθώς και την εξέλιξη της τέχνης και των μέσων αναπαράστασης.
-συνέντευξη στην Ελπίδα Ροΐδου
Πως ξεκίνησε η ενασχόλησή σου με την ΑΙ τέχνη;
Η ενασχόλησή μου με την AI (Artificial Intelligence), ή ελληνικά ΤΝ (Τεχνητή Νοημοσύνη), ξεκίνησε από μια βαθιά περιέργεια για τη διασταύρωση της τεχνολογίας και της δημιουργικότητας. Ως spatial designer και έχοντας πάθος για την τεχνολογία, την αρχιτεκτονική και τον κινηματογράφο, βρήκα φυσικό να ασχοληθώ με τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης και της ψηφιακά παραχθείσας “τέχνης” ώστε να διευρύνω τα σχεδιαστικά μου όρια και να ερευνήσω αν η μηχανική μάθηση είναι όντως δυνατή.
Εξερευνώντας διάφορες πλατφόρμες και εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, ανακάλυψα την απίστευτη συνέργεια που προκύπτει όταν η ανθρώπινη δημιουργικότητα συναντάει αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης. Συνδυάζοντας το δικό μου όραμα με την υπολογιστική δύναμη της ΤΝ, έγινα μάρτυρας απροσδόκητων οπτικών έργων και μου επέτρεψαν να αμφισβητήσω παραδοσιακές αντιλήψεις και να εξερευνήσω καινοτόμες προσεγγίσεις στον τρόπο που μία ιστορία ή ένα concept μπορούν να ειπωθούν.
Χρησιμοποιείς ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ή διαφέρει ανάλογα με το τι θέλεις να παράξεις κάθε φορά;
Κατά την εξερεύνηση μου για το κατάλληλο λογισμικό, ξεκίνησα ένα ταξίδι για να βρω το τέλειο εργαλείο που θα μπορούσε να απογειώσει το όραμα μου. Μέσα από τον πειραματισμό με διάφορα προγράμματα, προσπάθησα να ανακαλύψω εκείνο που είχε την καλύτερη επαφή με την δημιουργική μου διαδικασία, αλλά και τη γρηγορότερη αναβάθμιση και εξέλιξη, βρίσκοντας τελικά συντροφιά στο MidJourney.
Το MidJourney είναι ένα προηγμένο λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης που έχει σχεδιαστεί για να ενδυναμώνει τους δημιουργούς με το φιλικό προς το χρήστη περιβάλλον εργασίας του. Προσφέρει ένα ευέλικτο πλαίσιο για τη δημιουργία οπτικών έργων, εξερευνώντας διάφορα στυλ και συνθέσεις. Το λογισμικό ενσωματώνεται με άλλα εργαλεία, επιτρέποντας την περαιτέρω βελτίωση του έργου, ενώ παράλληλα αναβαθμίζεται στον πυρήνα του με ταχύτατους ρυθμούς.
Το MidJourney έχει γίνει δημιουργικός συνοδηγός, τροφοδοτώντας το όραμα μου με τη διαισθητική διεπαφή του και τις ισχυρές δυνατότητες ΤΝ, που μαθαίνουν όλο και καλύτερα τι αποτέλεσμα θέλω να δω στην οθόνη μου. Έχει γίνει κάτι περισσότερο από ένα απλό λογισμικό- είναι ένας έμπιστος σύντροφος που μου δίνει τη δυνατότητα να μοιράζομαι τις φαντασίες μου με τον κόσμο σε ένα διφορούμενο οπτικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Instagram, όπου η δύναμη της εικόνας δεν έχει μόνο στην ικανότητά να τραβάει την προσοχή, αλλά και στη δυνατότητά να διαμορφώνει αφηγήσεις, να επηρεάζει απόψεις και να ξυπνάει συναισθήματα.
