Στα πλαίσια της ενότητας Women In Architecture η υποενότητα ‘Νέα Γενιά Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων’ αποσκοπεί στην ανάδειξη των γυναικείων μορφών και θηλυκοτήτων της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής σκηνής. Μέσα από την ανίχνευση των πολύμορφων και πολύχρωμων μεθοδολογιών έρευνας και δράσης τους, επιχειρείται η σκιαγράφηση του πως αυτές μετασχηματίζουν και αναδιαμορφώνουν το πεδίο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σκέψης και παραγωγής εν γένει.
Αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, επιστημονική υπεύθυνη στο Τμήμα Θεωρίας & Ιστορίας της Τέχνης της ΑΣΚΤ και ιδρύτρια του Think Through Design Architectural Design Studio, η Μαριάννα Χαριτωνίδου λίγο πριν την παρουσίαση του τελευταίου της βιβλίου, με τίτλο “Αρχιτεκτονικά Σχέδια ως Μηχανισμοί Διερεύνησης (Architectural Drawings as Investigating Devices)”, συνομιλεί με την Μελίνα Αρβανίτη-Πολλάτου για την αρχιτεκτονική εκπαίδευση και πρακτική και την επιστημολογία του αστικού τοπίου.
Μην χάσετε την παρουσίαση του νέου βιβλίου της Μαριάννας Χαριτωνίδου, με τίτλο “Αρχιτεκτονικά Σχέδια ως Μηχανισμοί Διερεύνησης”, που θα πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο του Ινστιτούτου Γκαίτε στην Αθήνα στις 22 Ιανουαρίου 2024 στις 18:00. Περισσότερα, εδώ!
Μελίνα Αρβανίτη-Πολλάτου: Στη βιβλιοπαρουσίαση του ‘Drawing and Experiencing Architecture’, οι προσκεκλημένοι ομιλητές μίλησαν για «εγχειρίδιο πρόσληψης της αρχιτεκτονικής από τον άνθρωπο». Θα λέγατε πως παραδίδετε ένα εκπαιδευτικό σύγγραμμα ή ένα κριτικό δοκίμιο και γιατί;
Μαριάννα Χαριτωνίδου: Στόχος του εν λόγω βιβλίου είναι να λειτουργήσει και σαν εκπαιδευτικό σύγγραμμα και σαν κριτικό δοκίμιο. Καλύπτει ένα μεγάλο χρονικό και γεωγραφικό εύρος της σχεδιαστικής πρακτικής, εκπαίδευσης και θεωρητικής διερεύνησης της αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα και παρόλο που εστιάζει στο έργο εμβληματικών αρχιτεκτόνων, επιχειρεί να διηγηθεί την εξέλιξη της διαδρομής τους ως αρχιτέκτονες με τρόπο απτό ούτως ώστε ο εκάστοτε αναγνώστης να μπορέσει να αντιληφθεί πως διαμορφώθηκε το έργο τους σε σχέση με τα ταξίδια τους, τις ανησυχίες τους και της προσδοκίες τους να συμβάλουν σε έναν νέο τρόπο αντίληψης της σχέσης κοινωνίας και αρχιτεκτονικής.
Alison and Peter Smithson, Urban Re-identification Grid, presented at the 9th CIAM in Aix-en-Provence in 1953. Credits: Smithson Family Collection
Μ.ΑΠ.: Συμφωνείτε με την άποψη πως η ενασχόληση με την αρχιτεκτονική αφορά, κυρίως, την αλλαγή των αισθητικών προτιμήσεων των ατόμων μέσα από τη σκηνοθεσία χωρικών συμβάντων;
Μ.Χ.: H σκηνοθεσία χωρικών συμβάντων μπορεί να είναι ένα από τα ζητούμενα της αρχιτεκτονικής, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην περίπτωση της δημιουργίας των Μanhattan Transcripts από τον Bernard Tschumi, που είναι ένα από τα παραδείγματα που παρουσιάζω στο βιβλίο. Παρόλα αυτά δε θα όριζα την αρχιτεκτονική με ένα τρόπο που θα την περιόριζε στην προσπάθεια αλλαγής των αισθητικών προτιμήσεων.
