Στην παρούσα διπλωματική εργασία, η Ζαμπία Σιγανού, οραματίζεται το κενό, εμβληματικό βιομηχανικό συγκρότημα της Πατραϊκής Εμποροβιομηχανικής Εταιρείας ως ένα πλούσιο απόθεμα σκυροδέματος, τούβλων και άλλων δομικών υλικών, με στόχο την ενεργοποίηση της ανενεργής βιομηχανικής – εμπορικής ζώνης.
Η «Πατραϊκή Εμποροβιομηχανική Εταιρεία» ιδρύθηκε το 1919 και συνέβαλε στην ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Πάτρα, ενισχύοντας την οικονομία της περιοχής. Το εργοστάσιο, που βρίσκεται στη συνοικία Κρύα Ιτεών, κοντά στο λιμάνι και τη σιδηροδρομική γραμμή, αποτελούσε σημαντικό κομμάτι της βιομηχανικής ζώνης. Ωστόσο, λόγω της παρακμής της βιομηχανίας και των οικονομικών δυσχερειών, το εργοστάσιο σταμάτησε τη λειτουργία του το 1980 και έκλεισε το 1982. Σήμερα, παραμένει εγκαταλελειμμένο, δημιουργώντας προκλήσεις για την αναγέννηση της βιομηχανικής ζώνης της Πάτρας.
Πρόκειται για ένα συγκρότημα με αρκετά μεγάλη έκταση, καταλαμβάνοντας περίπου 208 στρέμματα περιαστικής γης, εκ των οποίων τα 100 καλύπτονται από κτίσματα. Συγκριτικά με τα γύρω οικοδομικά τετράγωνα και το κέντρο της πόλης, η διαφορά στην κλίμακα είναι εμφανής, καθώς η έκταση αντιστοιχεί σε περίπου 30 οικοδομικά τετράγωνα.
Η κλίμακα των εγκαταστάσεων διαφέρει ανάλογα με τη χρήση τους, ωστόσο η συνάφεια στον τύπο και τα υλικά κατασκευής τους είναι εμφανής, καθώς πέρα από την φέρουσα περιμετρική τοιχοποιία το μόνο που διαφέρει είναι η μορφή των στεγών που εναλλάσσεται από την κλασσική δίρριχτη στην οδοντωτή στέγη. Οι κύριες λειτουργίες της πρώην βιομηχανίας περιλάμβαναν κλωστήριο, βαφείο, υφαντήριο, βιολογικό καθαρισμό, αποθήκες, γραφεία και άλλες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις.
Η Déchèterie Alternative οραματίζεται το κενό, εμβληματικό εργοστάσιο της Πειραϊκής-Πατραϊκής ως ένα πλούσιο απόθεμα σκυροδέματος, τούβλων και άλλων δομικών υλικών.
Η γαλλική λέξη déchèterie προέρχεται από την λέξη déchets που σημαίνει απόβλητα. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα εναλλακτικό κέντρο επιλεκτικής εναπόθεσης ογκώδων απορριμμάτων και αποβλήτων με στόχο την μετέπειτα επιλογή, αξιοποίηση και ανακύκλωσή τους. Στην παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιείται στρατηγικός σχεδιασμός ανάπλασης με πυρήνα την προ-υπάρχουσα κεντρική πλατεία συλλογής βάμβακος.
Το έργο πραγματεύεται τον επαναπροσδιορισμό του τμήματος αυτού, αποσκοπώντας στην μελλοντική ανάπτυξη γύρω του.
Στόχος της ανάπλασης αυτής , καθίσταται η ενεργοποίηση της ανενεργής βιομηχανικής – εμπορικής ζώνης.
Το κομμάτι των πρώην βιομηχανικών δομών που δέχεται επεξεργασία αφορά την πλατεία συλλογής βάμβακος, την αποθήκη, το κτήριο του Υφαντηρίου και του Τυποβαφείου, καθώς και το Κτήριο Επεξεργασίας Νημάτων.
Το νέο εργοστάσιο περιλαμβάνει:
- πλατεία συλλογής + διαλογής υλικών
- εργοστάσιο ανακύκλωσης σκυροδέματος & τούβλων
- εργοστάσιο ανακύκλωσης ξύλου & σίδερων
- χώρο αποθήκευσης επεξεργασμένων υλικών, ο οποίος λειτουργεί και ως εκθεσιακός χώρος.
