Wild fires during summer of 2018 caused huge environmental disaster in the area of Mati, in Attica Greece, and the surroundings. A lot of members of the architectural community expressed their interest by proposing projects in order to achieve the re-habilitation of the disaster areas. In this diploma thesis, Georgia Soultana and Olga Stathogiannaki after a thorough research of the urban’s development and detailed recording of the community’s needs, propose the creation of a Centre of Environmental Education, Information and Research at Mati.
-text by the author
The subject of this thesis is based on the observation of the problematic relationship between human and natural environment. Therefore, we witness disasters that are directly related to the behavior of the former towards nature, as well as to the way man expresses himself through the man-made environment. The cases of environmental disasters around the world have a variety of reasons, but we recognize one common cause. This is the lack of education, training and information regarding the relationship between human and nature.
The motive for our involvement with this topic was the fire in Mati, Attica, in the summer of 2018, which caused catastrophic consequences.
Regarding the methodology we used, it started with an in-depth understanding of the area in which we would intervene. For this purpose, we proceeded to a historical and bibliographic review of the urban development of the area, creation of maps and urban analysis, realization of meetings and discussions with the local community, study of the new regeneration plan of the area, which worked as an important feedback for our work, and also, research on the programs of similar Centres in Greece or abroad.
Our proposal concerns the creation of a Centre for Environmental Education, Information and Research, in the area of Mati. This area, was initially selected because of its great symbolism, after the fire of 2018, but also due to its location, since in eastern Attica, there is no such centre. At the same time, the wider area of Rafina-Marathon is of great environmental interest.
The field is adjacent on one side to the city and on the other side, to the protected area of the forest of Agios Andreas. Its location operates in both directions, since, in addition to the horizontal axis of Kyprou street, which runs through Mati and ends in the forest, its elongated shape creates a vertical axis from the camps to the coastline.
An important point of urban intervention concerns Poseidonos Avenue. Recognizing the need for a freer expansion of the city to the sea and the creation of an open public space, it is proposed its parallel relocation to the south, so as to ensure an easy access to the sea.
The building is located at the intersection of the two axes of movement mentioned above, and the remaining area is proposed to function as an open public space, capable of meeting fire safety needs, and potentially work as a place of remembrance.
The main axis of organization of the composition functions as a passage from the city to the forest and organizes the individual movements.
Regarding the basic design “gesture”, it is basically a ‘Γ’ shape, a line and a point. The placement of the “Γ”-shape volume towards the city seeks a “conversation” with the urban fabric, as well as the creation of a “gate”, an entrance. The linear volume diffuses the movement to the forest and in combination with the ‘Γ’-shape volume, it achieves the composition of a more protected yard.
The sloping roofs function as a continuation of the natural ground, while finally, the point, the tower, is an element that stands out and corresponds to the special function of an observatory. The composition tries, on the one hand, to achieve a private character, which is necessary for the lessons, and on the other hand, to introduce the public life within it.
The aim of the program is to educate both children and adults with methods that intensify thinking, research and creativity through a three-part program regarding awareness (experience) – education (theory) – action (practice). During the construction of the project’s program, we wanted the Centre to cooperate with the other centres of Attica –to have a supra-local character– but also to invite the local community to participate, with various activities.
At the same time, we wanted it to belong to a network of points and routes of cultural, sporting and natural character in the wider area of Rafina up to Marathon. These proposals aspire to the interaction of all possible means, so that the Centre does not operate alone, but as part of a chain, aiming to ecological awareness.
The Centre is directly connected to the nature and the pedestrian street (passage) from Kyprou street is a basic element of this intention. In this level we find the public uses of the building.
The level of central yard has a more educational character and functions as the expansion of the laboratories and the teaching classes.
Finally, some bioclimatic strategies are proposed, such as:
_the installation of photovoltaic panels on the roof of the linear volume, with the possibility of a further installation in the outdoor area of the field.
_the rainwater collection from the roofs and its use for both the building’s needs and the irrigation of corps.
_the use of a horizontal geothermal system that is channeled into the building through the ceilings or underfloor systems.
