Q&A with Henrique Câmara Pina director of Aires Mateus: Matter in Reverse | ADFF Athens

EDITOR:
CATEGORY: INTERVIEWS
1 COMMENT
ALL PHOTOS
text in EN, GR

On the occasion of the upcoming Architecture & Design Film Festival  first appearance in Athens, we talked to Henrique Câmara Pina director of Aires Mateus: Matter in Reverse which will be screening on April 29th at the Benaki Museum (Piraeus Building).

The work of the architects at Aires Mateus clearly shows contemporaneity – in its complexity and contradiction – a difficult condition to express in the realm of architecture. The extent of the work that they’ve been developing for many years confirms this. Their proposals develop a language with a strong universal impact. From this universality emerges an adaptation to the territory rooted in a clear Portuguese tradition.

One finds in the interpretation of the work of Aires Mateus architects an appetite – almost a desire – for a cinematographic appropriation: by the invention of a place; by the confrontation between body and matter; for the clarity of games of shadow; for the search of a silence of its own.

The matter is found in reverse.


Henrique Câmara Pina, director, Aires Mateus: Matter in Reverse, adff, adff athens, 2018, cinema, architecture, portugal, portiguese architecture
HENRIQUE CÂMARA PINA _DIRECTOR

How did it all started?  What inspired you in Aires Mateus’ work?
The film started as a project conceived by three architects that belong to an investigation centre: Maria João Soares, Susana Tavares dos Santos and João Miguel Couto Duarte. They introduced me to the architecture of Aires Mateus and invited me to produce and direct this film. The four of us decided to approach this in an unconventional way and to avoid making a film only aimed at people interested in architecture.

We decided to respect and explore one of Aires Mateus’ most prominent characteristic: its materiality – and so we added a human body. It would become the link between the architecture, the matter, the void and the territory.

 
How much time did you need to record and to get all the footage for the film?
The first meetings with Aires Mateus studio were in the summer of 2015. We started shooting almost one year later, in May 2016, and it went on until January 2017. The editing took place between February and October of that same year. 
 
Henrique Câmara Pina, director, Aires Mateus: Matter in Reverse, adff, adff athens, 2018, cinema, architecture, portugal, portiguese architecture
 
 
What was your greatest challenge in making Aires Mateus: Matter in Reverse?
We faced a few challenges in making this film. One of them was about making a contemporary dancer “explain” the architecture to an audience not familiar with architecture, without having any kind of verbal description of what we’re seeing. This means that the viewer would have to be able to understand the ideas contained in a building without having anyone talking about that specific building. Another challenge we had was, because we were taking a conceptual approach to the portrayal of their architecture, we needed to find a logic way to link all the eight houses that appear in the film – it had to make sense. As the editor, I spent countless hours going through the whole footage and the whole interview that we made to Manuel Aires Mateus, linking ideas, concepts and locations, both natural landscapes and architectural buildings.
 
 
One challenge was to make a contemporary dancer “explain” the architecture without having any kind of verbal description of what we’re seeing
 
 
Did you know from the beginning the way you would portray the poetic dimension of Aires Mateus’ work and philosophy into the film? How was the choice of the dancers and the music made?
From the beginning, we knew we wanted to have a human body interacting with the architecture, we just didn’t know how far we would take it. It was only the day before we started shooting, when we managed to have a contemporary dancer on board, that we decided to have sequences of dance. But it goes much beyond dancing – what Teresa does allows us to have a different perception of space, it opens the possibility to have a natural reaction to the architecture through body performance, it gives the viewer a sense of touch and materiality, it’s a poetic link between all the elements contained in the film.
 
 
 
For Aires Mateus, body defines architecture. In your opinion, what is the relation between body performance, cinema and architecture?
When, in the film, Manuel Aires Mateus says that the body is what allows us to imagine freedom to architecture, I feel the same can be applied to Cinema.

Just as the body – and life itself – is what makes architecture dynamic, as opposed to something static in time, it is also what triggers movement in Cinema.

We see the importance of body performance in Kurosawa films, for example. It shows how it is possible to achieve every kind of emotions just by the movement of one or multiple characters – be it a facial expression or full body motion. That can be extremely more efficient than complex camera movements or intricate dialogues.

