2ο ΒΡΑΒΕΙΟ ΣΤΟΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΕΙΑ ''ΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΑ'' / Σ. ΓΙΩΤΑΚΗΣ, Μ. ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΥ-ΞΑΝΘΗ, Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ & Ν. ΛΑΜΠΡΟΣ

2ο Βραβείο στο φοιτητικό διαγωνισμό “ΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΑ”, διοργανώμενος από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής

Ομάδα μελέτης: Σπύρος Γιωτάκης, Μαργαρίτα Ζακυνθινού-Ξάνθη, Κίμων Κωνσταντάρας, Νίκος Λάμπρος

 

Ζητούμενο του διαγωνισμού ήταν μια ξύλινη κατασκευή που τοποθετούμενη σε πλατείες και πεζοδρόμους θα αποτελούσε τοπόσημο και πόλο διακίνησης της  πληροφορίας για τα δρώμενα στην πόλη.

 

Ο δημόσιος χώρος δίνει τη δυνατότητα στους κατοίκους να βιώσουν την πολυπλοκότητα και την ποικιλία των αστικών γεγονότων. Επιπλέον ενισχύει τη σχέση των κατοίκων με το αίσθημα του κοινού συνόλου και μετατρέπεται σε ιδεολογικά και πολιτικά ζωντανό πυρήνα τόσο της καθημερινότητας όσο και της επίσημης στιγμής της πόλης.  Ο δημόσιος χώρος, τέλος, φορτισμένος λόγω των ερειπίων αλλά και της μνήμης που αυτά μεταφέρουν στο σήμερα, αποτελεί ένα ευρύ πεδίο σκέψης, έρευνας και μελέτης και υπό το πρίσμα αυτό επανακατασκευάζει τη σχέση των ανθρώπων με τον τόπο στον οποίο κατοικούν, προσδιορίζοντας τους ταυτότητα στο χώρο και στο χρόνο.

 

Η πρόταση αναζητά, σε πρώτο επίπεδο, να δημιουργήσει μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον παρατηρητή και την πληροφορία και σε δεύτερο επίπεδο επιδιώκει να λειτουργήσει ως ένα φίλτρο βλεμμάτων στο δημόσιο πεδίο. Η κατασκευή, συνεπώς, δεν αποτελεί ένα αισθητικό αντικείμενο αλλά συστήνει μέσω της διάδρασης ένα νέο τρόπο “κατοίκησης” του δημόσιου χώρου στον οποίο κάθε φορά εντάσσεται. Το αστικό σήμα οργανώνεται ως ένας επιμήκης τοίχος που λειτουργεί ως μια δυναμική επέμβαση – γραμμή στο δημόσιο χώρο.

 

 Η εγκατάσταση, λόγω του μήκους της επαναπροσδιορίζει τις κινήσεις στην εκάστοτε πλατεία ή πεζόδρομο, με αποτέλεσμα ο περιπατητής να αναγνωρίζει ένα γραμμικό διάτρητο φίλτρο αλλά και διαμέσω αυτού τα στοιχεία του τοπίου που τον περιβάλλει. Ταυτοχρόνως εκτείνεται, και παράγει ένα μέγεθος συγκρίσιμο τόσο αναλογικά όσο και βιωματικά με τον δημόσιο χώρο. Όσο κανείς πλησιάζει, αντιλαμβάνεται τα βάθη, την ποικιλία στο βαθμό διαπερατότητας της κατασκευής, την πληροφορία αλλά και τη σχέση με το χώρο που υπονοεί η άλλη πλευρά του τοίχου. Η γραμμική σύνθεση εξασφαλίζει αυξημένο χρόνο αντίληψης της πληροφορίας ενώ παράλληλα αναφέρεται σε περισσότερους χρήστες.

 

 Το σήμα αναγνωρίζεται ως τοπόσημο λόγω του εύρους της όψης του και της ισχυρής παρουσίας του στο δημόσιο χώρο, επηρεάζοντας βλέμματα και κινήσεις και όχι με την εικονιστική αντίληψη ενός αντικειμένου προβολής. Το σήμα δεν είναι το ίδιο χώρος αλλά ορίζει χώρο ρυθμίζοντας τη σχέση ανάμεσα σε δύο περιοχές που δημιουργεί, λειτουργώντας έτσι ως ένα πολύμορφο διαπερατό πέπλο ανάμεσα σε δύο κόσμους.  