- και υπαίθριο χώρο στάθμευσης για τα φορτηγά και τα αυτοκίνητα των εργαζομένων
Το Κτήριο Επεξεργασίας Νημάτων, που βρισκόταν νότια της πλατείας, λόγω σημαντικών δομικών φθορών, κατεδαφίζεται, ενώ ο χώρος του μετατρέπεται σε υπαίθριο χώρο στάθμευσης για φορτηγά και αυτοκίνητα εργαζομένων.
Τα υλικά από την κατεδάφιση ανακυκλώνονται και επιστρέφουν στην παραγωγική διαδικασία του εργοστασίου.
Η πρώην πλατεία συλλογής βάμβακος, διατηρεί τον κεντρικό της χαρακτήρα και μετατρέπεται σε πλατεία υποδοχής των υλικών. Εκεί πραγματοποιείται λεπτομερής διαλογή με στόχο τον διαχωρισμό σε σκυρόδεμα, τούβλα, ξύλο, μέταλλα και απόβλητα.
Τα φορτηγά με τα υλικά εισέρχονται στις γέφυρες ζύγισης, όπου καταγράφεται το βάρος τους. Στη συνέχεια, τα μπάζα τεμαχίζονται σε μικρότερα κομμάτια και μεταφέρονται μέσω του μεταφορικού ιμάντα. Περνούν κάτω από μαγνητικό διαχωριστή για αφαίρεση σιδηρούχων μετάλλων και από αεροδιαχωριστή για διαχωρισμό ελαφρών υλικών όπως το ξύλο. Η ζώνη διαλογής περιλαμβάνει πλατφόρμες με οπτικούς διαχωριστές για εντοπισμό υλικών βάσει σύνθεσης και χρώματος, καθώς και σταθμούς χειροκίνητης διαλογής για πιο εξειδικευμένο διαχωρισμό.
Με αφετηρία την υπαίθρια κεντρική πλατεία τα επιλεγμένα πλέον υλικά οδηγούνται στις εκάστοτε γραμμές παραγωγής. Μετά τη διαλογή, τα υλικά μεταφέρονται στα κτήρια των εργοστασίων, όπου ξεκινά η διαδικασία ανακύκλωσης μέσω της γραμμής παραγωγής.
Το πρώην Υφαντήριο μετατρέπεται σε εργοστάσιο ανακύκλωσης σκυροδέματος και τούβλων.
Στην οριζόντια σειρά στο ανώτερο τμήμα του εργοστασίου τοποθετούνται οι χώροι διοίκησης και έρευνας, το δωμάτιο πρώτων βοηθειών και η κουζίνα, ενώ στο πρώτο επίπεδο προβλέπονται χώροι ανάπαυσης, αποδυτήρια και αίθουσα συνεδριάσεων. Οι δρόμοι διαθέτουν τις απαραίτητες σημάνσεις αποτελώντας μέρος της οργάνωσης του χώρου εργασίας και εξασφαλίζοντας την ασφάλεια των εργαζομένων.
Στο βόρειο τμήμα του εργοστασίου αναλύεται η διαδικασία ανακύκλωσης σκυροδέματος. Το συλλεγμένο υλικό θρυμματίζεται, διαχωρίζεται σε μεγέθη μέσω δονητικών κόσκινων και μεταφέρεται για περαιτέρω επεξεργασία. Τα ελαφρά υλικά αφαιρούνται με αεροδιαχωρισμό και τεχνολογία επίπλευσης νερού, ενώ η τελική διαλογή γίνεται χειροκίνητα και αυτόματα.
Στο νότιο τμήμα του εργοστασίου πραγματοποιείται η ανακύκλωση και επανάχρηση των τούβλων. Τα απόβλητα τούβλα διαχωρίζονται αρχικά και υπόκεινται σε δονήσεις για την αποκόλληση του κονιάματος, διατηρώντας την ακεραιότητά τους. Τα κατεστραμμένα θρυμματίζονται για χρήση ως αδρανή υλικά, ενώ τα υγιή καθαρίζονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία χωρίς πύρωση, ώστε να μειωθεί η ενεργειακή κατανάλωση. Η διαλογή γίνεται αυτοματοποιημένα και χειροκίνητα, με δυνατότητα αναμόρφωσης ή αναδιαμόρφωσης για νέες χρήσεις.