Charles-Édouard Jeanneret, ”Le Parthénon, Athènes”, Carnet du Voyage d’Orient n°3, 1911. Credit: Fondation Le Corbusier, Paris
Η αρχιτεκτονική αλληλεπιδρά με σφαίρες όπως αυτή της πολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνίας και του πολιτισμικού πλαισίου ευρύτερα και για αυτό το λόγο το πως ορίζεται η αρχιτεκτονική στο έργο του εκάστοτε αρχιτέκτονα και του εκάστοτε θεσμικού ή ιστορικού πλαισίου αλλάζει.
Ένας από τους στόχους του βιβλίου Drawing and Experiencing Architecture είναι να εξιχνιάσει αυτούς τους μετασχηματισμούς, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο πως η αρχιτεκτονική και ο πολεοδομικός σχεδιασμός μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση πιο δημοκρατικών κοινωνιών.
Μ.ΑΠ.: Εκτός των άλλων ιδιοτήτων σας είστε και ακαδημαϊκός. Στην αρχιτεκτονική εκπαίδευση, προωθείτε, περισσότερο, μια οπτική ή μια απτική πρόσληψη της αρχιτεκτονικής; Ή ίσως κάποιο χρυσό συνδυασμό των δυο;
Μ.Χ.: Επιχειρώ να αναδεικνύω τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της διδακτικής μου πρακτικής και των σχεδιαστικών μου προσεγγίσεων ως αρχιτέκτονα. Πολλές περιπτώσεις από την διαδικασία αντίληψης της σχεδιαστικής διαδικασίας στο αρχιτεκτονικό μου γραφείο εμπλουτίζουν τη διδασκαλία μου. Παράλληλα, η δυνατότητα να συνδέω τα projects του γραφείου μου με παραδείγματα που προέρχονται από το ευρύ γεωγραφικό και πολυσχιδές πεδίο της αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα αναδεικνύει πλευρές των projects που δεν θα έβγαιναν στο φως αν δεν τα συνέδεα με τις κοινωνικές προσδοκίες που μοιράζονται με έργα αρχιτεκτόνων που είχαν ως βασικό στόχο να καταφέρουν μια εναρμόνιση μεταξύ της σχεδιαστικής τους προσέγγισης, και της ρητορικής συγγραφικής τους πρακτικής. Για να φέρω τις/τους φοιτήτριες/φοιτητές κοντά με αυτή την προσδοκία να συνδυάζουν την πραγματιστική και τη θεωρητική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής τόσο στις περιπτώσεις διδασκαλίας μαθημάτων που εστιάζουν στην ιστορία και τη θεωρία της αρχιτεκτονικής και της πόλης όσο και στις περιπτώσεις διδασκαλίας μαθημάτων που εστιάζουν σε σχεδιαστικές προτάσεις τους παρουσιάζω πρωτότυπο υλικό από την έρευνα μου σε αρχεία σημαντικών αρχιτεκτόνων σε ιδρύματα όπως το Canadian Centre for Architecture in Montreal, το Getty Research Institute in Los Angeles, τη Fondation Le Corbusier in Paris, the Library of Congress in Washington DC., το Museum of Modern Art of New York και το Museo nazionale delle arti del XXI secolo στη Ρώμη.
BERNARD TSCHUMI, DRAWING FOR THE COMPETITION FOR THE PARC DE LA VILLETTE, 1982. DIMENSIONS: 74 × 60 CM. COURTESY BERNARD TSCHUMI ARCHITECTS © BERNARD TSCHUMI ARCHITECTS.
Μ.ΑΠ.: Le Corbusier & Mies Van Der Rohe: δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πατερναλιστικού διδακτισμού, που αρκετοί προσάπτουν στο μοντέρνο κίνημα, που ήθελε τον αρχιτέκτονα καθολικό σχεδιαστή και τον χρήστη παθητικό δέκτη της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;
Μ.Χ.: Όπως εξηγώ και στο βιβλίο μου, θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό ο αρχιτέκτονας να μην επιχειρεί να επιβάλει στο χρήστη συγκεκριμένους τρόπους κατοίκησης αλλά οφείλει να προσπαθεί να αναδεικνύει δυνατότητες που ένας χώρος μπορεί να του προσφέρει. Η προσέγγιση μου ως αρχιτέκτονας είναι πιο κοντά στην αντίληψη του Giancarlo De Carlo που επιχειρούσε να συμπεριλάβει στις σχεδιαστικές αποφάσεις τις επιθυμίες των κατοίκων με δημιουργικό τρόπο.
