Η Αίγινα του Πικιώνη | 25 Αυγούστου - 16 Σεπτεμβρίου, Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας Αίγινας

Η έκθεση “Η Αίγινα του Πικιώνη” λαμβάνει χώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας Αίγινας από τις 25 Αυγούστου έως τις 16 Σεπτεμβρίου και αποτελεί μέρος των εκδηλώσεων ενόψει του 10ου Φεστιβάλ Φιστικιού. 50 χρόνια ακριβώς από τότε που ο μεγάλος αρχιτέκτονας σταμάτησε να περιδιαβαίνει την Αίγινα, “Η Αίγινα του Πικιώνη” επιχειρεί να ζωντανέψει την Αίγινα που ο Πικιώνης έζησε, αγάπησε και αποτύπωσε. – κείμενο των διοργανωτών

Το 1912 και ενώ η εγχώρια αρχιτεκτονική παραγωγή ακολουθεί εκλεκτικές τάσεις, ο Δημήτρης Πικιώνης είχε μόλις επιστρέψει από τις σπουδές του σε Μόναχο και Παρίσι. Η αγάπη του για τη ζωγραφική, αναγκάζει τον Πικιώνη σε συνεχή αναζήτηση  ήσυχων γραφικών τοπίων της Αττικής για να τα αποτυπώσει με μολύβι και ακουαρέλα. Το αγροτικό τοπίο της Αίγινας των αρχών του προηγούμενου αιώνα, φέρνει επανειλημμένα τον αρχιτέκτονα στο νησί.
Σε μια από τις βόλτες του, στους πρόποδες ενός πευκόφυτου λόφου στο Μεσαγρό, πολύ κοντά στο ναό της Αφαίας, αντικρίζει το σπίτι του Αλέξανδρου Ροδάκη. Δεν είναι απίθανο βέβαια, ο Πικιώνης, να ήταν προϊδεασμένος για το σπίτι στο Μεσαγρό από τις σπουδές του στην Ευρώπη. Ο Γερμανός αρχαιολόγος Furtwangler που δούλευε στην γειτονική Αφαία, είχε δημοσιεύσει φωτογραφίες του σπιτιού στη Γερμανία πριν το 1907, σαν «ντοκουμέντο της ζωντανής λαϊκής  τέχνης». Όπως και να έχει, για τον Πικιώνη το χτίσμα αυτό ήταν μια αποκάλυψη.

Το σπίτι του Ροδάκη με την «αγνή φυσική ζωή» που εξυπηρετεί και την εκλαϊκευμένη αρχαιοπρέπεια που προβάλει, μοιάζει να θεμελιώθηκε στο «πύρινο έδαφος της πραγματικότητας», όπως αναφέρει ο Πικιώνης στο άρθρο του «Η λαϊκή μας τέχνη και εμείς».

Κτισμένο σε τρεις διαφορετικές φάσεις, το σπίτι του αγρότη Ροδάκη, ακολουθεί κάτοψη Ζ (διπλό Γ) οριοθετώντας με το φουρνόσπιτο μια αυλή που ανοίγεται στο νοτιά και προστατεύεται από το δυτικό ήλιο. Οι έντονες κλίσεις της πλαγιάς σπάνε τον όγκο του κτηρίου σε τρεις στάθμες.

Η βορινή πλευρά προστατεύεται από τον στάβλο που κτίζεται μακριά από την είσοδο του σπιτιού. Το οίκημα αυτό δεν ξεφεύγει από την τυπική οργάνωση των αγροτικών σπιτιών της Αίγινας ή και των άλλων νησιών του Αιγαίου, που εξυπηρετούν την «αγνή και φυσική ζωή» των χωρικών.

Η έκθεση αυτή, 50 χρόνια ακριβώς από τότε που ο μεγάλος αρχιτέκτονας σταμάτησε να περιδιαβαίνει την Αίγινα, επιχειρεί να ζωντανέψει την Αίγινα που ο Πικιώνης έζησε, αγάπησε και αποτύπωσε.

Η διαφορά του σπιτιού του Ροδάκη έγκειται στις άμεσες επιρροές στο διάκοσμο από το γειτονικό ναό της Αφαίας και όχι από τα βαυαρικά νεοκλασικά.

Ο Ροδάκης, δούλευε σαν εργάτης στον αρχαιολογικό χώρο, παρατηρούσε τις λεπτομέρειες και τις προσάρμοζε στα μέτρα του σπιτιού του, επηρεασμένος από τις λαϊκές παραδόσεις που πίστευε. Για αυτόν, τα αγαλματίδια που είχε στήσει, το γουρούνι, το ρολόι, το φίδι, το περιστέρι (αετός) και οι κεφαλές των Τούρκων-Σαρακηνών, δεν ήταν ευφάνταστα διακοσμητικά, αλλά αποτροπαϊκά σύμβολα με ουσιώδη χρηστικό ρόλο.

Το σπίτι του Ροδάκη είναι το πιο περιγραφικό παράδειγμα του πως θα ήταν η ελληνική αρχιτεκτονική αν δεν είχε μεσολαβήσει ο βαυαρικός νεοκλασικισμός. Πως οι αγρότες ρωμιοί θα μετέτρεπαν τον αρχαίο ναό, σε αγροτικό σπίτι και τα ειδωλολατρικά αετώματα σε χριστιανικά φυλαχτά που διώχνουν το κακό το μάτι.