Οι κολόνες διατηρούνται με προσαρμογές στον υφιστάμενο κάναβο και επενδύονται με ύφασμα ινών για αυξημένη αντοχή στους κραδασμούς. Το σύστημα εξαερισμού περιλαμβάνει φυσικά μέσα, ανεμιστήρες και αεραγωγούς για ομοιόμορφη κατανομή του αέρα. Η φέρουσα περιμετρική τοιχοποιία διατηρείται έως τα 4 μέτρα, με φεγγίτες στην ανώτερη ζώνη. Οι νέες προσθήκες γίνονται με επανάχρηση τούβλινων προσόψεων, ενώ οι αμιαντούχες στέγες αντικαθίστανται με ανακυκλωμένο μεταλλικό σκελετό και αλουμινένια επικάλυψη.
Η Déchèterie Alternative αντιμετωπίζεται ως ενιαίος χώρος, όπου η κυκλοφορία διεισδύει στα κτίρια, δημιουργώντας αίσθηση συνεχούς τοπίου.
Στο πρώην Τυποβαφείο φιλοξενείται η γραμμή για το εργοστάσιο ανακύκλωσης ξύλου και μετάλλων. Η σχεδιαστική διαδικασία λειτουργεί αντίστοιχα με αυτήν του πρώτου εργοστασίου. Στο βόρειο τμήμα του εργοστασίου παρουσιάζεται η γραμμή παραγωγής που αφορά την επεξεργασία ξύλου.
Η επανάχρηση ξύλου απαιτεί εξειδικευμένη επεξεργασία. Αρχικά, τα ξύλα συλλέγονται, αποφλοιώνονται αν χρειάζεται και διαχωρίζονται βάσει μεγέθους. Στη συνέχεια, κόβονται σε πρότυπες διαστάσεις και καθαρίζονται χειρωνακτικά από σκόνες, μπογιές και μεταλλικά στοιχεία. Η ανακύκλωση περιλαμβάνει θρυμματισμό, συλλογή σκόνης μέσω σωλήνων και διαχωρισμό μετάλλων με μαγνητικό διαχωριστή. Τέλος, τα ξύλα μετατρέπονται σε πέλετ ή χρησιμοποιούνται για παραγωγή ξυλοτύπου.
Στο νότιο τμήμα του εργοστασίου αναλύεται η γραμμή ανακύκλωσης μετάλλων, όπου τα μεταλλικά απόβλητα μεταφέρονται στο δοχείο τροφοδοσίας για τεμαχισμό σε μικρότερα κομμάτια.
Στη συνέχεια, ακολουθεί περαιτέρω μείωση του μεγέθους και η σκόνη συλλέγεται και πλένεται. Τα μέταλλα ταξινομούνται αυτόματα μέσω προηγμένων συστημάτων αισθητήρων και κάμερων, ενώ στο τελικό στάδιο εφαρμόζεται μαγνητικός διαχωρισμός για τον διαχωρισμό του χάλυβα από άλλα σιδηρούχα μέταλλα.
Τέλος, , το ψηλό κτήριο στο πάνω μέρος της πλατείας, που λειτουργούσε ως αποθήκη, διατηρεί την αρχική του χρήση, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος, προσβάσιμος στους επισκέπτες. Τα ανακυκλωμένα πλέον υλικά μεταφέρονται με φορτηγά, από τα εργοστάσια στην αποθήκη.
Η εκφόρτωση των φορτηγών πραγματοποιείται στο κέντρο της εγκατάστασης, μειώνοντας την απόσταση μεταφοράς των υλικών έως την αποθήκευση. Τα υλικά ταξινομούνται στα τέσσερα τμήματα του κτηρίου, σύμφωνα με την υλικότητά τους και τις ροές κίνησης.
Ο κεντρικός διάδρομος διευκολύνει τόσο τη μεταφορά όσο και την περιήγηση των επισκεπτών. Δείγματα εκτίθενται σε ράφια ύψους 2 μέτρων με πληροφορίες για την καθοδήγηση των πελατών. Ο σχεδιασμός της αποθήκης συμμορφώνεται με τις προδιαγραφές πυρασφάλειας και προστασίας από φθορές, ενώ εξασφαλίζεται κατάλληλος εξαερισμός. Δεδομένου του όγκου και του βάρους των υλικών, προτείνεται η χρήση κάθετου μεταφορικού ιμάντα με ρομπότ διαχείρισης.
Η Déchèterie Alternative καλείται να δώσει λύση στο πρόβλημα της κλίμακας της βιομηχανικής ζώνης της Πειραϊκής Πατραϊκής, αναβιώνοντας την πρώην χρήση της, μέσω του εκσυγχρονισμού του προϊόντος το οποίο παράγεται.
