Critical Comments #6 - Νίκος Κτενάς

Critical Comments: Οι κριτές του διαγωνισμού Color in Architecture δίνουν την οπτική τους πάνω σε επίκαιρα θέματα που αφορούν την αρχιτεκτονική και την πόλη – #6  Νίκος Κτενάς

Ο Νίκος Κτενάς γεννήθηκε στον Πειραιά και είναι απόφοιτος του πανεπιστημίου Cornell (Ithaca, NY, USA) μετά από σπουδές στα New York University (NY, USA), Columbia University (NY, USA) και στην Cooper Union (NY, USA).  

Από το 1985 έως το 1992, διδάσκει στην έδρα Luigi Snozzi στην ‘EPF Lausanne’, της Ελβετίας.  Από το 2004 έως το 2007, ως προσκεκλημένος καθηγητής αρχιτεκτονικής,  διδάσκει στην ‘Accademia di Architettura’ στο Mendrisio της Ελβετίας. Από το 2010 έως το 2012 διδάσκει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο τμήμα Αρχιτεκτόνων στον Βόλο, ενώ από το 2013 είναι προσκεκλημένος καθηγητής αρχιτεκτονικής  στο Politecnico di Milano, στο Μιλάνο της Ιταλίας.

Τα τελευταία 15 χρόνια έχει παρουσιάσει το έργο του, έχει διευθύνει σεμινάρια και είναι προσκεκλημένος κριτικός αρχιτεκτονικής σε πολλές αρχιτεκτονικές σχολές ανά την Ευρώπη. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις αρχιτεκτονικής, μεταξύ των οποίων, στην ‘NAI’ (Netherlands Institute of Architecture), Ρότερνταμ, Ολλανδία, στο ‘Archivio Cattaneo’, Cernobio – Como, Ιταλία, στο ‘Pavillon de l’Arsenal’ Παρίσι, Γαλλία, ήταν επίσης προσκεκλημένος στην “7η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής» στη Βενετία, Ιταλία, κ.α.

Έχει λάβει πολλά βραβεία και αναγνωρίσεις σε πανελλήνιους και διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και το υλοποιημένο έργο του έχει δημοσιευθεί ευρέως σε διεθνείς επιθεωρήσεις αρχιτεκτονικής καθώς και σε ημερήσιο και εβδομαδιαίο τύπο. . Έχει βραβευθεί με έπαινο για τρία έργα του το 2008 από το ‘ΕΙΑ’ – Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής.  Υπήρξε δύο φορές υποψήφιος για το Ευρωπαϊκό βραβείο αρχιτεκτονικής ‘Mies van der Rohe’. Φέτος του απονέμεται το Βραβείο Αρχιτεκτονικής 2013 – 2017 από το ‘ΕΙΑ’ – Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, για το έργο ‘Inside Out’.

Το 2006 δημοσιεύεται μονογραφία του έργου του στην επιθεώρηση ‘Αρχιτεκτονικά Θέματα’, ενώ το ίδιο έτος δημοσιεύει ένα θεωρητικό βιβλίο του στην +XM – iiriti editore, στα ιταλικά με τίτλο ‘Semplice / Complesso’.

Διατηρεί αρχιτεκτονικό γραφείο στο Lugano της Ελβετίας από το 1987 και στην Αθήνα από το 1993. Ζει και εργάζεται και στις δύο πόλεις.

Ποιες βασικές αλλαγές εντοπίζετε στις όψεις/εμφάνιση των ελληνικών πόλεων τα τελευταία 10 χρόνια; 

Σήμερα παρατηρείται μια σύγχυση στην ‘εμφάνιση’ της σύγχρονης ελληνικής πόλης!  Θα μπορούσα επιγραμματικά, να στηρίξω αυτή την άποψη μου σε δύο βασικούς παράγοντες, αυτή του φαινομενικού ή πλαστού πλουτισμού των κατοίκων, καθώς και αυτή της οικονομικής κατάρρευσης. Η πρώτη, είχε ως αποτέλεσμα την υπερβολή στην ενσωμάτωση, το πλείστον με ερασιτεχνικό τρόπο, κάθε είδους υλικού στα κτίρια της, πολλές φορές ακατάλληλου για τις κλιματολογικές συνθήκες του τόπου, αποσκοπώντας ενδεχομένως στην επίδειξη μιας οικονομικής ευμάρειας. Η δε δεύτερη, είναι η εικόνα της παρακμής, μιας γενικής εγκατάλειψης της πόλης, η οποία πέραν από την εμφάνιση των κτιρίων της εκτείνεται και στον κοινό / δημόσιο χώρο της πόλης, ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης του προηγούμενου οικονομικού μοντέλου. Το πρώτο πιστεύω πως ‘διορθώνεται’ με την χρήση νέων τεχνολογιών εν γένει, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται το δομημένο περιβάλλον υλικά και κλιματολογικά, αποκαθιστώντας ταυτόχρονα τις όποιες δομικές παθογένειες. Το δεύτερο, το οποίο είναι οικονομικό αλλά και κοινωνικό ζήτημα, διορθώνεται με οικονομική ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα με παιδεία και διαμόρφωση της αποκαλούμενης αστικής κουλτούρας του κοινωνικού συνόλου. Σ’ αυτό το τελευταίο η αρχιτεκτονική, εν μέρει, θα μπορούσε ασφαλώς να συμβάλει.