On top of that, it is also the most primary tool ever used in Cinema – long before sound, music, camera movements and special effects were used, you had to tell a story and trigger emotions only through body performance. As a filmmaker, that’s the first thing one has to master. Then comes the rest.
 
Have your own personal views of architecture changed after filming Aires Mateus: Matter in Reverse?
My views of architecture have changed very much, as this film was also a learning experience for me. The fact that I was working with three very intelligent architects as my co-producers helped very much – they explained to me concepts that are present in Aires Mateus and other architects’ work that I had never been able to put into thought before. It was also a very fortunate opportunity to listen to Manuel Aires Mateus, José Gil and Fernanda Fragateiro talking about architecture, space, movement and matter – and how it’s all connected.
 Henrique Câmara Pina, director, Aires Mateus: Matter in Reverse, adff, adff athens, 2018, cinema, architecture, portugal, portiguese architecture
 
What do you hope viewers of Aires Mateus: Matter in Reverse will take away from it?
I hope that the viewers that are related to architecture find in this film a different perspective – maybe a more emotional and poetic one – for the work they do. And I hope that those who are not academically or professionally related to architecture will be able to appreciate this film, capture the beauty of Aires Mateus’s work and understand the ideas behind it just by looking at a body dwelling in it.

Facts
Year 2017
Duration 65 min
Country  Portugal
Director Henrique Câmara Pina
Watch Trailer

 —

The first appearance of the Architecture and Design Film Festival in Europe, will take place on Greek territory, and more specifically in Athens at the Benaki Museum (Piraeus Building), and is the result of the collaboration between Archisearch.gr and Demand, two significant agents that have developed over the past few years, a continuous dialogue with the world of Architecture and Design.

ADFF: ATHENS 2018 will take place from the 27 th of April to the 29 th of April, 2018, and will complement the screenings of the films with several events. The Greek audience will have the opportunity to watch films that reflect the most contemporary and innovative instances of global architecture and design, to attend interesting discussions and to engage with distinguished guests, who are involved in the two fields at an international level.

Book your tickets here!

______________________________________________________________________________________

Με αφορμή την πρώτη εμφάνιση του Architecture and Design Film Festival στην Ευρώπη, που θα γίνει επί ελληνικού εδάφους, συγκεκριμένα στο Μουσείο Μπενάκη (κτίριο Πειραιώς) και είναι αποτέλεσμα της συνέργειας μεταξύ του Archisearch.gr και της Demand, μιλήσαμε με τον Henrique Câmara Pina, σκηνοθέτη της ταινίας Aires Mateus: Matter in Reverse που θα προβληθεί την Κυριακή 29 Απριλίου στις 16:45, στο Μουσείο Μπενάκη (κτίριο Πειραιώς).

Το έργο των αρχιτεκτόνων του Aires Mateus καθρεφτίζει τη σύγχρονη εποχή – από την πολυπλοκότητα μέχρι και την αντίφαση της- μια δύσκολη κατάσταση να εκφραστεί στον τομέα της αρχιτεκτονικής. Το μέγεθος του έργου που για πολλά χρόνια έχουν αναπτύξει, το επιβεβαιώνει!

Οι προτάσεις τους αναπτύσσουν μια γλώσσα με ισχυρό παγκόσμιο αντίκτυπο. Από αυτή την καθολικότητα αναδύεται μια προσαρμογή στην περιοχή με ριζωμένη την πορτογαλική παράδοση. Κάποιος βρίσκει στην ερμηνεία του έργου των Αρχιτεκτόνων Aires Mateus την όρεξη – σχεδόν επιθυμία – για μια κινηματογραφική οικειοποίηση: από την εφεύρεση ενός τόπου, την αντιπαράθεση μεταξύ σώματος και ύλης, τη σαφήνεια των παιχνιδιών της σκιάς, μέχρι την αναζήτηση μιας δικής του σιωπής. Το θέμα βρίσκεται στην αντίθετη κατεύθυνση. 

