Στην παρούσα ερευνητική της Αναστασίας Μάρκου, εξετάζεται η διαχρονική ανάγκη της Αρχιτεκτονικής να αναπαράγει την υπέρτατη ευδαιμονία του παραδείσου με επίγεια μέσα. Η πορεία της έρευνας διανύει τρία στάδια: την ανάλυση της σύλληψης του παραδείσου, την διερεύνηση των επίγειων προσομοιώσεων του και τέλος την θεωρητική συνθήκη από-υλοποίησής του, δηλαδή την μετατροπή του σε εικονικό.
Η ανθρώπινη ανάγκη ερμηνείας του φαινομένου του θανάτου φανερώνει την κοινή επιθυμία πρόσβασης σε ένα ουτοπικό κόσμο – ενός Παραδείσου ή Κήπου της Εδέμ.
Παρόλο που η Φύση στον κήπο των πρωτόπλαστων είναι αθώα, στον επίγειο κόσμο φέρει κινδύνους με τον άνθρωπο να επιχειρεί συνεχώς να συμφιλιωθεί µε αυτή.
Το αποτέλεσμα αυτής της συνεχούς προσπάθειας για βιώσιμη εγγύτητα υπήρξε ο Hortus Conclusus ή περίκλειστος κήπος.
Ο Hortus Conclusus είναι ταυτόχρονα εσωτερικό και εξωτερικό, τοπίο και αρχιτεκτονική, πεπερασμένο και απέραντο και τέλος χώρος συλλογής και απομόνωσης. Είναι δηλαδή ένα αρχιτεκτονικό «equilibrium» και κλειστό εξισορροπούμενο σύστημα, με αρχική πρόθεση πίσω από την κατασκευή του την δημιουργία μίας αίσθησης οικιακότητας και ασφάλειας.
Θέτοντας όμως το συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό αντικείμενο σε διαφορετικά κοινωνικοπολιτικά πλαίσια, υποβάλλεται σε ριζικούς μετασχηματισμούς με πρώτο την απομυθοποίηση της Φύσης.
Το απροσπέλαστο όριο υπήρχε εξ’ αρχής για να αποκόπτει την επαφή με την πραγματικότητα, και όταν η σχέση με αυτή είναι καλή, τότε αυτό και κατ’ επέκταση ο επίγειος παράδεισος δεν υπάρχουν!
Το όριο, ωστόσο, επανέρχεται τον 20ο αιώνα με την Φύση να αποκτά δευτερεύοντα ρόλο καθώς οι νέες απειλές θα είναι το ανθρωπογενές άγνωστο.
Έτσι αναδύεται η ανάγκη για απομόνωση, και δημιουργία ενός αλλοιωμένου τύπου περίκλειστου κήπου με βασική διαφορά την έμφαση λιγότερο στην βιωματικότητα και περισσότερο στην «εικόνα».
Τα πιο σύγχρονα κλειστά συστήματα προσομοιώνουν συνθήκες φύσης είτε με τεχνητό τρόπο, είτε συλλέγουν με εγκράτεια κομμάτι αυθεντικής φύσης. Επομένως η χρήση της είναι περιορισμένη και εμβληματική, δηλαδή γίνεται έκθεμα και εργαλείο κοινωνικής αφύπνισης, και άρα η εικόνα ισχυροποιείται.
Με την είσοδο στην Ψηφιακή εποχή όπως είχε προβλέψει και ο Kubrick με το Space Odyssey, η τεχνολογία παύει να είναι αξιόπιστη, και γεννά πραγματικούς κινδύνους στον υλικό κόσμο. Έτσι ο σύγχρονος εξαρτημένος άνθρωπος αναζητά την λύση στην από-υλοποίηση των πάντων. Αργότερα στην Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης και Εικονικής και Επαυξημένης Πραγματικότητας επικρατεί η ανυπαρξία «αντικειμενικής» πραγματικότητας και η ιδεαλιστική πεποίθηση ότι «η φαντασία την ορίζει, και όχι το αντίθετο», άρα πραγματευόμαστε το ενδεχόμενο ολοκληρωτικής μετάβασης του περίκλειστου κήπου σε μία εικονική διάσταση.
Τη νέα ψηφιακή Εδέμ, που διατηρεί ορισμένα αρχετυπικά χαρακτηριστικά του περίκλειστου κήπου, ορίζω ως Hortus Conclusus Incorporalis.