REM KOOLHAAS, ELIA ZENGHELIS, ZAHA HADID, AXONOMETRIC DRAWING FOR THE ENTRY TO THE COMPETITION CONCERNING ROOSEVELT ISLAND REDEVEL- OPMENT, 1975. MEDIUM: PENCIL AND GOUACHE ON BOARD. DIMENSIONS: 840 × 1030 MM. IMAGE COURTESY OF DRAWING MATTER. COLLECTION NO: 3070.
O αρχιτέκτονας μέσα από την αλληλεπίδραση του με τους μελλοντικούς κατοίκους των κτηρίων που σχεδιάζει είναι σαν να επιχειρεί να τους συνδέσει με έναν ευέλικτο τρόπο με τις δυνατότητες που ένας χώρος μπορεί να τους προσφέρει.
JOHN HEJDUK, B11 FROM PROJECT B IN ALBUM CONTAINING 35 PAGES ILLUS- TRATING THE THREE PROJECTS, PROJECTS A, B AND C PROJECT, 1969. MEDIUM: OFFSET LITHO. DIMENSIONS: 458 × 458 MM. DESCRIPTION: THIRD LEVEL COLOUR PLATE, AXONOMETRIC. IMAGE COURTESY OF DRAWING MATTER. COLLECTION NO: 2303.B11. PROVENANCE: MAX PROTETCH.
Σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία είναι να επιχειρούν οι αρχιτέκτονες να κατανοήσουν και να αναδείξουν μέσα από τις σχεδιαστικές τους προτάσεις πως οι επιθυμίες για το πως θέλουν να ζουν οι άνθρωποι στους οποίους απευθύνονται μεταφράζονται χωρικά. Υπό αυτή την έννοια, είναι ζωτικής σημασίας να διαμορφώνουν χώρους που προσφέρουν πολλαπλά σενάρια χρήσης με έμφαση στην υλικότητα και στις δυνατότητες που προσφέρει μια βιοκλιματική προσέγγιση της διαμόρφωσης του χώρου. Με άλλα λόγια είναι σημαντικό να δημιουργούν δυνατότητες σεναρίων κατοίκησης που βρίσκονται σε διάλογο με τις επιθυμίες των κατοίκων και όχι να επιβάλουν σενάρια κατοίκησης.
Μ.ΑΠ.: Ως λέκτορας στο ETH Zurich είχατε επιμεληθεί την έκθεση ‘The View from the Car: Autopia as a New Perceptual Regime’. Μιλήστε μας για την πρόσληψη του τόπου και του τοπίου εν κινήσει.
Μ.Χ.: Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας μου στο ETH Zurich επιμελήθηκα την έκθεση ‘The View from the Car: Autopia as a New Perceptual Regime’ και εκπόνησα τη μεταδιδακτορική έρευνα με τίτλο ‘The Travelling Architect’s Eye: Photography and Automobile Vision’. Στην παρούσα φάση αποτελειώνω τη συγγραφή του βιβλίου με τίτλο Architecture, Photography and the Moving Eyes of Architects: The View from the Car το οποίο θα εκδοθεί εντός του 2024 από τις εκδόσεις Routledge. Το βιβλίο αυτό έχει ως στόχο να διερευνήσει τις φωτογραφίες των αρχιτεκτόνων κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους με αυτοκίνητο.
Βασίζεται στην υπόθεση ότι η θέα από το αυτοκίνητο έχει καθιερώσει μια νέα επιστημολογία του αστικού τοπίου.
Το αυτοκίνητο έχει αναδιαμορφώσει τις αντιλήψεις μας για το χώρο, φέρνοντας επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι αρχιτέκτονες αντιλαμβάνονται την πόλη και συμβάλλοντας σημαντικά στη μεταμόρφωση της σχέσης μεταξύ αρχιτεκτονικής και πόλης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη σημασία του ίδιου του αυτοκινήτου: πράγματι, κανένας άλλος παράγοντας δεν άλλαξε την πόλη τόσο δραστικά κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα όσο η διάχυτη παρουσία του αυτοκινήτου, η οποία είχε πολύ σημαντικό αντίκτυπο όχι μόνο στους τρόπους πρόσβασης στην πόλη, αλλά και στη σχέση της ίδιας της πόλης με την επικράτειά της.