Μέσα από τα έργα σου διηγείσαι κάθε φορά μια ιστορία. Πως πήγες από την μια εικόνα στις περισσότερες (storyboard); Ποιες οι διάφορες σε επίπεδο storytelling κάθε φορά;-Υπάρχει κάποιο έργο σου που να ξεχωρίζεις;
Η απόφαση μου να παράγω κάθε φορά ένα storyboard ήταν εξαρχής. Φυσικά στο διαδίκτυο υπάρχει πληθώρα πετυχημένων AI artists, οι οποίοι παρουσιάζουν διαφορετικές εκδοχές ενός θέματος. Αυτό, ενώ εντυπωσιακό οπτικά, αφαιρεί από τα μάτια μου τη μοναδικότητα της κάθε εικόνας.
Η αφήγηση του έργου μου ξεδιπλώνεται σε διάφορα στάδια για να δημιουργήσει μια οπτική εμπειρία. Ξεκινάω με τον εντοπισμό ενός κεντρικού θέματος ή μιας ιδέας που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της αφήγησης. Φυσικά πάντα επικρατεί το “Unreal”, το μη-πραγματικό, που έρχεται και κολλάει πάνω στην πραγματικότητα.
Από εκεί και πέρα, οραματίζομαι βασικές σκηνές που μεταφέρουν αποτελεσματικά την εξέλιξη και το μήνυμα της ιστορίας, σαν καρέ μιας κινηματογραφικής ταινίας. Κάθε εικόνα στο storyboard αποτυπώνει μια ξεχωριστή στιγμή, απεικονίζοντας χαρακτήρες, σκηνικά και συναισθήματα. Αυτές οι μεμονωμένες εικόνες λειτουργούν ως δομικά στοιχεία της αφήγησης, προσκαλώντας τον θεατή να βυθιστεί στην εξελισσόμενη μικρή ιστορία.
Η φύση του λογισμικού προσφέρει την παραγωγή μεγάλου αριθμού εικόνων, που όμως απαιτούν κατάλληλη επιμέλεια, που θα εξασφαλίσει την απρόσκοπτη ροή από τη μία σκηνή στην επόμενη, δημιουργώντας μια αίσθηση συνέχειας και ενεργοποιώντας τη φαντασία του θεατή.
Κάθε φορά που ξεκινώ μια νέα αφήγηση, προσπαθώ να φέρω μια νέα προοπτική και να προσεγγίσω ανάλογα το μοναδικό θέμα του έργου. Αυτό περιλαμβάνει την κατανόηση του πλαισίου τού, και την προσαρμογή της οπτικής γλώσσας ανάλογα. Καθώς οι εικόνες έχουν ένα φωτογραφικό και κινηματογραφικό χαρακτήρα, πειραματίζομαι με διαφορετικές τεχνικές αφήγησης, προσαρμόζω τις δεκαετίες, χρησιμοποιώ ανάλογες κάμερες και γωνίες λήψης, και επιλέγω το μέγεθος της τοποθεσίας- από μία ολόκληρη πόλη μέχρι ένα δωμάτιο ξενοδοχείου.
Μια από τις αγαπημένες μου αφηγήσεις είναι το “Selling Athens” ή “Πουλώντας την Αθήνα.” Είναι μία ιστορία που φέρνει εικόνες της πόλης γνωστές σε όλους μας, αλλά με μία δόση επιστημονικής φαντασίας. Ένα ιπτάμενο αντικείμενο που εμφανίζεται και κλέβει ό,τι ανήκει παντοτινά στην πόλη. Ένας Παρθενώνας τυλιγμένος και έτοιμος για εξαγωγή. Μια ζωντανή Καρυάτιδα ντυμένη με πλαστικό ευτελές ένδυμα και τελικά μία πόλη κλεισμένη σε ένα ξενόφερτο γυάλινο θόλο.
Θα μπορούσες να μας μιλήσεις λίγο περισσότερο για το έργο σου “Laundry day”?
