Μνήμη, ένα δίκτυο αναθημάτων για το Μάτι | Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία από τη Χρύσα Γερακάκη

Η Χρύσα Γερακάκη πραγματοποίησε τη διπλωματική της εργασία στο Πανεπιστήμιο Bauhaus της Γερμανίας με τίτλο “Μνήμη. Ένα δίκτυο αναθημάτων για το Μάτι”. Η εργασία αυτή διερευνά την αισθητική της μνήμης και την σχέση μεταξύ τραύματος, μνήμης και αρχιτεκτονικής. Προσεγγίζοντας αυτό το βαθιά προσωπικό θέμα, προσπάθησα να ανακαλέσω τις δικές μου αναμνήσεις, να διερευνήσω τα συναισθήματα και τον πόνο σχετικά με την φωτιά και να τα μεταφράσω σε χώρο. Σε κάτι που να ενσωματώνει μέσα του όλη την ευθύνη της μνήμης.

-κείμενο από τους αρχιτέκτονες

Το σημαντικό για εμένα ήταν να μην καταπιέσω το τραύμα,τον θυμό και τα γιατί, αλλά να τους δώσω χώρο να ακουστούν και να εκφραστούν. Η αρχιτεκτονική πρόταση, έχει σκοπό να μας καλέσει να δεσμευτούμε στο να μην ξεχάσουμε ποτέ. Πέντε παρεμβάσεις, πέντε μνημεία διαφορετικής κλίμακας βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή, δημιουργώντας ένα μεγάλο υπαίθριο μνημείο. Ενα δίκτυο αναθημάτων, συμβόλων χειρισμού των πιο κρίσιμων στιγμών αυτής της καταστροφής. Σύγχρονα κενοτάφια, απλά δοχεία μιας δύσκολης μνήμης την οποία πρέπει να κοιτάξουμε κατάματα.

Η αλληγορία τους έγκειται στο ότι δεν παρέχουν μια χωρική πρόταση που θα είναι χρήσιμη στην καθημερινή ζωή. Αντ’ αυτού, λειτουργούν ως μια υπενθύμιση του τι έλειπε και ως μια ανοιχτή πρόσκληση για να φανταστούμε τι θα μπορούσε να είχε συμβεί, αν υπήρχαν την ημέρα της φωτιάς.

Ένα πυροφυλάκιο κατά μήκος της Λ. Μαραθώνος σηματοδοτεί την έλλειψη έγκαιρης πληροφόρησης και εκκένωσης σχετικά με την φωτιά, δημιουργώντας μια σαφή αντίθεση μεταξύ των προσδοκιών και της σκληρής πραγματικότητας της ενημέρωσης που δεν υπήρξε ποτέ. Ένα καταφύγιο όπου οι άνθρωποι θα μπορούσαν να προστατευτούν από τους ανέμους, τον καπνό, το θερμικό κύμα και την φωτιά το οποίο ωστόσο δεν εκπληρώνει τον σκοπό του, εκδηλώνοντας την αντίθεση μεταξύ των προσδοκιών και της πραγματικότητας της προστασίας που δεν βρέθηκε την ημέρα της φωτιάς.

Μια προβλήτα, που θα μπορούσε να διευκολύνει την πρόσβαση βοήθειας μέσω θαλάσσης, η οποία στέκεται όμως ψηλότερα, ως μια υπενθύμιση της βοήθειας που ήρθε πολύ αργά και που για ώρες φαινόταν απρόσιτη. Μια σκάλα με 26 σκαλοπάτια, ένα για κάθε άνθρωπο που δεν την βρήκε ποτέ. Μια σκάλα που αντί να οδηγεί προς την θάλασσα, οδηγεί προς τον ουρανό. Ένα συμβολικό γλυπτό, μια μεταφορική σύνδεση. Το μνημείο μιας μη υπάρχουσας διάβασης.

Η τελευταία παρέμβαση αναπτύσσει μια στενή σχέση με το τοπίο και γίνεται μέρος αυτού. Θυμίζοντας μια εγκοπή στο έδαφος, ή μια ανοιχτή πληγή, το μνημείο οδηγεί τον επισκέπτη βαθιά μέσα στην γη ακολουθόντας την φυσική κλίση του εδάφους. Αφορμώμενο από τα στάδια της περιόδου πένθους, ως ένα ταξίδι στοχασμού, ανάκλησης και θεραπείας, αποτελείται από μία σειρά κήπων οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τα συναισθηματικά στάδια που σχετίζονται με την φωτιά. Πρώτα, ο κήπος του παρελθόντος, ένας κήπος με πυκνή βλάστηση παρόμοια με αυτήν που υπήρχε στην περιοχή πριν από τη φωτιά.

Έπειτα, ο κήπος της φωτιάς, αποτελούμενος από ψηλή, φαινομενικά καμένη, ξερή βλάστηση συμβολίζει όλα τα συναισθήματα πανικού που επικρατούσαν την στιγμή της φωτιάς, όταν κανείς δεν ήξερε ποιον δρόμο να ακολουθήσει και ποιος δρόμος είναι ο σωστός και ασφαλής. Ακολουθεί ο κήπος της θλίψης. Μαύρη γη, κενό, πλήρης απουσία συναισθημάτων που ακολούθησε τις επόμενες ημέρες μετά την φωτιά. Στην συνέχεια, ο κήπος της απουσίας, κάτω από την γη, σκοτεινός και μελαγχολικός με 104 κενά καθίσματα.

Τελευταίος σταθμός σε αυτήν την μνημονική εμπειρία είναι αυτός της αποδοχής και της κάθαρσης. Το μνημείο ολοκληρώνεται με την δημιουργία ενός κέντρου πληροφόρησης και εκπαίδευσης, ως απάντηση στην έλλειψη σχεδιασμού, οργάνωσης και ελέγχου στην πρόληψη των πυρκαγιών καθώς και στην κατάρρευσης του συστήματος εκείνη την ημέρα. Το κέντρο αυτό στοχεύει στην καλλιέργεια των επισκεπτών και στοχευμένη προετοιμασία τους ώστε να διαχειριστούν αποτελεσματικότερα κάποιο παρόμοιο γεγονός στο μέλλον. Εκεί βρίσκονται η αίθουσα εκδηλώσεων, το μουσείο, το αρχείο, οι αίθουσες σεμιναρίων και ένα μικρό καφέ.|
Όλες αυτές οι χρήσεις είναι τοποθετημένες υπόσκαφα και σε γραμμική σειρά.

Ελάχιστα ίχνη της κατασκευής αυτής είναι ορατά πάνω από τη γη.

Ανεξάρτητα από το πόσος χρόνος περνά, οι πληγές μας πάντοτε αφήνουν σημάδια. Ουλές. Όλες οι προτεινόμενες παρεμβάσεις, όλα τα μνημεία αυτής της πρότασης αναφέρονται ακριβώς σε αυτό. Όσος χρόνος και εάν περάσει και όσο και να αλλάξει η προσφερόμενη εμπειρία, τα αναθήματα αυτά θα παραμείνουν εκεί. Ως μια υπενθύμιση.

Ουλές από μια μέρα που δεν πρέπει να ξεχάσουμε.

Ολόκληρη η εργασία εδώ

Στοιχεία έργου

Τίτλος έργου: Μνήμη, ενα δίκτυο αναθημάτων για το Μάτι

Είδος έργου: Διπλωματική εργασία μεταπτυχιακού

Φοιτητής: Χρύσα Γερακάκη

Επιβλέποντες καθηγητές: Prof. Dipl.-Ing. Johannes Kuehn, Prof. Dr. phil. habil. Hans-Rudolf Meier, George Athanasios Nikopoulos

Πανεπιστήμιο: Πανεπιστήμιο Bauhaus, Τμήμα Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας

Χρονολογία: 2020

Chrysa Gerakaki designed her thesis project in Bauhaus University in Germany under the title “Mnémé. A memorial site in Mati, Greece”. Two years ago a wildfire near Athens, Greece resulted in taking the life of 104 people. The area in Mati with its wounds from the fire, becomes a palimpsest of history and memory. Five interventions of various scales are scattered in the area to create a larger image of a memorial site. 

-text by the authors

Two years ago a devastating wildfire near Athens, Greece resulted in taking the life of 104 people, left many homeless, severely injured and emotionally drained. The area in Mati with its wounds from the fire, becomes a palimpsest of history and memory. Five interventions of various scales are scattered in the area to create a larger image of a memorial site. A network of emblems, symbols of the handling of some of the most critical moments of the disaster.

Same in materiality and form but different in the function and experience they present. They incorporate all the individual and collective stories of the fire and encourage a discourse with the reasons that led to this catastrophe. The simple orthogonal form is consistent in all of them. They are votive inscriptions, simple containers of a difficult memory. They exist in the ambivalence of being soothing and emotionally challenging at the same time.

Their allegory lies in their function, as they do not actually provide a functional or comforting spatial solution. Instead, they become a reminder of what was missing and act as an invitation to imagine what would have happened, had they existed on the day of the fire.

A memorial, as a link between the typical fire lookout towers and the absence of information and response to the fire that characterized the day of the incident.
A memorial that takes the form of a shelter which fails to fulfill its purpose, as it allows wind and water to come inside. A memorial looking like a landing pier that stands high, like a bridge overlooking the sea, underlining the attempt to seek and receive help. A constant reminder of the help that seemed out of reach. A memorial looking like a staircase, with 26 steps for each one of the people that never found one to lead them to safety and thus lost their lives. The staircase leads to the sky, while it “melts” down, bridging the distance between the cliff top and the sea. A metaphorical connection of a non existing overpass.

The last intervention references a wound, a cut in the ground that leads the visitor into the earth. Referencing the transitional period which a mourner has to pass, the memorial consists of a series of gardens.
The first garden is the one of the past, with its lush vegetation, while the following is the garden of fire. The labyrinth form through the “burned” looking vegetation symbolically corresponds to the state of panic that prevailed, when nobody knew which way leads to safety.

After, the garden of grief references the emptiness and absence of feelings that followed the aftermath of the fire. Next, in the garden of absence, stillness, darkness and 104 empty stools occupy the space, symbolising the people that lost their lives in the inferno. The empty stools are not only materializing the absence of the dead, but also suggest their potential presence. The last station in this commemorative experience is that of the acceptance.

The cathartic stare at the sea, the waves and the horizon help enable the healing process. As the visitor begins to ascend through a ramp, he is being directed through an information and education center. This accommodates an auditorium, a museum, an archive, seminar rooms and a small cafeteria, all placed underground and in a linear order.
No matter how much time passes our wounds leave us with scars. The proposed interventions reference exactly that. As much as their offered experience or surroundings might change, they will stand there as constant reminders.

Scars from a day that should not be forgotten. 

Find the whole project here

Plans

Facts & Credits

Project title: Mnémé, a memorial site in Mati, Greece

Project type: Master thesis

Student: Chrysa Gerakaki

Supervisor: Prof. Dipl.-Ing. Johannes Kuehn, Prof. Dr. phil. habil. Hans-Rudolf Meier, George Athanasios Nikopoulos

University: Bauhaus University Weimar, Faculty Architecture and Urbanism

Date: 2020