Του Δημήτρη Pηγόπουλου, στην Καθημερινή
Ο Ιάσονας Τσάκωνας, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας OLIAROS, είναι άθελά του ένας μικρός μύθος στις παραμελημένες γειτονιές του Μεταξουργείου και του Κεραμεικού. Το όνομά του συζητιέται πολύ και ανάμεσα στους αρχιτέκτονες της Αθήνας. Αυτός ο νέος επιχειρηματίας που μετά τις σπουδές του στην Αμερική αντί να επιστρέψει στην Ελλάδα πήγε στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν για να κάνει real estate, εμφανίζεται ταυτόχρονα ως «θεός» και ως «διάβολος». Ανάλογα με τη σκοπιά που βλέπει κανείς τα πράγματα.
«Θεός», αν στο πρόσωπό του βλέπει κανείς έναν εκκολαπτόμενο enterpreneur που αγοράζει ή νοικιάζει κτίρια στον Κεραμεικό και στο Μεταξουργείο για να τα παραδώσει στη φαντασία και στο ταλέντο αρχιτεκτόνων από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο με στόχο αυτές οι δύο παραδοσιακές αλλά με χιλιάδες προβλήματα αθηναϊκές γειτονιές αλλάξουν σελίδα. «Διάβολος», αν η πολυπραγμοσύνη του Ιάσονα Τσάκωνα (διοργανώνει κάθε δύο χρόνια το ReMap, έχει δημιουργήσει μαζί με κατοίκους και επαγγελματίες της περιοχής τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Πρότυπη Γειτονιά», κ.ά.) ενεργοποιεί παλιούς φόβους για τον ρόλο όχι άμεσα αναγνωρίσιμων μονάδων σε ένα από τα πιο υποβαθμισμένα κομμάτια του αθηναϊκού κέντρου. Η πιο συνηθισμένη κατηγορία που ακούει είναι ότι πάει να ανεβάσει τις τιμές μέσα από την αρχιτεκτονική και τη σύγχρονη τέχνη.
Ο ίδιος απέφυγε να προσωποποιήσει τις επιθέσεις μένοντας αθέατος. Αλλά τους τελευταίους μήνες υποχρεώθηκε να ενδώσει στη δημοσιότητα με αφορμή τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό της OLIAROS για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη μιας πρότυπης φοιτητικής κατοικίας στην περιοχή του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου. Η έκθεση με τα αποτελέσματα του διαγωνισμού εγκαινιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς και θα διαρκέσει μέχρι τις 4 Απριλίου. Μέσα στην εβδομάδα ανακοίνωσε και τρία νέα κατασκευαστικά project της OLIAROS». Κι έφτασε, φαίνεται, η ώρα για την πρώτη του συνέντευξη.
– Γιατί Κεραμεικός και Μεταξουργείο; Είχατε κάποια σχέση με την περιοχή;
– Καμία. Οταν πρωτοεπέστρεψα στην Ελλάδα είχα αποφασίσει να μείνω στο κέντρο, αφού είχα ζήσει στη Νέα Υόρκη στο lower easte side, και στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν πάλι στο κέντρο στην ανάλογη καλλιτεχνική περιοχή. Γρήγορα συνειδητοποίησα ότι μού ήταν πολύ δύσκολο να ταυτιστώ με κάποια περιοχή στο κέντρο, έβρισκα ότι είχε κολλήσει η βελόνα στη δεκαετία του ’60 και του ’70 γενικότερα. Την περιοχή του Κεραμεικού – Μεταξουργείου (ΚΜ) την πρωτοανακάλυψα το 2002, όταν εντόπισα το κτίριο στο οποίο σήμερα στεγάζονται τα γραφεία μου. Αυτή η περιοχή από τότε μου βγάζει μια ιδιαίτερη ενέργεια, έχει μια ανθρώπινη κλίμακα, μια ενδιαφέρουσα ρυμοτομία, μια ιστορικότητα, μια ιδιαίτερη κοινωνική διαστρωμάτωση και πολυχρωμία, και, πολύ βασικό από τότε ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος ακατοίκητη, το οποίο σήμαινε ότι κάτι καινούργιο μπορούσε να συμβεί. Τόσα χρόνια περιμένω, λοιπόν, κάτι να γίνει στο ΚΜ, δυστυχώς όμως όλο αυτό το διάστημα την έχω δει να απαξιώνεται συνεχώς. Για κάποιο λόγο έχω όμως την πεποίθηση ότι δεν είναι αργά, και ότι εάν αποκτήσουμε ένα κοινό όραμα, εάν συντονιστούμε και βγάλουμε τον καλό μας εαυτό, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια σύγχρονη γειτονία, ποιοτική, δημιουργική, προσιτή, ανθρώπινη, με μια ευρεία κοινωνική διαστρωμάτωση. Από τις σκέψεις και τα λόγια αποφάσισα να προχωρήσω στην πράξη, ξεκινώντας με τον διαγωνισμό «UPTO35», τα αποτελέσματα του οποίου εκτίθενται αυτές τις μέρες στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς.