Αναμειγνύοντας και επανασυναρμολογώντας τα ανεπιθύμητα υλικά τόσο του εγκαταλελειμμένου εργοστασίου, όσο και της ευρύτερης περιοχής της Πάτρας, η αρχιτεκτονική αξιοποιεί και αναγεννά τα προϋπάρχοντα υλικά διατηρώντας την κυκλικότητα τους.
Τελικά, το ιδανικό υλικό θα είναι αυτό που μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί πολλές φορές, ακολουθώντας τις λειτουργίες της φύσης όπου τα πάντα είναι πόρος για κάτι άλλο.
Στοιχεία έργου
Τίτλος εργασίας Déchèterie Alternative: A Recycling Plant in the old textile factory of Peiraiki-Patraiki in Patras
Τυπολογία Διπλωματική εργασία
Εξεταστική περίοδος Σεπτέμβριος 2024
Φοιτήτρια Ζαμπία Σιγανού
Επιβλέπουσες Αγάπη Πρωίμου, Αλεξάνδρα Στράτου
Σχολή Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών
In this diploma thesis, Zampia Siganou envisions the empty, emblematic industrial complex of the Piraiki Patraiki Industrial Company as a rich stock of concrete, bricks and other building materials, aiming to activate the inactive industrial – commercial zone.
“Piraiki Patraiki founded in 1919, contributed to the industrial growth of Patras, significantly boosting the local economy. The former textile factory, located in Krya Iteon, south of Patras, near the new passenger port and the railway line, had a strategic position. However, due to industrial decline, changing demand, and globalization, the factory faced financial difficulties in the 1980s, leading to its closure in 1992. Today, the abandoned complex spans 208 acres, with 100 acres covered by buildings, forming a significant gap in the city’s urban fabric.
The Déchèterie Alternative project envisions transforming this abandoned landmark into a resource center for recycling construction materials such as concrete, bricks, wood, and metals.
The name “Déchèterie” originates from the French word “déchets” (waste), indicating a facility for the selective disposal, sorting, and recycling of bulky waste.
This is an alternative center for selective deposition of bulky waste and residues, aiming at their subsequent selection, utilization, and recycling. This thesis presents a strategic redevelopment plan centered around the pre-existing central cotton collection square. The project explores the redefinition of this area, aiming at its future development.
The objective of this redevelopment is to activate the currently inactive industrial-commercial zone.
The part of the former industrial structures being addressed includes the cotton collection square, the warehouse, the weaving mill and dyeing plant building, as well as the Yarn Processing Building.
The new facility includes:
- A materials collection and sorting square
- A concrete & brick recycling plant
- A wood & steel recycling plant
- A storage area for processed materials, which also functions as an exhibition space
- An outdoor parking area for trucks and employees’ vehicles
The Yarn Processing Building, south of the square, is demolished due to structural damage, and its space is converted into a parking area. The demolition materials are recycled and reintegrated into production. The former cotton collection square becomes the reception area for materials, where they are sorted into concrete, bricks, wood, metals, and waste before being directed to production lines.
The former weaving mill is transformed into a concrete and brick recycling plant, with administrative offices, research spaces, rest areas, and safety infrastructure integrated into the design. Roads are clearly marked for safety, with separate routes for trucks and pedestrians. Existing columns are reinforced with fiber fabric for durability, while ventilation systems ensure proper air circulation. The building’s walls are partially preserved, with skylights and reclaimed brick facades added. Asbestos roofing is replaced with a recycled metal structure.
The former dyeing plant houses a wood and metal recycling facility. Its structure is redesigned for efficient workflow, with new columns and alternating roof shapes for light and ventilation. The tall warehouse at the site’s upper section retains its storage function while serving as an exhibition space. Recycled materials are transported and categorized within dedicated storage sections, with a vertical conveyor system optimizing space.
The Déchèterie Alternative reactivates the industrial zone by modernizing its function.
The project promotes material reuse, careful deconstruction, and sustainable reconstruction. By repurposing abandoned materials from the factory and the wider Patras area, the architecture embraces circularity, ensuring materials are continuously reintegrated into new uses—following nature’s principle that everything becomes a resource for something else.
Facts & Credits
Project title Déchèterie Alternative: A Recycling Plant in the old textile factory of Peiraiki-Patraiki in Patras
Typology Diploma Thesis
Academic semester September 2024
Student Zabia Siganou
Supervisors Agapi Proimou, Alexandra Stratou
Institution Department of Architecture, University of Patras
READ ALSO: Συνεταιριστική δομή στη Βόρεια Εύβοια: στιγμιότυπα μιας συμβιωτικής σχέσης με το δάσος | Διπλωματική εργασία του Δημήτρη Αθανασίου