Ο οικισμός του Αγίου Παντελεήμονα αποτελεί παράδειγμα ενός από τους πλέον μόνιμους αυθαίρετους οικισμούς που δημιουργήθηκαν εντός των ορίων του αιγιαλού. Στον οικισμό παρατηρούνται κάποια επαναλαμβανόμενα στοιχεία που μαρτυρούν την υφιστάμενη κατάσταση ενός κοινωνικού συνόλου που προσπαθεί να διαμορφώσει μια νέα τάξη εντός της συνολικής αταξίας. Η διπλωματική εργασία από την Ευαγγελία Παπαδοπούλου προτείνει τη διατήρηση του οικισμού ως προς τις ιδιωτικές ιδιοκτησίες και την επέμβαση μόνο στον δημόσιο χώρο της περιοχής μέσω τριών αναδρομικών επεμβάσεων αστικού σχεδιασμού.
Η πρώτη πρόταση δίνεται με την μορφή ενός συστήματος επανένταξης της κύριας οδικής αρτηρίας και της διαμόρφωσης ενός νέου αστικού ιστού. Η δεύτερη, γίνεται μέσω της αντιμετώπισης της περιοχής της παραλίας, και της διατήρησης των αμμοθινών. Και η τρίτη, αναδεικνύει την ανάπτυξη ενός νέου σημαντικού δημόσιου χώρου, της πλατεία της εκκλησίας του Αγίου Παντελεήμονα.
Στο βορειοανατολικό άκρο της ακτής, υπάρχει χώρος ελλιμενισμού μικρών ιδιωτικών πλεούμενων, το οποίο διαχωρίζει την ακτή σε δύο μέρη. Βασικό κριτήριο για την διαμόρφωση της παραλίας είναι οι αμμοθίνες. Η καταστροφή των αμμοθινών είναι αποτέλεσμα και της δόμησής επάνω τους, στο νότιο δυτικό τμήμα του οικισμού, η οποία φτάνει στη θάλασσα, αλλά και λόγω της ύπαρξης του μικρού λιμανιού.
Στο σημείο της πρότασης που αφορά στην παραλία στη νοτιοδυτική πλευρά του οικισμού, τοποθετούνται προβλήτες με αφετηρία το νέο όριο που δημιουργείται μεταξύ του νέου αστικού ιστού και των αυθαιρέτων και έχουν κατάληξη εντός της θάλασσας δίνοντας έτσι την δυνατότητα πρόσβασης χωρίς την καταπάτηση των αμμοθινών καθώς δεν ακολουθούν το ανάγλυφο της ακτής, αλλά υπερυψώνονται πάνω από την παραλία και τις αμμοθίνες. Επιπλέον στοιχείο της οργάνωσης της παραλίας είναι ένα νέο αναψυκτήριο με λιτή μορφολογία και ικανό μέγεθος.
Σε κομβικά σημεία πύκνωσης δραστηριοτήτων του νέου κανάβου τοποθετούνται “τραγάτες”, δηλαδή εφήμερες κατασκευές που συνέθεταν την μορφή της παραθεριστικής κατοικίας στο παρελθόν πριν αυτή αποκτήσει τη σημερινή μόνιμη μορφή της.
Στο δεύτερο σκέλος της παραλίας δηλαδή στην βορειοδυτική πλευρά του οικισμού o νέος πεζόδρομος περνά μέσα από τον πυκνά δομημένο οικισμό και καταλήγει σε ένα νέο όριο μεταξύ της παραλίας και των αυθαιρέτων, πριν συνεχίσει την πορεία προς τη θάλασσα μέσω των νέων προβλητών. Αντίστοιχα με την νοτιοδυτική παραλία, τοποθετούνται τραγάτες στα κομβικά σημεία του νέου κανάβου καθώς και ένα surf shop.
Η τρίτη παρέμβαση επικεντρώνεται στην περιοχή περιμετρικά της εκκλησίας του Αγίου Παντελεήμονα όπου δημιουργείται μία νέα ανοιχτή υπαίθρια αγορά, περικλείοντας την νέα πλατεία που φιλοξενεί δραστηριότητες όπως αυτές του πανηγυριού, και αντίστοιχες εκδηλώσεις που αφορούν τις παραδόσεις και την κουλτούρα της περιοχής.