Facts & Credits
Project Title: Environmental Education, Information and Research at Mati
Student: Georgia Soultana, Olga Stathogiannaki
Date: October 2021
Course: Diploma Thesis
Supervisor: G. Aggelis, R. Lavva
Institution: School of Architecture and Engineering, NTUA
Είναι γεγονός πως μετά από οικολογικές καταστροφές η αρχιτεκτονική κοινότητα εκφράζει το ενδιαφέρον της και διαμορφώνει προτάσεις με σκοπό την ανάκαμψη και την αποκατάσταση των πληγεισών περιοχών. Στο πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας τους, η Γεωργία Σουλτάνα και η Όλγα Σταθογιαννάκη επέλεξαν να ασχοληθούν με το Μάτι Αττικής που επλήγη από καταστροφικές πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2018. Η έρευνα της ιστορικής πολεοδομικής εξέλιξης της περιοχής σε συνδιασμό με τις σύγχρονες ανάγκες της κοινότητας, οδήγησαν στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής τους πρότασης, τη δημιουργία δηλαδή ενός Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Ενημέρωσης και Έρευνας.
-text by the author
Το θέμα της παρούσας διπλωματικής εργασίας αφορμάται από τη διαπίστωση μιας προβληματικής σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Συνέπεια αυτής αποτελούν οι καταστροφές που σχετίζονται άμεσα με τη συμπεριφορά του πρώτου απέναντι στη φύση, καθώς και με τον τρόπο που ο άνθρωπος εκφράζεται μέσω του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Οι περιπτώσεις περιβαλλοντικής καταστροφής ανά τον κόσμο, έχουν ποικίλες αφορμές, όμως εμείς αναγνωρίζουμε σε όλες, μία αιτία, μία κοινή συνισταμένη. Αυτή είναι η έλλειψη παιδείας, εκπαίδευσης και ενημέρωσης όσον αφορά τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Αφορμή της εργασίας υπήρξε η πυρκαγιά στο Μάτι Αττικής το καλοκαίρι του 2018, η οποία είχε καταστροφικές συνέπειες.
Όσον αφορά τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, αυτή είχε ως αφετηρία την σε βάθος κατανόηση της περιοχής στην οποία θα επεμβαίναμε. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε αρχικά ιστορική αναδρομή στην πολεοδομική εξέλιξη της περιοχής, βιβλιογραφική ανασκόπηση, δημιουργία χαρτών και πολεοδομική ανάλυση, συνάντηση και συζήτηση με την τοπική κοινωνία και τους αρμόδιους φορείς, μελέτη του νέου σχεδίου ανάπλασης του Ματιού και ανατροφοδότηση του υλικού μας και έρευνα των προγραμμάτων ΚΠΕ εντός και εκτός Ελλάδας.
Η δική μας πρόταση αφορά τη δημιουργία ενός Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Ενημέρωσης και Έρευνας, στην περιοχή του Ματιού. Η περιοχή επιλέχθηκε αρχικά λόγω του μεγάλου συμβολισμού που έχει μετά την πυρκαγιά του 2018, αλλά και λόγω της θέσης της, αφού στην ανατολική Αττική, δεν υπάρχει κάποιο αντίστοιχο κέντρο, ενώ ταυτόχρονα η ευρύτερη περιοχή Ραφήνα-Μαραθώνα, παρουσιάζει μεγάλο περιβαλλοντικό ενδιαφέρον.
Το οικόπεδο γειτνιάζει από τη μια με τον οικισμό και από την άλλη, με τη προστατευόμενη περιοχή του δάσους του Αγίου Ανδρέα. Η τοποθεσία του λειτουργεί και στις δύο διευθύνσεις, αφού εκτός από τον οριζόντιο άξονα της Κύπρου, η οποία διατρέχει όλο το Μάτι και καταλήγει στο δάσος, το επιμήκες σχήμα του δημιουργεί και έναν κατακόρυφο άξονα από τις κατασκηνώσεις του Αγίου Ανδρέα μέχρι την ακτογραμμή.
‘Ενα σημαντικό στοιχείο πολεοδομικής παρέμβασης αφορά τη Λ. Ποσειδώνος. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη για μία πιο ελεύθερη εκτόνωση της πόλης προς τη θάλασσα και τη δημιουργία ενός ανοιχτού δημόσιου χώρου, προτείνεται η παράλληλη μετατόπισή του νοτιότερα, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη πρόσβαση προς τη θάλασσα.
Το κτήριο τοποθετείται στο σημείο τομής των δύο παραπάνω κινήσεων, και η έκταση που απομένει προς την ακτή προτείνεται να λειτουργήσει ως ένας ανοιχτός δημόσιος χώρος δράσης, ικανός για να καλύψει ανάγκες πυρασφάλειας, και δυνητικά ως ένας τόπος μνήμης. Ο βασικός άξονας οργάνωσης της σύνθεσης, λειτουργεί ως ένα πέρασμα από την πόλη στο δάσος και οργανώνει τις επιμέρους κινήσεις.