 

Η αναγνώριση της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζει το δημόσιο χώρο σήμερα τόσο σε χωρικό όσο και συμβολικό επίπεδο δημιούργησε την ανάγκη η κατασκευή να αποφύγει οποιαδήποτε συμβολική μορφή και να εστιάσει την έρευνα στο σύστημα δόμησης ενός ξύλινου τοίχου. Η αρχετυπική ιδέα ενός τοίχου είναι το έναυσμα για να μελετήσουμε ένα απλό δομικό σύστημα στοίβαξης ξυλείας,  ανεπεξέργαστης και ελαφρά πλανισμένης, παρόμοιο με εκείνο όπου η πρώτη ύλη εναποτίθεται για να στεγνώσει φυσικά. Πρόκειται για μια στοιχειακή κατασκευή η οποία αναγνωρίζει στη δομική λογική της το ξύλο ως μονάδα που επαναλαμβανόμενη σχηματίζει ένα όλο. Προτείνει λοιπόν, τη δυνατότητα η πρώτη ύλη να μην “τραυματιστεί” κατά την κατασκευή με σκοπό είτε αυτή να μεταπωληθεί είτε ο δήμος να μπορέσει να την επαναχρησιμοποιήσει για τη δημιουργία αστικού εξοπλισμού στο δημόσιο χώρο. Αφενός μια τέτοια δυνατότητα είναι συμφέρουσα οικονομικά, αφετέρου θα μπορούσε να προσφέρει μακροπρόθεσμα καλύτερη ποιότητα του αστικού δημόσιου χώρου που βιώνουμε. 

 

Στο σύνολό της η κατασκευή οργανώνεται από μία επαναλαμβανόμενη δομική μονάδα, το πανέλο, που τοποθετούμενη σε συνέχεια, μέσω μιας ενιαίας βάσης,  σχηματίζει έναν ξύλινο τοίχο. Ο τοίχος αυτός σταθεροποιείται με μηχανισμούς σύσφιξης τοποθετημένους στην βάση και στην κορυφή της κατασκευής. Από τη φύση του, το λεπτό πλάτος και το μεγάλο μήκος της κατασκευής εμφανίζει αδυναμία στις κάθετες στην επιμήκη διεύθυνση ροπές ανατροπής. Το πρόβλημα της ακαμψίας της κατασκευής επιλύεται χάρη στην τοποθέτηση βάρους εκατέρωθεν του ξύλινου τοίχου στη βάση του.  Η συνθετική επιλογή της αυστηρής ευθείας ενός τοίχου που διατρυπάται από μια δυναμική γραμμή είναι οργανικά συνδεδεμένη με τη δομοστατική επίλυση της κατασκευής. Η δυναμική γραμμή υλοποιείται από σκυρόδεμα το οποίο ενσυνείδητα παραμένει εμφανές και προβάλλει στην όψη, αποκαλύπτοντας τόσο τη στατική του λειτουργία όσο και τη γλυπτική αντιστικτική σχέση του ημιδιαπερατού και του συμπαγούς.  

 

Εύρημα της έρευνας είναι ένα ιδιαίτερο μνημείο της Αρχαίας Αγοράς, το Μνημείο των Επώνυμων Ηρώων. Ήταν ένα κτιστό βάθρο, μήκους περίπου 16μ. Στην πρόσοψη του, με ύψος 2 μέτρα περίπου, το αθηναϊκό κράτος αναρτούσε σε τακτά χρονικά διαστήματα τα λεγόμενα «λευκώματα». Ήταν ξύλινες, βαμμένες λευκές, σανίδες που έφεραν γραπτές ανακοινώσεις για διάφορα θέματα της επικαιρότητας, όπως προτεινόμενα νομοσχέδια, νόμους, τιμητικές διακρίσεις κ.ά. Ουσιαστικά επείχαν τον ρόλο δημοσίων ‘‘εφημερίδων τοίχου’’ της εποχής, προς ενημέρωση των πολιτών.