Το έργο “Laundry Day” είναι μια από τις πιο κωμικά καυστικές αφηγήσεις, καθώς φέρνει την τελετουργία του πλυσίματος ρούχων στο στιβαρό, και πάντα σημαντικό, περιβάλλον του μουσείου. Μία ζωντανή εκδοχή του έργου “Venus of the Rags” από τον καλλιτέχνη της Arte Povera, Michelangelo Pistoletto, μετατρέπει ένα μουσείο, που ίσως θα μπορούσε να είναι το Λούβρο σε πλυσταριό. Μαρμάρινα πλυντήρια, γύψινα ρούχα και σύννεφα αφρού γίνονται εκθέματα. Μία λεκάνη έτοιμη για άπλωμα μπροστά σε μια Mona Lisa, σχοινιά με απλωμένα ρούχα κάτω από ένα Αναγενησιακά ζωγραφισμένο ουρανό και τέλος σειρές από ασπρόρουχα να δεσπόζουν δίπλα στην πυραμίδα του μεγάλου αρχιτέκτονα I. M. Pei.
Ενώ τα διάσημα έργα τέχνης που εκτίθενται σε μουσεία έχουν αναμφίβολα τεράστια πολιτιστική και ιστορική αξία, είναι ζωτικής σημασίας να τονιστεί ότι η σημασία ενός μεμονωμένου ανθρώπου δεν πρέπει να επισκιάζεται ή να αντιφάσκει σε σχέση με αυτά τα διάσημα έργα. Τα μουσεία χρησιμεύουν ως θεματοφύλακες των καλλιτεχνικών επιτευγμάτων, παρέχοντας μια πλατφόρμα για τη διατήρηση και την εκτίμησή τους. Ωστόσο, είναι η ατομική ανθρώπινη εμπειρία που πραγματικά ζωντανεύει και δίνει ζωή σε αυτά τα έργα τέχνης.
Κάθε άτομο φέρνει τις δικές του μοναδικές προοπτικές, συναισθήματα και ερμηνείες όταν συναντά την τέχνη σε ένα μουσειακό περιβάλλον. Η αλληλεπίδραση μεταξύ του θεατή και του έργου τέχνης είναι βαθιά προσωπική. Μέσα από την εμπλοκή του ατόμου, το έργο τέχνης γίνεται σχετικό, ουσιαστικό και ικανό να προκαλέσει βαθιές συναισθηματικές αντιδράσεις. Στην ουσία, ενώ τα μουσεία στεγάζουν και εκθέτουν διάσημα έργα τέχνης, είναι ο μεμονωμένος άνθρωπος, τόσο ως δημιουργός όσο και ως θεατής, που κατέχει σημαντική επιρροή και σημασία.
Πολλά έργα σου αφορούν και κοινωνικά θέματα. Πώς προέκυψε αυτή η ανάγκη για σένα;
Η ανάγκη να ασχοληθώ με κοινωνικά ζητήματα μέσω της δουλειάς μου προέκυψε από τον τρόπο που παρατηρώ τον κόσμο- κυρίως ως θεατής μικρών στιγμών καθημερινής ζωής. Με τη φαντασία ενισχύω αυτές τις εικόνες και τις μετατρέπω σε κοινωνικές δηλώσεις. Η ΤΝ έδωσε τη δυνατότητα σε αυτές τις σκέψεις να οπτικοποιηθούν και να επικοινωνηθούν με σύνθετες ιδέες και συναισθήματα. Πιστεύω ότι μια εικόνα έχει τη δύναμη να προκαλεί, να αμφισβητεί τις αντιλήψεις και να πυροδοτεί συζητήσεις. Χρησιμεύει ως πλατφόρμα για να αναδείξει τις κοινωνικές προκλήσεις, να φέρει ενσυναίσθηση και να υποστηρίξει τη θετική αλλαγή.