Δηλαδή ένα χώρο – μη χώρο, υπέρτατο μονωτή και διέξοδο από την πραγματικότητα. Ωστόσο κατά πόσο η ψηφιακή «πραγματικότητα» του είναι ανοίκεια και δυσάρεστη; Για να το διαπιστώσω επιχείρησα να παράγω ψηφιακές εικόνες συγκρίνοντας την φαντασία του ai με την ανθρώπινη φαντασία, και να παρατηρήσω σε ποια περίπτωση επήλθε κορεσμός.
Είναι ο άυλος Hortus Conclusus η μόνη βιώσιμη λύση να βιώσει κανείς το μεγαλείο του παραδείσου εν ζωή;
Εν ολίγοις ο νέος επίγειος παράδεισος, είναι μία ειρωνική ένωση της ανθρώπινης φαντασίας με τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης.
Ένας τόπος στιγμιαίας «εικονικής γείωσης και ασκητισμού» ενάντια στην ταχύτατη κατανάλωση ύλης, απροσδιόριστο το αν αποτελεί κόλαση, ή παράδεισο.
Δείτε ολόκληρη την εργασία εδώ!
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Αρχιτεκτονικοί [Περιέκτες] του Παραδείσου: Ο Hortus Conclusus και το χρονικό της μετάβασης από το βιωματικό στο εικονικό
Τύπος έργου Ερευνητική εργασία
Φοιτήτρια Αναστασία Μάρκου
Επιβλέπων καθηγητής Κωνσταντίνος Γρίβας
Ημερομηνία παρουσίασης Φεβρουάριος 2025
Πανεπιστημιακό ίδρυμα Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών
Κείμενο από την δημιουργό
This research thesis by Anastasia Markou, examines the timeless need for Architecture to reproduce the supreme bliss of paradise with earthly means. The research process goes through three stages: a study on the concept of paradise, the analysis of its earthly simulations and finally the theoretical case of its de-materialization, meaning its transformation into a virtual object.
The human need to interpret the phenomenon of death reveals the common desire to access a utopian world – a Paradise or Garden of Eden. Although Nature in the Garden of Eden is harmless, in the terrestrial world it carries dangers with man constantly attempting to reconcile with it.
The result of this ongoing effort for harmonious coexistence was the Hortus Conclusus or enclosed garden.
The Hortus Conclusus is simultaneously interior and exterior, landscape and architecture, finite and infinite, and finally a space of collection and isolation. It is an architectural “equilibrium” and a closed system, with the original intention behind its creation being to create a sense of domesticity and security.
But by placing this architectural object in different socio-political contexts, it undergoes radical transformations, first being the demystification of Nature.
The impenetrable boundary of the garden was there from the beginning to cut off contact with reality, and when the relationship with reality is positive, then boundary and by extension paradise on earth do not exist!
The boundary, however, reappears in the 20th century with Nature taking a secondary role as the new threats are the man-made unknown. Thus emerges the need for isolation, and the creation of an altered type of enclosed garden with the key difference being an emphasis less on experientiality and more on “image”.
The most modern closed systems simulate natural conditions either artificially or collect a piece of authentic nature with continence. Therefore, its use is limited and emblematic, that is, it becomes an exhibit and a tool for social awakening, and thus the image is prevailing.
By entering the Digital Age, technology ceases to be reliable, and generates real dangers in the material world. Thus, the modern technology dependent human seeks the solution in the de-materialization of everything, as a result we are dealing with the possibility of a complete transition of the enclosed garden into a virtual dimension.
I define the new digital Eden, which retains certain archetypal features of the enclosed garden, as Hortus Conclusus Incorporalis.
That is, a space – non-space, the ultimate insulator and escape from reality.
However, to what extent is its digital “reality” uncanny and unpleasant? To find out, I attempted to produce digital images comparing the AI’s imagination with the human imagination, so I can observe in which case creativity has reached a standstill.
Is the intangible Hortus Conclusus the only viable solution to experiencing the grandeur of paradise in life?
In short, the new earthly paradise is an ironic union of human imagination with the possibilities of artificial intelligence.
A place of momentary “virtual grounding and asceticism” against the rapid consumption of matter, undefined whether it constitutes hell or paradise.
Check out the entire research thesis, here!
Facts & Credits
Project title Architectural [Containers] of Paradise: The Hortus Conclusus and the Chronicle of its Transition from Experiential to Virtual
Type Research thesis
Student Anastasia Markou
Supervisor Konstantinos Grivas
Presentation Date February 2025
Institution School of Architecture, University of Patras
Text by the author
READ ALSO: The Drama of Space: From the theatrical Stage of the theater of Karolos Koun to the community of La Borda | Design Diploma Thesis by Anastasia Mpompou