Cine-thetic relations between subjects and Athenian space | Research thesis by Maro Krouska

Research thesis by Maro Krouska, entitled “Cine-thetic relations between subjects and Athenian space”, examines the use and depiction of space through its cinematic representation.

-text by the author

Two time periods over a decade are being examined. The first is the period of the “great reconstruction”, the development of commercial cinema and general economic prosperity, the 1960s. The second, from 2007 to 2017, is a decade very different from the previous one, as its main characteristic is the financial hardship.

During the 1960s, Athens changed it’s face and was built almost from the beginning by changing shapes, sizes, life rhythms, patterns and values. The ideological consequences of the economic reform of “antiparochi” are reflected in the cinema of the time, and the Greek Cinema is being persuaded by it and pursues the citizens within the framework of social cohesion policy. Cinema stands a short distance from its host city, which has not yet been able to impose its image on it, while the filmmaking norm creates postcards displaying Athens as an attractive tourist destination. 

Cinematically, the young woman is placed inside the home, usually under the protection of a male character, while the men carry out activities and are placed in public space. In the domestic world, the man appears in the most public spaces on the privacy scale, such in the living room, and the woman in the most private apartments and mainly in the kitchen.

Thus, ideas emerge such as that man builds and woman dwells, man is “public” and woman is “private”, identifying two basic subjectivities as Ioanna Theocharopoulou names them: the “Builder” and the “Housewife”.

The dominant middle class seeks social recognition by various means: new and modern furniture, modern house furnishings, imported cars, apartments on higher floors and specially penthouses. The Greek family lies between the dream of populism and the penthouse in the apartment building (the Greek “polykatoikίa”).

Nowadays, contemporary filmmakers collaborate with young architects in order to represent accurately and in detail the interior of the apartments where their movies are filmed. In the film Miss Violence, the family and their apartment are described equally rotten. The persistence to the old through the choice of that specific apartment, decoration, furnishings and color palette is a reference to the past decades and a deconstruction of their narrative means.

The former glamour of the apartment here is replaced by a misery in such a way as to criticize the evolution of the Greek polykatoikίa.

In the same film, distorted family relationships are also implied in other ways. Although the family sofa in identified with the family gathering, here we watch people getting together but not actually living together. The camera is located in downtown Athens broadcasting footage of the actual demonstrations, in an effort to capture the pulse of a society in turmoil. Looking back at what he has done, the man “Builder” scorns and rejects it, recognizing that the bulk of buildings built during the post war reconstruction frenzy did not express the revolution he had hoped for.

Athens is changing its face again and the city of repetition is being transformed into the city of contrasts. The polykatoikίa that successfully served the needs of the post-war period still remains, but as the aged core of the Athenian urban landscape. The man-builder does not build, the woman-housewife does not stay home, and the family is always the basic social context of young filmmakers but with a different approach.

It is no coincidence that such films are produced simultaneously with what is happening in the socio-economic sphere of the era where loss is a daily situation and people are reacting to it. It has become our habit to lose • but the path has been opened to find new social structures with other flaws and pioneering architecture with similar failures that will be the cradle of future relations.

Facts & Credits
Project title  Cine-thetic relations between subjects and Athenian space
Student  Maro Krouska
Supervisor  Panos Dragonas
Date  March 2017
Course  Research thesis
Institution  School of Architecture, University of Patras

Η ερευνητική εργασία της Μάρως Κρούσκα, με τίτλο “Σινε-σχετίσεις υποκειμένων και Αθηναϊκού χώρου”, διαπραγματεύεται την χρήση και απεικόνιση του χώρου μέσα από την κινηματογραφική του αναπαράσταση στην ελληνική φιλμογραφία.

-κείμενο από την δημιουργό

Εξετάζονται δυο χρονικές περίοδοι σε εύρος δεκαετίας. Η πρώτη είναι η περίοδος της μεγάλης ανοικοδόμησης, ανάπτυξης εμπορικού κινηματογράφου και γενικά οικονομικής ευμάρειας, η δεκαετία του ΄60. Η δεύτερη, από το 2007 έως το 2017, μια δεκαετία άκρως αντίθετη από την προηγούμενη, καθώς το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η οικονομική δυσχέρεια.

Κατά την δεκαετία του ‘60, η Αθήνα αλλάζει όψη και κτίζεται σχεδόν από την αρχή αλλάζοντας σχήματα, μεγέθη, ρυθμούς ζωής, πρότυπα και αξίες. Οι ιδεολογικές συνέπειες της αντιπαροχής αντικατοπτρίζονται στον κινηματογράφο της εποχής και η ελληνική ταινία μικροαστικοποιείται και μικροαστικοποιεί μέσα στα πλαίσια της πολιτικής διαμόρφωσης κοινωνικής συνοχής. Ο κινηματογράφος στέκεται σε απόσταση από την πόλη που τον φιλοξενεί η οποία ακόμα δεν έχει μπορέσει να του επιβάλλει την εικόνα της και η σκηνοθετική νόρμα δημιουργεί καρτ ποσταλ προβάλλοντας την Αθήνα ως ελκυστικό τουριστικό προορισμό.