Η ενασχόληση με την ΤΝ μέσω της δημιουργικής έκφρασης, ακόμα και αν είναι κάτι επιφανειακό και κάτι που προσωπικά δεν ονομάζω τέχνη, μας επιτρέπει να περιηγηθούμε στις πολυπλοκότητες αυτής της τεχνολογικά καθοδηγούμενης εποχής με βαθύτερη κατανόηση και αυξημένη αίσθηση ευθύνης και να παρατηρήσουμε που βρίσκεται η θέση μας μέσα στην τεχνολογική εξέλιξη. Ζούμε στην εποχή του εύπεπτου, του γρήγορου και του τεχνολογικού, και αν ακολουθήσουμε το ρεύμα πρέπει να βρούμε νέους τρόπους να επικοινωνήσουμε ισχυρές απόψεις.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το έργο σου «Οργή». Θα μπορούσες να μας μιλήσεις λίγο παραπάνω για αυτό;
Η “Οργή” ή “Wrath”, ανήκει σε μια σειρά έργων, που εμπνέονται από το κλασικό θέμα των 7 θανάσιμων αμαρτημάτων. Αφορά τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου να προστατέψει τη διαφορετικότητα και να αντιταχθεί στα κοινωνικά και παγιωμένα δεσμά της θρησκείας και του κράτους. Ένα πτηνόμορφο ον ή ένας έκπτωτος άγγελος εμφανίζεται μέσα σε ένα πολυπληθές αστικό περιβάλλον, συμβολίζοντας το νέο, το διαφορετικό και το μοναδικό. Και ξεκινάει ένας κινηματογραφικός αγώνας των προστατών τού ενάντια σε ένα σύστημα αρχής, που οδεύει χέρι-χέρι με τη θρησκεία. Να γίνει σαφές ότι ο σχολιασμός αφορά τη θρησκεία, και όχι την ελευθερία στην προσωπική πίστη.
Ο αγώνας κατά της καταπίεσης της θρησκείας αποτελεί τη Μέκκα για τη διατήρηση των ατομικών ελευθεριών και την επιδίωξη διαφορετικών συστημάτων πεποιθήσεων. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, έχουμε γίνει μάρτυρες περιπτώσεων όπου ατομικές πρακτικές και εκφράσεις έχουν κατασταλεί, περιθωριοποιηθεί ή ακόμη και διωχθεί. Σε τέτοιους καιρούς, θαρραλέα άτομα και κοινότητες έχουν ξεσηκωθεί για να αμφισβητήσουν αυτές τις καταπιεστικές δυνάμεις, υπερασπιζόμενοι το εγγενές δικαίωμα στην ελευθερία.
Επιπλέον, ο αγώνας κατά της καταπίεσης της θρησκείας υπερβαίνει τις επιμέρους θρησκείες ή παραδόσεις. Αντιπροσωπεύει μια καθολική αναζήτηση για ανεκτικότητα, σεβασμό και κατανόηση. Είναι μια υπενθύμιση ότι η ποικιλομορφία των συστημάτων πεποιθήσεων εμπλουτίζει την κοινή μας ανθρώπινη εμπειρία, προάγοντας τον διάλογο και την ενότητα σε έναν κόσμο που συχνά χωρίζεται από διαφορές.
Φυσικά το συγκεκριμένο έργο, ακολουθώντας την κινηματογραφική οδό, και με επιρροές από δυστοπικά λογοτεχνικά έργα, όπως το “The Handmaid’s Tale” της Margaret Atwood, παρουσιάζει εικόνες αντισυστημικής ενοποίησης, σύγκρουσης με την αρχή και τέλος την καθήλωση του “μέγα συμβόλου”.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό των έργων σου είναι το κινηματογραφικό και σουρεαλιστικό στοιχείο. Πως προέκυψε αυτό; Είναι κάτι που εξελισσέται με τον καιρό;
Τα κινηματογραφικά και σουρεαλιστικά στοιχεία στα έργα μου εξελίχθηκαν με την πάροδο του χρόνου μέσω ενός συνδυασμού καλλιτεχνικής εξερεύνησης, πειραματισμού και προσωπικών επιρροών. Ως δημιουργικός χειριστής της ΤΝ, προσπαθώ συνεχώς να διευρύνω τα όρια της φαντασίας και να εμπλέκω τους θεατές σε καθηλωτικές και προκλητικές εμπειρίες.
Η κινηματογραφική πτυχή των έργων μου αντλεί έμπνευση από τη γλώσσα του κινηματογράφου, με την ικανότητά του να δημιουργεί αφηγήσεις και να μεταφέρει τους θεατές σε άλλους κόσμους. Ενσωματώνοντας τεχνικές, όπως η σύνθεση, ο φωτισμός, το κάδρο, στοχεύω να προσδώσω στα έργα μου μια αίσθηση οπτικής αφήγησης, προσκαλώντας τους θεατές να γίνουν ενεργοί συμμετέχοντες στην ιστορία που εκτυλίσσεται μπροστά τους.