– Μαζί με το φοιτητικό κέντρο της οδού Μαραθώνος η OLIAROS βάζει μπροστά μια σειρά από άλλα projects. Τι χρήσεις θα φιλοξενούν;
– Πράγματι, ξεκινάμε ανακαινίζοντας ενεργειακά και αρχιτεκτονικά τρία κτίρια της δεκαετίας του ’70 που θα φιλοξενήσουν στούντιο καλλιτεχνών και δημιουργικά γραφεία, προσφέροντας διαφορετικά μεγέθη χώρων, και ξεκινώντας από τα 1.950 ευρώ. Επίσης, θα ανακαινίσουμε και ένα καταπληκτικό κτίριο του ’30 με έξι επιπλωμένα διαμερίσματα που θα ενοικιάζονται με την εβδομάδα.
– Αναπόφευκτα τα επόμενα χρόνια θα αρχίσει να δημιουργείται στην περιοχή μια αξιόλογη μάζα κτιρίων καλής αρχιτεκτονικής. Πολλοί φοβούνται ότι θα αυξηθούν οι τιμές, οι ασθενέστεροι οικονομικά θα υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τη γειτονιά και θα οδηγηθούμε σε ένα κλειστό καλλιτεχνικό γκέτο υψηλών εισοδημάτων.
– Θεωρώ ότι είναι λανθασμένος ο συνειρμός ότι η καλή αρχιτεκτονική ταυτίζεται απαραίτητα με την πολυτέλεια, εδώ ακριβώς είναι και το ζητούμενο, πως το ποιοτικό μπορεί να είναι και προσιτό, η ποιοτική αρχιτεκτονική, δεν πρέπει να είναι κάτι το μακρινό. Το κόστος κατασκευής στην περιοχή κυμαίνεται στο ίδιο φάσμα τιμών άσχετα με το ποιος αρχιτέκτων τα σχεδιάζει, οπότε δεν θα πρέπει να βλέπουμε την καλή αρχιτεκτονική σαν απειλή· το αντίθετο!
Συγκεκριμένα για το ΚΜ, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι το 46% των ιδιοκτησιών είναι κενές. Από τις 1.160 ιδιοκτησίες οι 533 είναι αδόμητα οικόπεδα, ερείπια και εγκαταλελειμμένα, ενώ σε ένα σύνολο 626 κτιρίων περίπου τα 500 είναι λαϊκές πολυκατοικίες της μεταπολεμικής παραγωγής όπου κατοικούν οικογένειες Ελλήνων και μεταναστών πολλοί εκ των οποίων είναι ήδη ιδιοκτήτες. Εδώ δεν υπάρχουν τα φαινόμενα των στοιβαγμένων κτιρίων με παράνομους μετανάστες. Είναι γεγονός ότι τον τελευταίο καιρό αρκετοί κάτοικοι εγκαταλείπουν την περιοχή επειδή έχουν χειροτερέψει οι συνθήκες ζωής, κυρίως στο επίπεδο της ασφάλειας. Σκοπός, σε πρώτη φάση, είναι να σταματήσουν να εγκαταλείπουν την περιοχή οι κάτοικοι, όχι λόγω κάποιας «αναβάθμισης» αλλά λόγω της συνεχούς απαξίωσης. Κοιτάζοντας στο μέλλον είναι σημαντικό να διατηρηθεί μια πλούσια κοινωνική διαστρωμάτωση. Και το γεγονός ότι υπάρχουν 500 λαϊκές πολυκατοικίες που είναι γεμάτες παρέχει μια ισχυρή βάση για τα υπάρχοντα κοινωνικά στρώματα να μείνουν στα σπίτια τους και να συμβάλουν στην αναζωογόνηση της περιοχής. Και το πιστεύω ότι την ποιότητα στη ζωή όλοι την εκτιμούν.