JOHN HEJDUK, PROJECT FROM ALBUM OF PHOTOGRAPHS OF THE MODELS FOR PROJECT A, 1969. MEDIUM: SILVER GELATIN PRINT PHOTOGRAPHS. DIMEN- SIONS: 900 × 1400 × 150 MM. DESCRIPTION: ALBUM OF PHOTOGRAPHS OF THE MODELS FOR PROJECT A. SMALL RING-BOUND ALBUM WITH RED COVER OF BLACK AND WHITE PHOTOGRAPHS OF MODELS, ELEVATION AND FLOOR PLANS FOR DISPOSI- TION OF FURNISHINGS. IMAGE COURTESY OF DRAWING MATTER. COLLECTION NO: 2304. PROVENANCE: MAX PROTETCH.
Το βιβλίο επικεντρώνεται στην προσεκτική εξέταση των φωτογραφιών των αρχιτεκτόνων John Lautner (1911 – 1994), Alison και Peter Smithson (1928 – 1993 &; 1923 – 2003) και Aldo Rossi (1931 – 1997), η οποία συμβάλλει στην ευρύτερη κατανόηση της διαδικασίας θέασης και φωτογράφησης σκηνών από το αυτοκίνητο και της επεξεργασίας μιας «αισθητικής στιγμιότυπου» για να συλλάβει τη σύγχρονη αστική ζωή στην κανονικότητα και την κοινοτοπία της. Ένα σημείο σύγκλισης μεταξύ της προσέγγισης αυτών των αρχιτεκτόνων είναι η προσοχή που έδωσαν στον ρόλο που διαδραματίζουν οι μεταφορές αυτοκινήτων στον αναπροσανατολισμό του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τα αστικά τοπία και εδάφη. Αυτό το βιβλίο βασίζεται στην πεποίθηση ότι η ανάπτυξη των ταξινομιών των φωτογραφιών αυτών των αρχιτεκτόνων, σύμφωνα με τη σκηνογραφία και το θέμα, για παράδειγμα, θα επέτρεπε να διακρίνουμε μοτίβα στην προσέγγισή τους στον αστικό σχεδιασμό, καθώς και στις αντιλήψεις τους για τον αστικό ιστό.
Σύντομο Βιογραφικό
Η Μαριάννα Χαριτωνίδου είναι Mεταδιδακτορική Eρευνήτρια και Eπιστημονική Yπεύθυνη στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (θέμα μεταδιδακτορικής έρευνας: Το όραμα ανοικοδόμησης του Κωνσταντίου Α. Δοξιάδη και του Adriano Olivetti στην Ελλάδα και στην Ιταλία: μεταξύ συγκεντρωτικής και μη συγκεντρωτικής πολιτικής). Έχει εργασθεί ως Λέκτορας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων ETH Zürich, όπου εκπόνησε τη μεταδιδακτορική έρευνα με θέμα The Travelling Architect’s Eye: Photography and Automobile Vision, επιμελήθηκε την έκθεση The View from the Car: Autopia as a New Perceptual Regime και δίδαξε τα μαθήματα “Fundamentals of the History and Theory of Architecture I”, “Fundamentals of the History and Theory of Architecture II” και “The City Represented: The View from the Car”.
Παράλληλα, έχει εκπονήσει μεταδιδακτορική έρευνα με θέμα Ο φαντασιωτικός αποδέκτης της αρχιτεκτονικής ως μηχανισμός διερεύνησης του μετα-αποικιακού πολιτισμού: Οι μετασχηματισμοί της ελληνοκεντρικής προσέγγισης στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ. Έχει πάνω από 95 επιστημονικές δημοσιεύσεις. Είναι διδάκτωρ μηχανικός της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ (2018), με μεταπτυχιακές σπουδές στην Architectural Association στο Λονδίνο (2010-11) και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην κατεύθυνση «Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός» (2011-2013), και αρχιτέκτων μηχανικός ΑΠΘ (2010). Έχει παρουσιάσει εισηγήσεις σε πάνω από 96 διεθνή επιστημονικά συνέδρια και έχει πραγματοποιήσει πάνω από 95 επιστημονικές δημοσιεύσεις.
Μην χάσετε την παρουσίαση του νέου βιβλίου της Μαριάννας Χαριτωνίδου, με τίτλο “Αρχιτεκτονικά Σχέδια ως Μηχανισμοί Διερεύνησης”, που θα πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο του Ινστιτούτου Γκαίτε στην Αθήνα στις 22 Ιανουαρίου 2024 στις 18:00. Περισσότερα, εδώ!
READ ALSO: O Βασίλης Μπαρτζώκας και ο Δημήτρης Φακίνος, δημιουργοί των GRAIL Awards σε μία συνέντευξη για την καθιέρωση των νέων βραβείων