Αναφορικά με τη βασική σχεδιαστική χειρονομία, πρόκειται για ένα “Γ”, μία γραμμή και ένα σημείο.
Η τοποθέτηση του ενός όγκου σε σχήμα “Γ” προς την πόλη, επιδιώκει μία συνομιλία με τον αστικό ιστό, καθώς και τη δημιουργία μίας “πύλης” , μιας εισόδου. Ο γραμμικός όγκος διαχέει την κίνηση προς το δάσος τοποθετημένος σε κλίση με τρόπο λιγότερο αυστηρό, ενώ σε συνδυασμό με το “Γ” επιτυγχάνει την σύνθεση μιας εσωστρεφούς, πιο προστατευμένης αυλής.
Τα κεκλιμένα δώματα, λειτουργούν ως συνέχεια του φυσικού εδάφους, ενώ τέλος, το σημείο, ο πύργος, αποτελεί ένα στοιχείο που ξεχωρίζει και ανταποκρίνεται στην ιδιαίτερη λειτουργία του παρατηρητηρίου. Το σύνολο επιχειρεί από τη μία να έχει έναν ιδιωτικό χαρακτήρα ο οποίος είναι αναγκαίος για την διεξαγωγή των μαθημάτων, και από την άλλη, την εισαγωγή της δημόσιας ζωής μέσα του.
Στόχο του προγράμματος αποτελεί η εκπαίδευση τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων με μεθόδους που εντείνουν τη σκέψη, την αναζήτηση και τη δημιουργικότητα μέσω του τριμερούς συνειδητοποίηση (βίωμα) – εκπαίδευση (θεωρία) – δράση (πράξη). Kατά τη διάρκεια της κατασκευής του προγράμματος θέλαμε, το Κέντρο αυτό, να συνεργάζεται με τα υπόλοιπα ΚΠΕ της Αττικής –να έχει δηλαδή έναν υπερτοπικό χαρακτήρα– αλλά να καλεί και την τοπική κοινωνία σε συμμετοχή, με δράσεις και δραστηριότητες.
Ταυτόχρονα, να ανήκει σε ένα δίκτυο σημείων και διαδρομών πολιτιστικού, αθλητικού και φυσιολατρικού χαρακτήρα στην ευρύτερη περιοχή της Ραφήνας έως και τον Μαραθώνα. Οι παραπάνω προτάσεις, φιλοδοξούν στην αλληλεπίδραση και συνεισφορά όλων των δυνατών μέσων, ώστε το Κέντρο να μη λειτουργεί ως μονάδα, αλλά ως μέρος μιας αλυσίδας, με στόχο την οικολογική ευαισθητοποίηση.
Το κέντρο είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ύπαιθρο και βασικό στοιχείο αυτής της πρόθεσης αποτελεί ο πεζόδρομος (πέρασμα) που έρχεται σε συνέχεια της οδού Κύπρου και διατρέχει τη σύνθεση. Στο επίπεδο αυτό βρίσκονται οι πιο δημόσιες λειτουργίες του κέντρου.
Το επίπεδο της κεντρικής αυλής έχει πιο εκπαιδευτικό χαρακτήρα και σε αυτήν εκτονώνονται κυρίως τα εργαστήρια και οι αίθουσες διδασκαλίας.
Τέλος, προτείνονται κάποιες στρατηγικές βιοκλιματικού σχεδιασμού, όπως είναι:
_η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πανέλων στο δώμα του γραμμικού όγκου, με πιθανή επίσης τοποθέτηση στο υπαίθριο χώρο του οικοπέδου
_η συλλογή των ομβρίων υδάτων από τα δώματα και η χρήση τους τόσο στο κτήριο όσο και για άρδευση των καλλιεργιών
_η χρήση οριζόντιου συστήματος γεωθερμίας που διοχετεύεται στο κτήριο μέσω ψευδοροφών ή ενδοδαπέδιων συστημάτων.
Στοιχεία έργου:
Τίτλος εργασίας: Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Ενημέρωσης και Έρευνας στο Μάτι
Ομάδα εργασίας: Γεωργία Σουλτανά, Όλγα Σταθογιαννάκη
Μάθημα: Διπλωματική εργασία
Περίοδος παρουσίασης: Οκτώβριος 2020
Επιβλέποντες καθηγητές: Γ. Αγγελής, Ρ. Λάββα
Σχολή: Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
READ ALSO: OPEN HOUSE Thessaloniki 2021 | the REstart