Αναζωογόνηση του κέντρου
– Πώς βλέπετε την κατάσταση σε γειτονιές με παρόμοια χαρακτηριστικά;
– Η έννοια του «αστικού εξευγενισμού» όπως την έχουμε δει να εφαρμόζεται στου Ψυρρή και στο Γκάζι με βρίσκει κάθετα αντίθετο. Θεωρώ ότι μια πιο δημιουργική, ποιοτική, ισορροπημένη διαδικασία με ένα συντονισμένο, συμμετοχικό σχέδιο και διάλογο θα αποφέρει πολύ πιο θετικά αποτελέσματα για την αναζωογόνηση του κέντρου. Ηδη υπάρχουν σημάδια στην περιοχή που βγάζουν πολύ θετικά στοιχεία, είτε σε καλλιτεχνικό επίπεδο, είτε σε γαστρονομικό, είτε σε αρχιτεκτονικό.
– Είστε σε επαφή με την κυβέρνηση, την Τοπική Αυτοδιοίκηση;
– Τα τελευταία τρία χρόνια βρίσκομαι σε επικοινωνία με διάφορους φορείς, στην ουσία ζητώντας συνεργασία και συντονισμό αλλά και από την Πολιτεία να αναλάβει τον ρόλο και τις ευθύνες της. Ομολογώ ότι η νέα κυβέρνηση, ανεξάρτητα από ιδεολογικές πεποιθήσεις και κομματικά κριτήρια, έδωσε την απαραίτητη, στρατηγική έμφαση στην επανακατοίκηση του κέντρου. Η υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Τίνα Μπιρμπίλη και η γενική γραμματέας του υπουργείου της για θέματα αστικής ανάπλασης, Μαρία Καλτσά, όπως και όλοι οι επιστημονικοί τους συνεργάτες, πιστεύω ότι θα διαδραματίσουν πρωτεύοντα ρόλο σε αυτήν στην προσπάθεια για την αναζωογόνηση του κέντρου της Αθήνας και ελπίζω και συγκεκριμένα του ΚΜ, ενώ και στη Βουλή, η Επιτροπή Περιβάλλοντος έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος στο ζήτημα αυτό. Στην ίδια κατεύθυνση ενεργοποιούνται θετικά τον τελευταίο καιρό το Υπουργείο Πολιτισμού και ο Δήμος Αθηναίων. Εύχομαι και ελπίζω να υπάρχει συνέχεια και να δούμε άμεσα πράξεις που θα οδηγήσουν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα.
«Εχουμε φτάσει ως κοινωνία στο τέλος μιας εποχής»
– Απειλούνται οι παλιοί κάτοικοι;
– Δεν απειλείται κανείς κατά τη γνώμη μου. Πιστεύω έχει έρθει η ώρα να αλλάξουμε τον τρόπο που λειτουργούμε και σκεφτόμαστε. Σε επίπεδο Πολιτείας αλλά κυρίως κοινωνίας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι χωρίς ενέργεια, δημιουργικότητα και παραγωγική επιχειρηματικότητα δεν θα αλλάξει το κατεστημένο στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό λοιπόν, έστω και καθυστερημένα, να ξεπεράσουμε απωθημένα του παρελθόντος, να υπερβούμε τις φοβίες και να διοχετεύουμε θετικά την ενέργειά μας, όπου και όταν αξίζει. Εχουμε φτάσει ως κοινωνία στο τέλος μιας εποχής. Ανάγκη είναι να κρατήσουμε τα θετικά της και ξεπερνώντας αν χρειάζεται τους εαυτούς μας να υπερβούμε τις αδυναμίες μας και να προχωρήσουμε σε ένα διαφορετικό δρόμο, πιο δημιουργικό.