Ο Πικιώνης ενθουσιάστηκε τόσο με το σπίτι αυτό που το φωτογράφησε και το αποτύπωσε, ενώ τον ίδιο χρόνο, κάλεσε τον Αλέξανδρο Ροδάκη στην Αθήνα για να τον συστήσει ως γλύπτη. Ο πόλεμος ματαίωσε τα σχέδια τους, ενώ ο Ροδάκης μετά από λίγα χρόνια πέθανε.

Η Αίγινα του Πικιώνη είναι φευγαλέα, εύθραυστη ονειρική.

Η επίδραση που ασκούσε στον Πικιώνη το σπίτι του Ροδάκη είναι εμφανής ακόμα και μία δεκαετία μετά, όταν ο αρχιτέκτονας σχεδίασε την οικία Μωραΐτη στις Τζιτζιφιές της Καλλιθέας.

Το 1934 ο Klaus Vrieslander και ο Τζούλιο Καΐμη δημοσιεύουν το βιβλίο, «Το σπίτι του Ροδάκη στην Αίγινα», μαζί με σχέδια και φωτογραφίες του Πικιώνη. Μετά το 1943 ο Πικιώνης ως καθηγητής του Πολυτεχνείου πια, φέρνει τους μαθητές του στο νησί για να δουν από κοντά το σπίτι στο Μεσαγρό. Οι νέοι αρχιτέκτονες γαλουχούνται στην λαϊκή αρχιτεκτονική της Αίγινας.

Ο Γεώργιος Κανδύλης μαθητής του Πικιώνη και ο Aldo van Eyck, μέλη και οι δύο της Team X, γοητεύονται από το σπίτι του Ροδάκη εκλαμβάνοντάς το, ως δημιούργημα ενός εξωτικού πολιτισμού αντίστοιχου αυτών που δημιούργησαν τις bidonville στο Μαρόκο και την Αλγερία ή τους οικισμούς των Dogon στο Μάλι. Είναι όλα κοινά παραδείγματα χωρικής διαμόρφωσης, κοινωνιών χιλιόμετρα μακριά από τις ορθολογιστικές, διακηρύξεις της La Sarraz που το 1928 ίδρυσαν τα CIAM και σφυρηλάτησαν το μοντέρνο κίνημα.

Η έκθεση αυτή, 50 χρόνια ακριβώς από τότε που ο μεγάλος αρχιτέκτονας σταμάτησε να περιδιαβαίνει την Αίγινα, επιχειρεί να ζωντανέψει την Αίγινα που ο Πικιώνης έζησε, αγάπησε και αποτύπωσε. Η Αίγινα του Πικιώνη είναι φτιαγμένη από τα ίδια υλικά με αυτά των χρωμάτων της ίριδας. Είναι φευγαλέα, εύθραυστη ονειρική.

Αυτό το στοιχειό, απαθανατισμένο στις διάφορες του εκφάνσεις τοποθετήθηκε, πλάι πλάι με τα άλλα μυθικά πλάσματα του μουσείου. Η αρχαία σφίγγα με αυτήν που φιλοτέχνησε ο Ροδάκης, ο Ηρακλής με τους Σαρακηνούς φύλακες του σπιτιού του, ο γυμνός έφηβος με τη γοργόνα που σκίτσαρε ο αρχιτέκτονας, η αφρισμένη θάλασσα με τις πλουμιστές άκανθες και οι νεκροί από τις επιτύμβιες στήλες  με την αχνή μορφή της Μονής που μοιάζει να αντικαθιστά τον ρόλο των νησιών των Μακάρων, ως ονειρική προσέγγιση του παραδείσου.

Agenda
Τίτλος έκθεσης Η Αίγινα του Πικιώνη
Διεύθυνση Λεωφόρος Ν Καζαντζάκη με Πατριάρχου Γρηγορίου Έ, Αίγινα
Ώρες Λειτουργίας  Τρίτη-Κυριακή 10.00-17.30, Δευτέρα κλειστά
Πληροφορίες  +30 22970 22248 / efapn@culture.gr

Στοιχεία έκθεσης
Διοργάνωση Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, Μουσείο Μπενάκη, Δήμος Αίγινας, Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Αίγινας (ΚΕΔΑ)
Επιμέλεια  – Σχεδιασμός Έκθεσης Αναστάσης Παπαδάκης  (ΜΟΕ 10ΟΥ Φεστιβάλ Φιστικιού)
Υποστήριξη εφαρμογής / Συντονισμός Λέτη Αρβανίτη Κρόκου (ΑΝΑ Μουσείου Μπενάκη)
Επικοινωνία Αναστάσης Παπαδάκης  (ΜΟΕ 10ΟΥ Φεστιβάλ Φιστικιού),   Νικολέττα Μέντη (Μουσείο Μπενάκη)
Γραφιστική επιμέλεια  Μαρίνα Νέστωρα
Ψηφιακές εκτυπώσεις  Τρίτη Διάσταση, ΣΔΡΑΛΗΣ
Κατασκευές Γρηγόρης Χρυσοχόος, Παναγιώτης Μαρίνης
Μεταφορές / Ασφάλιση έργων   ORPHEE BEINOGLOU
Τεχνική υποστήριξη  Δημήτρης Κουκούλης
Υπεύθυνος φύλαξης   Διονύσιος Μπήτρος