Η κατασκευή αντλεί στοιχεία από την τοπική αρχιτεκτονική και λειτουργεί ως επί το πλείστον ως άλλο ένα όριο. Η πλατεία σχηματίζεται ως ένα αστικό αντίβαρο από την παραλία και ως ένας επιπλέον ισχυρός δημόσιος χώρος από την άλλη πλευρά.
Το σύνολο των παρεμβάσεων της διπλωματικής υπήρξε ένα πείραμα επανάκτησης ενός καταπατημένου δημόσιου χώρου και μια προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου αστικού πλαισίου που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες ενός χώρου προσπελάσιμου από όλους χωρίς να επεμβαίνει στο ήδη υπάρχων ιδιωτικό μέλος μιας περιοχής, είτε νόμιμου είτε αυθαίρετου.
Στοιχεία έργου
Tίτλος έργου: Αναδρομικός αστικός σχεδιασμός_Επεμβάσεις στον παραθαλάσσιο οικισμό Άγιος Παντελεήμονας Ηλείας
Τύπος έργου: Διπλωματική εργασία
Ίδρυμα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Aρχιτεκτονική σχολή
Φοιτήτρια: Ευαγγελία Παπαδοπούλου
Επιβλέπων: Ανδρέας Νικολοβγένης
Χρονολογία παρουσίασης: Ιούνιος 2023
Κείμενο: Από τη δημιουργό
The settlement of Agios Panteleimon is an example of one of the most permanent arbitrary settlements created within the boundaries of the seashore. In the settlement some recurring elements can be observed that testify to the existing situation of a society trying to form a new order within the overall disorder.
The thesis by Evaggelia Papadopoulou proposes to preserve the settlement in terms of private properties and to intervene only in the public space of the area through three retrospective urban planning interventions.
The first proposal is given in the form of a system of reintegration of the main road and the formation of a new urban fabric. The second, is through the treatment of the beach area, and the preservation of the sand dunes. And the third, highlights the development of a new important public space, the square of the church of St. Panteleimon. At the northeastern end of the coast, there is a docking area for small private boats, which divides the coast into two parts. The main criterion for shaping the beach is the sand dunes. The destruction of the dunes is the result of the building on them, in the south-western part of the settlement, which reaches the sea, and also due to the existence of the small harbour.
At the point of the proposal concerning the beach on the southwestern side of the settlement, piers are placed starting from the new boundary created between the new urban fabric and the arbitrary buildings and end in the sea, thus allowing access without encroaching on the dunes as they do not follow the topography of the coast, but are elevated above the beach and the dunes. An additional element of the beach organisation is a new refreshment area of simple morphology and adequate size.
At key points of densification of activities in the new canal, ‘trawlers’ are placed, i.e. ephemeral structures that composed the form of the holiday home in the past before it acquired its current permanent form.
On the second part of the beach, i.e. on the north-western side of the settlement, the new footpath passes through the densely built-up settlement and ends at a new boundary between the beach and the unauthorised buildings, before continuing to the sea via the new jetties. Similar to the southwest beach, trawlers are placed at the focal points of the new canal as well as a surf shop.
The third intervention focuses on the area around the church of Agios Panteleimon, where a new open-air market is being created, enclosing the new square that hosts activities such as those of the fair, and related events related to the traditions and culture of the area. The structure draws on elements from local architecture and functions mostly as another boundary. The square is formed as an urban counterweight from the beach and as an additional strong public space on the other side.
The set of interventions in the thesis has been an experiment in reclaiming a trespassed public space and an attempt to create a new urban framework that serves the needs of a space accessible to all without encroaching on the existing private member of an area, whether legal or arbitrary.
Στοιχεία έργου
Project title: Retrospective urban design: Interventions in the seaside settlement of Agios Panteleimon in Ilia
Project type: Diploma thesis project
University: Architecture school, University of Ioannina
Student: Evaggelia Papadopoulou
Supervisor professor: Andreas Nikolovgenis
Text: Provided by the authors
Date of presentation: June 2023
READ ALSO: Πολιτιστικό Κέντρο στο Τάρτου της Εσθονίας | Διπλωματική εργασία των Ευαγγελία Σοφοπούλου και Γαλήνη Φραγκουλίδου