Το σουρεαλιστικό στοιχείο προκύπτει από την επιθυμία να αμφισβητήσω την πραγματικότητα, να διαταράξω τις συμβατικές προσδοκίες και να εξερευνήσω τα βάθη της φαντασίας. Ο σουρεαλισμός προσφέρει ένα πεδίο όπου τα όνειρα και η πραγματικότητα διασταυρώνονται, επιτρέποντας την εξερεύνηση του υποσυνείδητου, του συμβολικού και του μεταφορικού.
Αυτή η εξέλιξη περιλαμβάνει συνεχή πειραματισμό, τελειοποίηση τεχνικών και εξερεύνηση νέων εκφραστικών προσεγγίσεων. Είναι μια διαδικασία ανακάλυψης, όπου κάθε σκηνή της ζωής συναντάει έναν αλγόριθμο και ακολουθεί ένας οπτικά ποιητικό χάος.
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει αρχίσει να γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της δημιουργικής διαδικασίας. Ωστόσο υπάρχουν αντιδράσεις σε σχέση με την έκταση της χρήσης του ΑΙ αλλά και αν αυτό αποτελεί όντως τέχνη. Ποια είναι η γνώμη σου;
Το ερώτημα κατά πόσον τα έργα που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να θεωρηθούν τέχνη αποτελεί αντικείμενο συνεχούς συζήτησης και ερμηνείας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η τέχνη απαιτεί την υποκειμενική πρόθεση, τα συναισθήματα και τη δημιουργικότητα του ανθρώπου, πτυχές που πιστεύουν ότι η ΤΝ δεν διαθέτει. Υποστηρίζουν ότι η τέχνη είναι βαθιά συνυφασμένη με την ανθρώπινη εμπειρία, τα πολιτιστικά πλαίσια και την ικανότητα να αναστοχάζεται και να ανταποκρίνεται στον κόσμο.
Από την άλλη πλευρά, οι υποστηρικτές της τέχνης που παράγεται από την ΤΝ υποστηρίζουν ότι η τέχνη δεν περιορίζεται μόνο στην ανθρώπινη δημιουργία. Βλέπουν την ΤΝ ως ένα εργαλείο που διευρύνει τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης, προσφέροντας νέες δυνατότητες και αμφισβητώντας τις παραδοσιακές έννοιες της συγγραφής και της δημιουργικότητας. Θεωρούν την ΤΝ ως συνεργάτη, ικανό να παράγει μοναδικά και προκλητικά έργα που μπορούν να έχουν απήχηση στο κοινό.
Τελικά, το ερώτημα αν η ΤΝ αποτελεί τέχνη είναι φιλοσοφικό, με διαφορετικές οπτικές γωνίες και χωρίς οριστική απάντηση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η ΤΝ είναι ένα εργαλείο που δημιουργείται και επηρεάζεται από ανθρώπους σχεδιαστές και προγραμματιστές, αντανακλώντας τις επιλογές και τις προκαταλήψεις τους. Η καλλιτεχνική αξία των έργων που δημιουργούνται από την ΤΝ μπορεί να έγκειται στη σύλληψη, την επιμέλεια και την ερμηνεία αυτών των δημιουργιών.
Προσωπικά διατηρώ το ρόλο μου ως σχεδιαστής, καθώς είναι και η βασική μου ενασχόληση, αλλά έχοντας το μικρόβιο της περιέργειας δε θα μπορούσα να μην καταπιαστώ και με κάτι τόσο σύγχρονο, που έχω νιώσει ότι μόνο έχει προωθήσει τη δημιουργικότητα μου. Ακόμα βέβαια παραμένω σταθερός στην επιλογή μου να μην εισάγω την ΤΝ στο σχεδιαστικό μου έργο, γιατί ίσως απειλήσει το μεράκι μου.
READ ALSO: AKTO Open Day | 12.07 στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη