Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει προβληματικές και προτείνει λύσεις που εμπίπτουν στην ευρύτερη θεματική του αστικού σχεδιασμού, επιλέγοντας ως πεδίο έρευνας την πόλη της Καλαμάτας. Η πρόταση που την συνοδεύει περιλαμβάνει εστιασμένες παρεμβάσεις που εντάσσονται σε μια τριμερή, αλλά ενιαία λογική ανασχεδιασμού, η οποία καλείται να επαναπροσδιορίσει το αστικό τμήμα του ποταμού Νέδοντα, που διασχίζει την πόλη στον άξονα βορρά – νότου. Τόσο η κοίτη όσο και τα παρόχθια μέτωπα του ποταμού προσεγγίζονται ως τμήματα ενός άξονα που, εκτός από τους οραματισμούς που τον αντιμετωπίζουν αμιγώς με τρόπο υλικοτεχνικό, σχεδιάζεται ώστε να αποτελέσει τοπόσημο και μέσο συρραφής των εκατέρωθεν συνοικιών, προσφέροντας παράλληλα διαδρομές και θέες προς τα εναλλασσόμενα – ανά εποχή – υδάτινα τοπία του.
-κείμενο από τους δημιουργούς
Σημαντική πληροφορία αποτελεί το γεγονός ότι ο Νέδοντας χαρακτηρίζεται, περισσότερο στοχευμένα, χείμαρρος και όχι ποτάμι. Κι αυτό γιατί η ροή του δεν είναι σταθερή, καθώς υπάρχουν μέρες του χρόνου που δεν φέρει νερό, ενώ άλλες, κυρίως σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων, οριακά υπερχειλίζει. Το φαινόμενο της απότομης μεταβολής του όγκου του νερού που καταλήγει στον αγωγό, σε συνδυασμό με τις μικρές διατομές του και τον μερικό εγκιβωτισμό ή μπάζωμα των πλευρικών ρεμάτων έχει ήδη δημιουργήσει καταστροφές στην πόλη, επιδεινώνοντας τον πλημμυρικό κίνδυνο. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι οι ζώνες έντονης επικινδυνότητας εντοπίζονται κυρίως στα κατάντη, με το νερό να καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του υφιστάμενου κτισμένου περιβάλλοντος, γεγονός που σημαίνει ότι το νότιο τμήμα του χειμάρρου χρειάζεται σημαντικές διαπλατύνσεις και εκβαθύνσεις, ώστε να μπορέσει να συμβάλλει στον περιορισμό του κινδύνου που απειλεί τις αντίστοιχες περιοχές. Η παρούσα συνθήκη δημιουργεί, βέβαια, και μια σχεδιαστική πρόκληση, καθώς οποιαδήποτε παρέμβαση στα μέτωπα ή στην κοίτη του ανοιχτού αγωγού οφείλει να έχει προβλεφθεί με τρόπο τέτοιο, ώστε να χρησιμοποιείται τόσο στην περίπτωση που υπάρχει υδάτινος όγκος, όσο και στην περίπτωση που ο χείμαρρος στερεύει.
Παράλληλα, λοιπόν, με την προσπάθεια αντιμετώπισης, ως ένα βαθμό, υπαρκτών τεχνικών προβλημάτων, που σχετίζονται κυρίως με τον πλημμυρικό κίνδυνο που εγκυμονούν οι στενές διατομές του υδάτινου ανοιχτού αγωγού και σε συνδυασμό με την ανάγνωση του ευρύτερου παραποτάμιου τοπίου και των συσχετίσεων που δημιουργεί με τον αστικό ιστό, η έρευνά μας ξεκινά με τον εντοπισμό σημείων, τα οποία ονομάζουμε κόμβους αναβίωσης της μνήμης, που αναδεικνύουν το σημαντικό ρόλο του ποταμού στο παρελθόν της πόλης, σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή, που δεν αποτελεί παρά έναν τσιμεντωμένο αγωγό.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάλυσης των συσχετισμών των σημείων – κόμβων που εντοπίστηκαν προηγουμένως με το παρελθόν και το παρόν της πόλης, αναζητούμε ευρύτερα αλληλένδετα αστικά συμπλέγματα. Ο εντοπισμός τους μας βοηθά να επιτύχουμε τον προσανατολισμό της ζωής της πόλης προς το ποτάμι, ενεργοποιώντας εκ νέου τη δυναμική του, με τρόπο που να λειτουργεί συμπληρωματικά με τις υφιστάμενες αστικές λειτουργίες, χωρίς να τις ακυρώνει ή να τις μεταφέρει σε άλλα σημεία της πόλης.
Οι 7 υπο-περιοχές και τα 7 κτίρια ενδιαφέροντος, θα αποτελέσουν τμήματα ενός αρθρωτού σχεδιαστικού συνόλου , που διακρίνει τρεις ευρύτερες ενότητες κατά μήκος του υδάτινου άξονα· την αγορά, το μέσον και τον κήπο. Το ένα από τα επτά κτίρια, αυτό της Λαϊκής Αγοράς, θα ανασχεδιαστεί εσωτερικά, ώστε να μπορέσει να υποστηρίξει την προσπάθεια για στροφή της κίνησης προς την πλευρά του ποταμού, ενώ τα υπόλοιπα θα λειτουργήσουν ως πόλοι του προϋπάρχοντος παραποτάμιου περιβάλλοντος, το οποίο θα υποδείξει άλλωστε και την αντίστοιχη παρέμβαση.
Στο τμήμα της αγοράς, το οποίο ορίζεται από το ύψος του κτιρίου της λαϊκής αγοράς μέχρι και το εγκάρσιο πάρκο του Σιδηροδρομικού Σταθμού και εμπεριέχει τις υπο-περιοχές Π1, Π2, Π3 και Π4, επιχειρείται η δομή ενός δικτύου παραποτάμιων πλατειών και πεζοδρόμων που ενεργοποιούν τη σύνδεση μεταξύ των δύο επιμέρους εμπορικών κέντρων, του τοπικού και του υπερτοπικού, μέσω της παράλληλης ενίσχυσης του βιώματος δημόσιων χώρων, με ενεργό το στοιχείο του νερού.
Η σκληρότητα των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν στην αγορά (πλακοστρώσεις, δαπεδοστρώσεις πλατειών, πεζοδρομήσεις, υλικά αστικού εξοπλισμού) θα αποδομείται σταδιακά καθώς προσεγγίζουμε το νότο, τον κήπο, όπου θα εισάγονται με αντίστοιχο τρόπο η έντονη φύτευση και μια σχεδιαστική ροϊκότητα, που θα αντιτίθεται στις πιο αυστηρές χαράξεις της αγοράς, συνοδεύοντας το νερό στην εκ νέου διάχυσή του στη φύση, στη θάλασσα. Ο κήπος εμπεριέχει τις υπο-περιοχές Π6 και Π7.
Η υπο-περιοχή Π5, που εντοπίζεται ενδιάμεσα από την αγορά και τον κήπο, θα αποτελέσει την ενότητα του μέσου· είναι αυτή που ουσιαστικά καλείται να λειτουργήσει ως ενοποιητικό στοιχείο των συνθηκών που θα επικρατήσουν στην αγορά και στον κήπο, επιτυγχάνοντας τη μετάβαση, από το σκληρό στο μαλακό, από το αυστηρό στο ροϊκό, από το ανθρωπογενές στο φυσικό. Πρόκειται για μια σχεδιαστική διαδρομή που έρχεται να προσομοιώσει, σε μικρότερη βέβαια κλίμακα, την συνολική πορεία του χειμάρρου, από την πηγή στην εκβολή, μιμούμενη τον τρόπο με τον οποίο η φυσιογνωμία της φύσης αντικαθίσταται από αυτή του άστεως.
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου: «εὖτε τράγος πίνῃσι Νέδης ἑλικόρροον ὕδωρ, σχεδόθεν γὰρ ὄλεθρος» // Κήπος . Μέσον . Αγορά / Νέδοντος οραματισμοί
Τύπος έργου: Διπλωματική Εργασία
Πανεπιστημιακό Ίδρυμα: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Εξεταστική περίοδος: Φεβρουάριος 2023
Σπουδαστική ομάδα: Κωνσταντίνος Γουρνάς, Παναγιώτα Μούσα
Επιβλέπων καθηγητής: Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος
Σύμβουλοι: Ανδρονίκη Μιλτιάδου, Αριστοτέλης Μαυρομμάτης, Παναγιώτης Παπαντωνίου
The present thesis examines problematics and proposes solutions that fall within the broader subject of urban planning, choosing the city of Kalamata as the field of research / the case study. The architectural proposal that accompanies it includes focused interventions that are part of a tripartite, but unified regeneration strategy, that comes to redefine the urban part of the river Nedon, which crosses the city on the north-south axis. Both the bed and the riparian fronts of the river are approached as parts of an axis which, apart from the visions that deal with it in a purely logistical way, is designed to be a landmark and a means of stitching together the urban districts on either side, offering at the same time routes and views towards its alternating – by season – waterscapes.
-text by the authors
An important piece of information is the fact that Nedon is characterized, more specifically, as a stream and not a river. This is because its flow is not constant, as there are days of the year when it does not bring water, while others, especially during periods of intense rainfall, it almost overflows. The phenomenon of the sudden change in the volume of water that ends up in the pipeline, combined with its small cross-sections and the partial encasement or damming of the side streams has already created disasters in the city, exacerbating the flood risk. We observe, therefore, that the zones of intense danger are mainly located downstream, with the water occupying a large part of the existing built environment, which means that the southern part of the stream needs significant widening and deepening, so that it can contribute to limiting the risk which threatens the respective areas. This condition creates, of course, a design challenge, as any intervention on the fronts or in the bed of the open channel must be planned in such a way that it can be used both when there is a volume of water and when the stream dries up.
In parallel, therefore, with the attempt to address, to a certain extent, existing technical problems, mainly related to the flood risk posed by the narrow cross-sections of the open water canal, our research begins with the identification of points, that we call memory revival nodes, which highlight the important role of the river in the city’s past, in contrast to the present era, which is nothing more than a cemented conduit.
In a second level of analysis of the correlations of the points -nodes previously identified with the past and present of the city, we look for wider interconnected urban clusters. Locating them helps us achieve the orientation of city life towards the river, reactivating its dynamics in a way that complements existing urban functions without canceling them or transferring them to other parts of the city.
The 7 sub-areas and the 7 buildings of interest will form parts of a modular design strategy, which distinguishes three broader units along the water axis; the agora, the midpoint and the garden. One of the seven buildings will be redesigned internally, so that it can support the effort to shift the movement towards the river side, while the rest will act as poles of the pre-existing riverside environment, which will also indicate the corresponding intervention.
In agora, which is defined from the height of the public market building up to the transverse park of the Railway Station and includes the sub-areas Π1, Π2, Π3 and Π4, we propose the structure of a network of riverside squares and sidewalks that activate the connection between the two individual commercial centers, the local and the hyperlocal, through the parallel enhancement of the experience of public spaces, emphasizing on the importance of the water element. The hardness of the materials that will be used in the agora (pavers, paving of squares, walkways, urban equipment materials) will be gradually deconstructed as we approach the south, the garden, where intense planting and a design fluidity will be introduced in a corresponding way, which will oppose the stricter demarcations of the agora, accompanying the water in its re-diffusion in nature, into the sea.
The garden includes sub-areas Π6 and Π7. The sub-region Π5, located between the agora and the garden, will constitute the unity of the midpoint; it is the one that is essentially called upon to function as a unifying element of the conditions that will prevail in the agora and the garden, achieving the transition, from hard to soft, from strict to fluid, from man-made to natural. It is a design route that simulates, on a smaller scale, the overall course of the stream, from the source to the outlet, imitating the way in which the physiognomy of nature is replaced by that of the urban tissue.
Facts & Credits
Project title: «the moment the goat drinks Neda River’s helical water, desolation will prevail everywhere» // Garden . Midpoint . Agora / Nedon River visualizations
Project type: Diploma Thesis project
University: National Technical University of Athens (NTUA)
Examination period: February 2023
Student team: Konstantinos Gournas, Panagiota Mousa
Supervisor: Tilemachos Andrianopoulos
Consultants: Androniki Miltiadou, Aristotelis Mavrommatis, Panagiotis Papantoniou
READ ALSO: Jette house in Brussels | by Mamout architects