Πείτε μας λίγα λόγια σχετικά με το βραβευμένο σας έργο «Inside-Out», το οποίο επαναπροσδιορίζει την τυπολογία της πολυκατοικίας ριζικά και προσδίδει μία νέα άποψη για την αισθητική ανάπλαση της όψης της ελληνικής πόλης.

Ήθελα το κτίριο αυτό να παρουσιάζεται ως ένα μέγαρο, με την κλασσική έννοια, να ενσωματώνει μέσα του μία υποβλητική μεταβατική πορεία μεταξύ της πόλης και των χώρων διαβίωσης, και η όψη του να είναι κατά κάποιο τρόπο αινιγματικά ουδέτερη και μην προδίδει τι χώροι είναι πίσω από αυτή, όπως συμβαίνει στην τυπολογία της μεταπολεμικής Αθηναϊκής πολυκατοικίας. Ήθελα επίσης να ‘ανοίξω διάλογο’ με τον Αθηναϊκό ήλιο χρησιμοποιώντας ένα υλικό στις όψεις το οποίο δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ σε αυτή την τυπολογία κτιρίου.

Η όψη, το εξωτερικό όριο, η επιδερμίδα του κτιρίου, όπως την αποκαλώ, ήθελα να έχει ένα βάθος, ένα περιεχόμενο, να είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό πέτασμα με ανοίγματα. Εξωτερικά, λόγω του βάθους και ρυθμού του, παρουσιάζεται ως συμπαγής όγκος, ενώ εσωτερικά, λόγω των πολλαπλών ανοιγμάτων σε διαφορετικά ύψη, έχει μια σχεδόν διάφανη αμεσότητα με το αστικό περιβάλλον. 

Αποτελείται από κλειστούς όγκους που περιέχουν χρηστικούς χώρους των κατοικιών, από διάφανους όγκους, τα λεγόμενα ‘erker’ που προβάλουν τον χρήστη προς την πόλη, βυθιζόμενους υαλοπίνακες που μετατρέπουν μέρη της όψης σε εξώστη, και εν τέλει, αν και σχετικά διαφανής από το εσωτερικό του κτιρίου, προστατεύουν τον εσωτερικό χώρο από την ακτινοβολία του ήλιου προσφέροντας βιοκλιματική ποιότητα σε όλους τους χώρους διαβίωσης. Ασφαλώς όμως, κάτω από τον Αθηναϊκό ήλιο αποκτά ένα αναγεννησιακό ‘Chiaroscuro’!

Τι χρώμα έχει η ελληνική πόλη;

Το χρώμα έχει άμεση σχέση με το πως φωτίζεται η επιφάνεια που το φέρει. Συνεπώς, κάτω από τον ήλιο, το ίδιο είναι διαφορετικό σε διάφορα μέρη του κόσμου. Πιστεύω λοιπόν πως το όποιο χρώμα στην ελληνική πόλη, είναι διαφορετικό, είναι φανταστικό!  Στην Αθήνα λόγου χάριν, το ίδιο το ανάγλυφο της πόλης, τα φυσικά πετρώματα των λόφων που περιβάλουν το κέντρο έχουν χρώμα, το χρώμα της αρχαιότητας, της φυσικής πέτρας  είναι παντού, από τον Κεραμεικό μέχρι την Ακρόπολη, και αυτό λόγω της διαστρωμάτωσης της πόλης.  Το αρτιφισιέλ του μεσοπολέμου με την ομοιογενή ανάγλυφη υφή του έχει το χρώμα της Αθηναϊκής γης, το ίδιο και το ανεπίχριστο σκυρόδεμα λόγω των τοπικών αδρανών, αν και τα δύο τελευταία, λανθασμένα τα βάφουν! Υπάρχουν ασφαλώς και οι χρωματισμοί των νεοκλασικών κτισμάτων πού τείνουν από ένα υπόλευκο μέχρι το ουδέτερο της ώχρας, και βέβαια συχνά ξεπροβάλει και το μινωικό κόκκινο. Τέλος, από ψηλά, στην ελληνική πόλη  επικρατεί ένας λευκός τόνος, κάτι σαν ρύζι απλωμένο πάνω σε μια πλούσια τοπογραφία…

Διαβάστε περισσότερα για το διαγωνισμό και τους κριτές, εδώ: colorinarchitecture.gr
και ακολουθήστε τη σελίδα του Color in Architecture στο Facebook για ενημερώσεις.