Η νεαρή γυναίκα κινηματογραφικά τοποθετείται μέσα στον οικιακό χώρο συνήθως κάτω από την προστασία ενός ανδρικού προσώπου ενώ οι άντρες ασκούν δραστηριότητες και τοποθετούνται στον δημόσιο χώρο. Στην μικρογραφία του σπιτιού, ο άνδρας εγκαθίσταται στον πιο δημόσιο χώρο στην κλίμακα ιδιωτικότητας, στο σαλόνι και η γυναίκα στα πιο ιδιωτικά διαμερίσματα και κυρίως στην κουζίνα.

Έτσι, προκύπτουν ιδέες όπως ότι ο άνδρας κτίζει και η γυναίκα κατοικεί, ο άνδρας είναι “δημόσιος” και η γυναίκα “ιδιωτική”, προσδιορίζοντας δυο βασικές υποκειμενικότητες όπως τις ονοματίζει η Ιωάννα Θεοχαροπούλου: τον “άνδρα- κτίστη” και τη “γυναίκα- νοικοκυρά”.

Η επικρατούσα μεσοαστική τάξη αναζητά την κοινωνική καταξίωση με διάφορα μέσα: νέα και μοντέρνα έπιπλα, σύγχρονο οικιακό εξοπλισμό, εισαγόμενα αυτοκίνητα, διαμερίσματα σε ψηλότερους ορόφους και κατεξοχήν ρετιρέ. Η ελληνική οικογένεια βρίσκεται ανάμεσα στο όνειρο της λαοκρατίας και του ρετιρέ της πολυκατοικίας.

Σήμερα, οι σύγχρονοι κινηματογραφιστές συνεργάζονται με νέους αρχιτέκτονες ώστε να αποδώσουν με ακρίβεια και λεπτομέρεια το εσωτερικό των διαμερισμάτων όπου διαδραματίζονται οι ταινίες τους. Στην ταινία Miss Violence, η οικογένεια και το διαμέρισμα στο οποίο διαμένει είναι και τα δύο δομημένα με την ίδια σαθρότητα. Η επιμονή στο παλιό μέσω της επιλογής του διαμερίσματος, του ντεκόρ, της επίπλωσης και της παλέτας των χρωμάτων είναι μία αναφορά στην παλαιότερη δεκαετία και μία αποδόμηση των μέσων αφήγησης της.

Η αίγλη που είχε παλιότερα το διαμέρισμα εδώ αντικαθίσταται με μία μιζέρια με τέτοιο τρόπο ώστε να σχολιάσει την εξέλιξη της πολυκατοικίας της αντιπαροχής.

Στην ίδια ταινία υπονοούνται και με άλλους τρόπους οι στρεβλές οικογενειακές σχέσεις. Αν και ο οικογενειακός καναπές ταυτίζεται με την συγκέντρωση της οικογένειας, εδώ βλέπουμε συνάθροιση ανθρώπων όχι όμως συμβίωση. Η κάμερα τοποθετείται μέσα στην πραγματικότητα του κέντρου της Αθήνας με πραγματικά πλάνα από τις πορείες που διαδραματίζονται προσπαθώντας να συλλάβουν τον παλμό της κοινωνίας σε αναβρασμό. Ο άνδρας-κτίστης κοιτάζοντας πίσω στο τι οικοδόμησε, το σνομπάρει και το απαξιώνει αναγνωρίζοντας πως ο κύριος όγκος κτιρίων που κτίστηκαν κατά την ανοικοδομητική μανία της μεταπολεμικής περιόδου δεν αποτέλεσε την επανάσταση που ήλπιζε.

Η Αθήνα αλλάζει και πάλι όψη και η πόλη της επανάληψης μεταλλάσσεται σε μία πόλη των αντιθέσεων. Η πολυκατοικία που εξυπηρέτησε με επιτυχία τις ανάγκες της μεταπολεμικής περιόδου παραμένει αν και γερασμένη το βασικό δομικό στοιχείο του Αθηναϊκού αστικού τοπίου. Ο άνδρας – κτίστης δεν κτίζει, η γυναίκα – νοικοκυρά δεν μένει σπίτι και η οικογένεια αποτελεί πάντα το βασικό κοινωνικό πλαίσιο των νέων κινηματογραφιστών αλλά με διαφορετική προσέγγιση.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τέτοιες ταινίες παράγονται ταυτόχρονα με όσα συμβαίνουν στην κοινωνικοοικονομική σφαίρα της εποχής όπου η απώλεια είναι μία καθημερινή κατάσταση και ο κόσμος αντιδρά ενάντια σε αυτή. Έγινε η απώλεια συνήθεια μας· έχει ανοίξει όμως ο δρόμος για την εξεύρεση νέων κοινωνικών δομών με άλλα ψεγάδια και πρωτοποριακής αρχιτεκτονικής με αντίστοιχες αστοχίες που θα αποτελέσουν το λίκνο για τις συσχετίσεις του μέλλοντος.

Στοιχεία έργου
Τίτλος εργασίας  Σινε-σχετίσεις υποκειμένων και Αθηναϊκού χώρου
Φοιτήτρια  Μάρω Κρούσκα
Επιβλέπων καθηγητής  Πάνος Δραγώνας
Εξεταστική περίοδος  Μάρτιος 2017
Μάθημα  Ερευνητική εργασία
Σχολή  Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών