#PandemicDiaries | Δημήτρης Ποτηρόπουλος - Potiropoulos + Partners

Στην έκτακτη στήλη του Archisearch #PandemicDiaries ζητήσαμε από Έλληνες αρχιτέκτονες τις δικές τους σκέψεις πάνω στην αποτίμηση της παρούσας κατάστασης, στο ρόλο της αρχιτεκτονικής σε ένα νέο εξωστρεφές διεπιστημονικό περιβάλλον και την επόμενη ημέρα στον τρόπο που ζούμε και σχεδιάζουμε.
Ρωτήσαμε τoν αρχιτέκτονα Δημήτρη Ποτηρόπουλο, συνιδρυτή του γραφείου Potiropoulos + Partners πώς επηρεάστηκε η καθημερινότητά του, πού θα έστρεφε τη δική του δημιουργικότητα και πώς φαντάζεται ότι θα επηρεάσει αυτή η ξαφνική αλλαγή της ζωής μας το μέλλον μας.

Η «εξαναγκασμένη» παραμονή στο σπίτι, ακόμη και εάν είναι αυτονόητη, για λόγους δημόσιας υγείας, δεν παύει να είναι ενοχλητική. Από την άλλη πλευρά, οι ποιότητες – ή μη ποιότητες – του ιδιωτικού μας χώρου, όπως επίσης αυτό που βλέπει κάποιος από το παράθυρό του, δηλαδή το όμορο αστικό περιβάλλον, έχουν την δική τους σημασία, και βέβαια όχι μόνο κατά την περίοδο της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Οπότε, και πάλι η συζήτηση οδηγείται, εκ των πραγμάτων, στα διαχρονικά προβλήματα της ελληνικής πόλης και αρχιτεκτονικής.

Θεωρώ ότι πιο γρήγορα, ή λίγο αργότερα, σχετικά άμεσα πάντως, θα επιστρέψουμε σταδιακά σε μια κανονικότητα που σε πρώτη ανάγνωση δεν θα διαφέρει ιδιαίτερα από αυτήν που γνωρίζαμε προ κορονοϊού. Δεν νομίζω ότι ξαφνικά χάνεται η βιωματική εμπειρία που μας έχει προσφέρει η πόλη, και αντίστοιχα η σχέση μας με την κοινωνία, απλώς αναστέλλονται.

Όμως, τις δομικές επιπτώσεις από την κρίση που ζούμε – σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο – θα τις δούμε μεσομακροπρόθεσμα, τόσο γεωπολιτικά, σε διεθνή κλίμακα δηλαδή, όσο και σε εθνική κλίμακα. 

Τα αρνητικά που βιώνω προσωπικά λόγω του εγκλεισμού είναι πολλά, και κοινά για όλους μας υποθέτω. Η σχέση μου με την ζωή στην πόλη και με την κοινωνία έχει παγώσει, περιορίζεται πια σε ότι μπορεί να «δει» κάποιος από το παράθυρό του, ή στην οθόνη μιας τηλεόρασης, ή έστω σε ένα skype. Αν μπορούσα να ξεχωρίσω ένα θετικό, θα έλεγα ότι είναι η οργανωμένη τηλεργασία, κάτι πρωτόγνωρο, και ταυτόχρονα επιταχυντικό για όλα αυτά που έρχονται από το μέλλον.

Δεν πιστεύω ότι θα έκανα κάτι διαφορετικό ή περισσότερο, από το πως αντιλαμβάνομαι την αρχιτεκτονική εδώ και χρόνια. Για να ωριμάσει κάποιος «αρχιτεκτονικά», θα πρέπει προηγουμένως να έχει τοποθετηθεί – απέναντι στον εαυτό του εννοώ – σε σχέση με ορισμένα καίρια φιλοσοφικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, κατ’ επέκταση και πολιτισμικά, ώστε οι «ιδέες» του πέρα από μορφή να έχουν και περιεχόμενο. Να είναι ουσιαστικές, όχι σε αυτοαναφορικό επίπεδο, αλλά για την κοινωνία συνολικά, και βέβαια για την πόλη, που είναι ο καθρέφτης της. 

Δεν είμαστε μόνο αρχιτέκτονες, οφείλουμε να είμαστε και ενεργοί πολίτες. «Το να δημιουργείς, σημαίνει να δίνεις μορφή στο πεπρωμένο σου», είχε πει ο Albert Camus, επομένως, επαγωγικά, και στο «πεπρωμένο της κοινότητας».

Θα ξαναπώ ότι η συζήτηση αφορά καταρχήν στην μεγάλη εικόνα, δηλαδή στις γνωστές παθογένειες της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής, και στις αντίστοιχες του αστικού περιβάλλοντος, και όχι στα επιμέρους, τα οποία έπονται. Τις οδηγίες για ένα «απολαυστικό σπίτι» ας τις επεξεργαστεί κάποιος πιο κατάλληλος από μένα.

Τι ενδιαφέρον μπορεί να παρουσιάζει ένα μπαλκόνι πλάτους ενός μέτρου, με θέα έναν στενό δρόμο, είτε την μπουγάδα του γείτονα, ή τις αναρίθμητες κεραίες, και τις αυθαίρετες κατασκευές στα ρετιρέ…;

Συνεχίζουν να σχεδιάζονται ξενοδοχεία, παρόλα αυτά οι περισσότεροι στην «αγορά», επομένως και στον συγκεκριμένο κλάδο, είναι επιφυλακτικοί. Νομίζω όμως ότι είναι κάτι προσωρινό – λόγω του σοκ που ζούμε – εκτιμώ ότι θα ξεπεραστεί σχετικά γρήγορα, το 2021 εννοώ.

Η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας. Εκ του αποτελέσματος κρίνοντας – αναφέρομαι στην διεθνή κοινωνικοπολιτική και πολιτισμική πραγματικότητα, όπως έχει διαμορφωθεί από την βιομηχανική επανάσταση και ύστερα – αυτό που φοβάμαι είναι ακριβώς οι επιλογές μας, δηλαδή το αξιακό μας σύστημα και ότι αυτό αντιπροσωπεύει ή εξυπηρετεί. Πχ η μη αναστρέψιμη ζημιά που έχουμε προκαλέσει στο φυσικό περιβάλλον. Ή οι κοινωνίες των διαφορετικών ταχυτήτων, η υπερκατανάλωση, ο ναρκισσιστικός τρόπος ζωής, κλπ.

Αν προχωρήσουμε προς το μέλλον με τα ίδια μυαλά, δεν θα έλεγα ότι είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Τις δεκαετίες του ’60 και ’70 υπήρξε μια αμφισβήτηση του καθιερωμένου «μοντέλου», αλλά δυστυχώς η συζήτηση αυτή δεν συνεχίστηκε. Λένε ότι «κρίση είναι μια αλλαγή που προσπαθεί να συμβεί». Το μεγάλο ερώτημα για μένα είναι, αν θα μπορέσουμε να δούμε αυτή την κρίση σαν ευκαιρία για να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας, ή όχι.