City labs: επανάχρηση του συγκροτήματος του συνεργείου του παλαιού σιδηροδρομικού σταθμού Θεσσαλονίκης | Διπλωματική εργασία της Θεοδώρας Κρουσοβάλη

Η παρούσα διπλωματική εργασία σχεδιασμού της Θεοδώρας Κρουσοβάλη αφορά την αποκατάσταση και την επανάχρηση του συγκροτήματος του συνεργείου εντός του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού της Θεσσαλονίκης.

Το συγκρότημα βρίσκεται νότια εντός του συγκροτήματος του σταθμού επί της οδού 26ης Οκτωβρίου. Σήμερα ο παλαιός σιδηροδρομικός σταθμός λειτουργεί ως εμπορικός ενώ η έκταση του λειτουργεί αποσπασματικά. Στο δυτικό τμήμα του δήμου Θεσσαλονίκης όπου βρίσκεται ο σταθμός απουσιάζουν οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι που θα βοηθούσαν και στην ανάπτυξη αυτής της περιοχής. Στο σενάριο λοιπόν της συνολικής πρότασης η βασική ιδέα της αναβίωσης στηρίζεται στη δημιουργία ενός πάρκου σιδηροδρόμων.  Το συγκρότημα του συνεργείου αποτελείται από 18 κτίρια εκ των οποίων τα περισσότερα χρησιμοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι ή δεν έχουν καμία χρήση. 

Στόχος του σχεδιασμού εκτός από την ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς, της αρχιτεκτονικής της και της ιστορίας των σιδηροδρόμων είναι η ανάπλαση του παλαιού σταθμού να απευθύνεται στο ευρύ κοινό.

Με τη χρήση στρατηγικών όπως ο συνδυασμός του πρασίνου με τον βιομηχανικό χαρακτήρα της ιστορικής περιοχής και την ένταξη χρήσεων υπερτοπικού χαρακτήρα που θα συνδυάζουν την εκπαίδευση, την έρευνα, την αναψυχή το συγκρότημα του συνεργείου μετατρέπεται στο project ‘City labs’.  Μέσα από την πρόταση επέμβασης η περιοχή του συγκροτήματος των συνεργείων γίνεται προσβάσιμη. Καταργείται πλέον το σκληρό όριο της περιμετρικής περίφραξης και αντικαθίσταται από περιμετρική φύτευση. Τα ίχνη των σιδηροδρομικών γραμμών λειτουργούν ως καμβάς για διαδρομές με υδάτινα στοιχεία, φυτεύσεις και σκληρά υλικά ενώ κεντροβαρικά του συγκροτήματος αρθρώνονται όλες οι χρήσεις.  

Το συγκρότημα μετατρέπει τον μέχρι τώρα εσωστρεφή του χαρακτήρα σε εξωστρεφείς και ανοίγεται προς το πάρκο.

Ακόμη και τα βαγόνια ενσωματώνονται ως στοιχεία του χώρου και φιλοξενούν χρήσεις. Η εσωστρέφεια που έχουν τα υφιστάμενα κτίρια αρθρώνεται προς τις βασικές χαράξεις ενώ πλέον εμφανίζονται δύο πλατείες με την προσθήκη της νέας δόμησης. Το πρότζεκτ ‘City labs’  αφορά την μετατροπή του συγκροτήματος σε ένα σύγχρονο συγκρότημα με εργαστήρια, χώρους αναψυχής, εκπαίδευσης, εκθεσιακούς χώρους και χώρους συνάντησης. Η φιλοσοφία του συγκροτήματος βασίζεται σε έννοιες και διαδικασίες όπως η κουλτούρα της αυτοκατασκευής, το φτιάξτο μόνος σου (Do-It-Yourself), το φτιάξτο μαζί με άλλους (Do-It-Together), ο συμμετοχικός σχεδιασμός και το δικαίωμα στην πόλη. Τα εργαστήρια που σχεδιάζονται έχουν ως στόχο τη δημιουργία μικρής κλίμακας κατασκευών που τοποθετούνται στην πόλη ως αστικές παρεμβάσεις. 