Henrique Câmara Pina, director, Aires Mateus: Matter in Reverse, adff, adff athens, 2018, cinema, architecture, portugal, portiguese architecture

Πώς ξεκίνησαν όλα; Τι σας ενέπνευσε στο έργο του Aires Mateus;

Η ταινία ξεκίνησε ως ένα σχέδιο από τρεις αρχιτέκτονες που ανήκουν σε ένα κέντρο έρευνας: η Maria João Soares, η Susana Tavares dos Santos και ο João Miguel Couto Duarte. Με εισήγαγαν στην αρχιτεκτονική του Aires Mateus και με προσκάλεσαν να δημιουργήσω και να κατευθύνω αυτή την ταινία. Αποφασίσαμε να προσεγγίσουμε το θέμα με έναν ασυνήθιστο τρόπο και να αποφύγουμε να κάνουμε μια ταινία που απευθύνεται μόνο σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την αρχιτεκτονική.

Αποφασίσαμε να σεβαστούμε και να εξερευνήσουμε ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του Aires Mateus: την υλικότητα του έργου του – και έτσι προσθέσαμε το ανθρώπινο σώμα. Το σώμα γίνεται το κοινό στοιχείο που συνδέει την αρχιτεκτονική, την ύλη, το κενό και τον τόπο.

Πόσο χρόνο χρειαστήκατε για να καταγράψετε όλο το υλικό για την ταινία;

Οι πρώτες συναντήσεις με το γραφείο Aires Mateus έγιναν το καλοκαίρι του 2015. Ξεκινήσαμε γυρίσματα σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, το Μάιο του 2016 και συνεχίσαμε μέχρι τον Ιανουάριο του 2017. Το μοντάζ πραγματοποιήθηκε μεταξύ Φεβρουαρίου και Οκτωβρίου του ίδιου έτους.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη δημιουργία της ταινίας Aires Mateus: Matter in Reverse;

Αντιμετωπίσαμε αρκετές προκλήσεις κατά την παραγωγή αυτής της ταινίας. Μία από αυτές ήταν ο τρόπος με τον οποίο ένας σύγχρονος χορευτής μπορεί να “εξηγήσει” την αρχιτεκτονική σε ένα κοινό που δεν είναι εξοικειωμένο με την αρχιτεκτονική, χωρίς δίνεται οποιαδήποτε λεκτική περιγραφή του αναπαριστώμενου. Αυτό σημαίνει ότι ο θεατής θα πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσει τις ιδέες που περιέχονται σε ένα κτίριο χωρίς κανείς να μιλήσει για αυτό το συγκεκριμένο κτίριο.

Μια άλλη πρόκληση που είχαμε ήταν ότι, επειδή υιοθετήσαμε μια εννοιολογική προσέγγιση για την απεικόνιση της αρχιτεκτονικής τους, έπρεπε να βρούμε έναν λογικό τρόπο να συνδέσουμε και τα οκτώ σπίτια που εμφανίζονται στην ταινία – έπρεπε να έχει νόημα. Ως δημιουργός, πέρασα αμέτρητες ώρες παρακολουθώντας όλο το βίντεο και τη συνέντευξη που κάναμε στον Manuel Aires Mateus, συνδέοντας ιδέες, ιδέες και τοποθεσίες, τόσο φυσικά τοπία όσο και αρχιτεκτονικά κτίρια.

Γνωρίζατε από την αρχή τον τρόπο με τον οποία θα απεικονίζατε την ποιητική διάσταση του έργου και της φιλοσοφίας του γραφείου Aires Mateus στην ταινία; Πώς έγινε η επιλογή των χορευτών και της μουσικής;

Από την αρχή, γνωρίζαμε ότι θέλαμε να έχουμε ένα ανθρώπινο σώμα που να αλληλεπιδρά με την αρχιτεκτονική, απλά δε γνώριζα σε τι βαθμό θα συνέβαινε αυτό.

Μία ημέρα μόνο πριν ξεκινήσουμε τα γυρίσματα, καταφέραμε να έχουμε έναν σύγχρονο χορευτή μαζί μας, κι έτσι αποφασίσαμε να έχουμε ακολουθίες χορού. Αλλά ξεπερνά το χορό – αυτό που κάνει η Teresa μας επιτρέπει να αποκτήσουμε μια διαφορετική αντίληψη για το χώρο, ανοίγει τη δυνατότητα σε μια φυσική αντίδραση στην αρχιτεκτονική μέσω της performance, δίνει στον θεατή μια αίσθηση αφής και υλικότητας, μια ποιητική σύνδεση μεταξύ όλων των στοιχείων της ταινίας.