Στόχος της αποκατάστασης στα υφιστάμενα κτίρια είναι η διατήρηση της χαμηλότονης αρχιτεκτονικής τους και η ανάδειξη της ιστορικής τους ταυτότητας. Έτσι από τα υφιστάμενα κτίρια τα 7 που έχουν κριθεί αξιόλογα διατηρούνται φιλοξενούν πλέον χρήσεις ξυλουργείου, σιδηρουργείου, εργαστηρίου τρισδιάστατης εκτύπωσης, εργαστηρίου κεραμικής, βιβλιοθήκης, εκθεσιακού χώρου και χρήσεις γραφείων. 

 Η νέα δόμηση που προστίθεται συνομιλεί με τον ιστορικο τόπο που χωροθετείται και λειτουργεί αρμονικά. Ως βασική αρχή της σύνθεσής παίρνει αναφορά από το βασικό χαρακτηριστικό των σιδηροδρομικών σταθμών, τα ίδια τα βαγόνια. Έτσι το νέο κτιριακό κέλυφος τοποθετείται επάνω σε μία πλατφόρμα στο επίπεδο που βρίσκεται άλλωστε και η στάθμη από όπου εξέρχεται κανείς από τα βαγόνια ενώ ογκοπλαστικά παίρνει αναφορές από τον χώρο όπου εντάσσεται. Φιλοξενεί χρήσεις κυλικείου, αίθουσας συσκέψεων και κοινόχρηστου χώρου εργασίας.

Στοιχεία έργου

Τίτλος εργασίας: City Labs: Επανάχρηση του συγκροτήματος του συνεργείου του παλαιού σιδηροδρομικού σταθμού Θεσσαλονίκης
Τυπολογία: Διπλωματική εργασία
Εξεταστική περίοδος: Σεπτέμβριος 2023 
Φοιτήτρια: Κρουσόβαλη Θεοδώρα
Επιβλέποντες: Δούση Μαρία
Σχολή: Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Αρχιτεκτόνων μηχανικών
Kείμενο: Κρουσόβαλη Θεοδώρα

The present diploma thesis by Krousovali Theodora concerns the restoration and reuse of the workshop complex within the old railway station of Thessaloniki.

The complex is located south within the station complex on 26th October Street. Today, the old railway station functions as a commercial area while its area operates intermittently. In the western part of the municipality of Thessaloniki where the station is located, there is a lack of public spaces that would contribute to the development of this area. Therefore, in the scenario of the overall proposal, the main idea of revival is based on the creation of a railway park.

The workshop complex consists of 18 buildings, most of which are used as storage spaces or have no use. The aim of the design, besides highlighting the industrial heritage, architecture, and history of the railways, is to redevelop the old station to appeal to the general public. Through strategies such as combining greenery with the industrial character of the historic area and incorporating transdisciplinary uses that combine education, research, and recreation, the workshop complex is transformed into the ‘City labs’ project.

The intervention proposal makes the workshop area accessible. The hard boundary of the perimeter fence is now abolished and replaced by perimeter planting. The traces of the railway lines serve as a canvas for paths with water elements, plantings, and hard materials, while all uses are articulated around the center of the complex.

The complex transforms its previously introverted character into extroverted and opens towards the park.

Even the train wagons are integrated as elements of the space and accommodate uses. The existing buildings’ introversion is redirected towards the main axes, and now two squares appear with the addition of new construction.

The ‘City labs’ project involves transforming the complex into a modern compound with workshops, recreational areas, education spaces, exhibition spaces, and meeting places. The philosophy of the complex is based on concepts and processes such as the culture of self-construction, Do-It-Yourself (DIY), Do-It-Together (DIT), participatory design, and the right to the city. The workshops designed aim to create small-scale constructions placed in the city as urban interventions.

The aim of the restoration in the existing buildings is to preserve their low-key architecture and highlight their historical identity. Thus, out of the existing buildings, the seven deemed worthy are retained and now host uses such as woodworking, ironworking, 3D printing workshop, ceramic workshop, library, exhibition space, and office uses.

The new construction added converses harmoniously with the historical site it accommodates. Taking reference from the main characteristic of railway stations, the train wagons themselves, the new building envelope is placed on a platform at the level where one exits the wagons, and volumetrically takes references from the space it integrates into. It hosts uses such as a cafe, meeting room, and common workspace.

Facts & Credits

Project title: City labs: reuse of the workshop complex of the old Thessaloniki railway station
Typology: Diploma thesis project
Academic semester: September 2023
Student: Krousovali Theodora
Supervisor: Dousi Maria
Institution: Aristotle University of Thessaloniki, School of Architecture, Faculty of Engineering
Text: Krousovali Theodora