Για τον Aires Mateus, το σώμα ορίζει την αρχιτεκτονική. Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι η σχέση μεταξύ της performance, του κινηματογράφου και της αρχιτεκτονικής;

Όπως, στην ταινία, ο Manuel Aires Mateus επισημαίνει ότι το σώμα είναι αυτό που μας επιτρέπει να φανταστούμε την ελευθερία στην αρχιτεκτονική, αισθάνομαι ότι το ίδιο μπορεί να εφαρμοστεί στον κινηματογράφο.

Ακριβώς όπως το σώμα – και η ίδια η ζωή – είναι αυτό που κάνει την αρχιτεκτονική δυναμική, σε αντίθεση με κάτι στατικό χρονικά, το σώμα είναι αντίστοιχα και το στοιχείο που ενεργοποιεί την κίνηση στον Κινηματογράφο.

Μπορούμε να καταλάβουμε για παράδειγμα  τη σημασία της σωματικής performance στις ταινίες του Kurosawa. Δείχνει πώς είναι δυνατόν να επιτύχουμε κάθε είδους συναισθήματα μόνο με την κίνηση ενός ή πολλαπλών χαρακτήρων – είτε πρόκειται για έκφραση προσώπου είτε για κίνηση ολόκληρου του σώματος. Αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικότερο από πολύπλοκες κινήσεις κάμερας ή περίπλοκους διαλόγους.

Εκτός των παραπάνω, το σώμα είναι επίσης το πρωταρχικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε στον Κινηματογράφο – πολύ πριν χρησιμοποιηθεί ο ήχος, η μουσική, οι κινήσεις της κάμερας και τα ειδικά εφέ, έπρεπε κανείς να διηγηθεί μια ιστορία και να προκαλέσει συναισθήματα μόνο μέσω του σώματος. Ως σκηνοθέτης, αυτό είναι το πρώτο πράγμα που κυριαρχεί, έπονται όλα τα υπόλοιπα.

Η προσωπική σας άποψη περί αρχιτεκτονικής άλλαξε μετά τη δημιουργία της ταινίας Aires Mateus: Matter in Reverse;

Οι απόψεις μου για την αρχιτεκτονική άλλαξαν πάρα πολύ, καθώς αυτή η ταινία ήταν επίσης μια εκπαιδευτική εμπειρία για μένα. Το γεγονός ότι δούλευα με τρεις πολύ έξυπνους αρχιτέκτονες, όπως οι συμπαραγωγοί μου, με βοήθησε πάρα πολύ – μου εξήγησαν τις έννοιες που ενυπάρχουν στο έργο του Aires Mateus και των άλλων αρχιτεκτόνων που δεν είχα ξαναμιλήσει ποτέ πριν. Είχα, επίσης, την ευκαιρία να ακούσω τους Manuel Aires Mateus, José Gil και Fernanda Fragateiro να μιλάνε για την αρχιτεκτονική, το χώρο, την κίνηση και την ύλη – και πώς όλα συνδέονται μεταξύ τους.

Τι ελπίζετε να αποκομίσουν οι θεατές του Aires Mateus: Το Matter in Reverse από την ταινία;

Ελπίζω ότι οι θεατές που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική θα ανακαλύψουν σε αυτή την ταινία μια διαφορετική οπτική – ίσως μια πιο συναισθηματική και ποιητική – για τη δουλειά που κάνουν. Και ελπίζω ότι εκείνοι που δεν έχουν ακαδημαϊκή ή επαγγελματική σχέση με την αρχιτεκτονική θα είναι σε θέση να εκτιμήσουν αυτήν την ταινία, να συλλάβουν την ομορφιά του έργου του Aires Mateus και να κατανοήσουν τις ιδέες πίσω από αυτό,  κοιτάζοντας μόνο ένα σώμα που κατοικεί σε αυτό.

—

 

Έτος 2017
Διάρκεια 65 λεπτά
Χώρα  Πορτογαλία
Σκηνοθεσία  Henrique Câmara Pina
Παρακολουθήστε το Trailer

Δείτε όλα τα άρθρα σχετικά με το Architecture and Design Film Festival εδώ!


RELATED ARTICLES